автореферат диссертации по филологии, специальность ВАК РФ 10.02.06
диссертация на тему:
Тюркские топонимы в Агбабинском, Шораилском и Пембекском зонах Армении

  • Год: 1995
  • Автор научной работы: Байрамов, А.А.
  • Ученая cтепень: кандидата филологических наук
  • Место защиты диссертации: Баку
  • Код cпециальности ВАК: 10.02.06
Автореферат по филологии на тему 'Тюркские топонимы в Агбабинском, Шораилском и Пембекском зонах Армении'

Полный текст автореферата диссертации по теме "Тюркские топонимы в Агбабинском, Шораилском и Пембекском зонах Армении"

A30PBAJ4AH ЕЛМЛЭР АКАДЕМИМСЫ и. нэсими АДЫНА ДИЛЧИЛИК ИНСТИТУТУ

pj-g 0д Зл^азмасы Иугугунда

УДК 413. 11 (479-25) — 494-25

' г> у."¡U \огг

БАЛ Р AMO В АСЛАН ЭЬМОДХАН оелу

ЕРМЗНИСТАНЫН AFEABA, ШвРЭЛЕЛ ВЭ ПЭМБЭК Б0ЛКЭЛЭРИНИН TYPK ТОПОНИМЛЭРИ

1Â OL Oê

10-02-02 — A33p6aj4aH турк дили

филолоки}а елмлэри намизэди алимлик дэрэчэси алмаг учун тэгдим едилмиш диссертас^акын

АВТОРЕФЕРАТЫ

БАКЫ — 1995

Эсэр М- Э. Рэсулзадэ адына БДУ-нун Азэрба]чан турк дилчшнци кафедрасында ]еринэ ]етирилмишдир.

Елми рэИбэр:

— филолок^а елмлэри доктору, профессор Т. М- ЭИмздов

Рэсми оппонентлэр:

— филоломца елмлэри доктору, профессор С. М. Моллазадэ

— филолоки]а елмлэри намизэди, доссент Ф. Р. Халыгов

Апарычы муэссисэ: Нэсрэддин Туси адына Азэрба^чан Девлэт Педагожи Университета

Мудафиэ « » 1С95-чи илдэ саат « » -ДЭ

И. Нэсими адына Дилчилик Институту нэздиндэ филолок^а елмлэри докторлуг елми дэрэчэси верэн Ихтисаслашдырылмыш Шураньгл (Д- 004. 07. 01) ичласында олачагдыр.

Унван: Бакы, 370143, Ь. Чавид пр-31- V мэртэбэ, Азэрба]-чан Елмлэр А-кадеми]асы Нэсими адына Дилчилик Институту.

Диссертанта шш Азэрба]чан Елмлэр Академи]асы Нэсими адына Дилчилик Институтунун китабханасында таныш олмаг олар-

И хтисаслашдыры лмыш Шуранын елми катиби, филолоки]а елмлэри доктору:

, И- МЭШЭДШЕВ

"l.-BDtH ГНШ Х&ШИРШШРЛН

Мввзунун вкту&ллыги. Asspöfti iaa этркяэринив Иран, Tïpsaja.Opta Aenja, Балкан 9Летлари,Волга0о1у ДримДгргевтан JlarHatSH яо байга эра зала раз гарихэн ^ааамаларь; ю'яужур, Бундав байга, онлар §еиа

Азэрба^чан ттрозри;шн автохтон Вэтэна одан. ласке Шура Ьвкуха-ти тэг.ойиндэн алняыб яЕрмэнистан" .^арадиан эрааидэрдэ да 19Э9-Ч/ :яздэк .¡еаамизчар. Жэ1чэ, Зэнка»ур, Агбаба, Нзмбак, Лори, Шарахал* Агрц вадиси ва. е, адлаааи Ьзмин тур к Зурдаарщща торпагин -*аддаач олан топонинларда "един туркео^лу та^фа ва халгаарвы (сак.гугар,«, рак, абар.басар, кгнкар, а0дал.авина,агар.огу»,гмпчаг ва а,) гада« мадвниз^ати, тарихи, втнографк^аон» икфо дожи;1ае ыt аа вэ-сэ нэт sssary-jra.j.jaTH горунуб ¿ахданыл|швдцр.Бу чог^афи здаар топэнамлэряа Seitsj бир тур к гатыкн эиала кзтармивдир» Тадгагата тояб адклэя Aráaás (А мае и. ja вэ Гызыдгоч ра^онларн) Дэра^ея СДт&ювд.Атв, Эргяж» ïasarç ра^онлары), Памбд* (Гугар вэ Ьамамлы pajoïjjuipa) Зеджзлзра тозошй» лэрйнйк дэ 90 фаиздэв чоху ну туркиэвиадиадлар уэнкаа,едяр„

Рус MMnapwja еи.1аеэта вэ эрмэнк нэитггавдэ узгрздэр

1626, Ï905 „1915,1918/1948 вэ aahajs? I988 за Б>Ш™чг asasjss© тонул нун, ¿тзла'рда хэщ Заадярыяараг xapaíaja едвркддав, ¿уз Л9 динч эЬадц мэЬв эдкдшвднр» '

1930-чу аллэрдз ттрк халгларыиа пааттркисг гврави jasjasaa 2935i? чи иадзн баяла.1араг врданидар дэвлэ« вэва.иасаадвка горардаряь зпгркнэниэли чографи адларин дэ^яшднрилыэвикин Лтнвврусиня гоЗдуаар, 1944-4-i илдэ Крым, этгрклари хунаЬеыз одараг рвправе»«а ад »ansa ер* мэнилэр ^енидэн -ддэ1ишмэ аампаниЗаеьш давам этдярдилорЛ990- чв илда ксэ бир гарарла ттрхнэншалн ¿гтгя топояиилэр дэ зявдирияаб баша чатдырцдды. Бэлэликлз, Азарба.1чан иадэак^вга вэ »арюевга жэо-кин зэрбэ вурулду» Буна кара да замаи-ааман пасокв фовда хечза <го~ лонимлэримяз унудулкагдадар. Бу баханаак «акро вэ шк;эзспанаш;9риа топланылиаоы ыктуал са«ыла билар es ¡raxsvrsK нэемшэрхь ¿садо&ньа . ;„• чеврилэр.Тухарвда кастарялаи зразиварга тепсиииа^деа икди^здэк ттгрколоки^ада тадгагат об^зкта олкадыга тчгн да sssyas sa-itaHp«, .

Биз мввчуд дисоертаси.-'ада тэдгнгата чэлб вуда^зша 1вктлари eipaHna^ зэ онлврыв мэюм^кяа ачкага з®\1 seasupssufciio Ги.1мэ?ли мэнба с а,1 клан ккхротопоиимлэр да {йкротепоааидзр жа>® з^нв системна таЬлил олуннуадур.

: Iисьертаси,1анын магсед вэ аэзи^элэрч. Дивсертавя1аний ¡¡аг-ылкл^аь-да'асас магсад Агбаба, liepojea вэ Яаибгк белкэлзрйнкн о^какши» них as hasp с нимлэрнш тарная аопекэдэ0 )«га.1веь.л» вакйгяэ гадеит бгиэх; опларае .^ар^нтсм, инкиаафы, Уй^миа ароздаг гайрвф ад/йкз-ларл) jtapnacu, да.тящдарил*» вахт« чо графя oéjBtvxap* apisnie-

-г- .

дер т~рэфик55В вврилэн, apáae гыю Ьеч бар втюк-тарихв здагэск одма^вв у^дурня ад дары иэрЬ етизадр. Бувдан байта, rapmaja даЬа бир вачэ мйгсэд гоЗулиузшур:

1. Tono имларии лавсвк-секаягйЛ' етшэрк аэ нэзлзришш таснифини верьб» онларыв мэншв^ияи аЗдынлавдырмагяа Агбаба, Шэра?зд вз Лай-бек бэляолзрицдз ерадан э®зэл,ерадан ее spa вэ орта зерлэрдз .^аша-шк тгрхмэиаэдг та1фа адяарыни барда едкб «трклэркя о аразклэрда «ашамаларыаа стбут бт-»-э:г; бир чох «опсиншараи формалаамасывда xYcycH аЬэми^ати о лак чографз теркшлзрйа ва таггофоркактларыаа мэ1 насыпа а^дынлашдыриб гздйк гтргс гаг»ЕЫ бгша етмзвдкр.

2. Jep-.-iурд аддарл»ан клжйя '^чмаатиивваш, фокатяк» лекекк.мор-фолояи-синтактик хгоуоя^этшркгда аравдырыб Азэрбатчавда вэ ди -к эр чврлэрзэ 'а-^ылан туркиакшвлн гопокимдэрлэ тэдгиг одуиав эра-аилардаки топонимлэрин фзречш вэ охшар чаЬатлзрини та ';'ки аткэк; топонинларда мтЬафизо олунан гадим ттрк лаксик вз фоиетик адамвнт-

. лэрини YS3 чахариб.таЬриф олунмуи топокиндара барпа етмэк;тздгита-та чзлб отди^инка эразидзрин тспоними-'асанда диалект вэ шивэлари-. ииада ншланан черли чо графи твриккдэри авкар етмзк. Диссвртаси.Ш йьщ сонувда адааа олараг топовкмкк евздтк вермзкла дклимигян паосма фоадуаа кечам топоииилзркв унудулкасыиын гаршасыны алдаг ' ва с.

Тадгстатвн нэззри ва практик аЬаии^ати« Тадгигат натичгеивда аддв едидзн охми наткчаларии Ьзи елми, Ьэм да практик аЬаии1">эти вардчр» Назар« аЬемаЗЗетивдаи бири одур ки, ериэкилэрин hap Ьан-са бир ,"inaa4HB маитэгаевна Ьарздак еэ кечэнчи кллзрда кэлиб ыэс-кундавмаса ялк д©'о статистик форкада ге^д олункушдур. Тэдгиг олунан бэлиалорделк ЗСС-дэк чох оскопим, маклэряэ сроним вэ Ьид-ронимпп,влача до нгэрба^чан тгрклзри ^аша^ан кзцдлзркн мккротопо-акнлэрхнкн . harttraran фаиадэв чохунун туркмзншэли олнасы лилдэрла субут едклкиадир.

Тад пгатан практик зЬэми^этинэ кэдаикдэ исз,ге.1д едилмэлвдкр-ки, кестарилак аразиларда Ьал-Ьазцрда Ааэрйа->чан турклэри 1ашама-даглау • t4YB Ьэмии аразилзрин макро вэ кикротопокимлэри ;ааы.1а •алынкаоы топокиилзриа укудулмасинын гарписани алмавдар.Топоаимик лтготдарии тартаб вдилмзеивдэ вэ 1а дил.тарих, чо графика аид аеарларнк ЪытнышЪа Уарвхи «орпагларыкизын харятасиииа тар-«вб вдяд«а<?нвдв *адгнга«ий es-чох аЬаммЦетн «да бн.чар. Ьадэ ^11 эе^яа ади чвакдэв риггш ©»кбвевенамдврв ав "Ккгабн Дзда Гсргуя"

ззе^эя .-íep-.-typ адд&равиа Ьаиип бад. квлэрхв ежушлой еэ .дойьдйзэ вдидмаои» баача ыарьг до гурмана . бвлмэво Вувдащ башга.эеэ^й'к &хя нактабдара кочидэг топонюшка

фэннинин в^рэдихмэстцэ дэ вэо&ит ш иотяфадв о луна бияэр.

ТздгигатыЕ назэря вэ мзтодоложя асасы. Дасовртаои^а ¿аэыдврхая хвркэмли гурко лог ларьш фикиргэри во топонимика оаЬэсивдэ о дан сон ?эдгигатдар асао квттргопгш,, етр^тстур тоЬлил мс^ад/адав ис-тифадз едилмищдяр, Тарахи-«гга1ис«ли, тэсэиря стажнстик матодла-ра да мтрачиэт етмакдз.иааЬ одун&и фазялара диахроиик вэ еянхро-ник аспзкэда 'ЧЕЗэаямащдыр. Тэдгвгат едоняи hasapjaanactiiaa Азэр-ба^чан ттрк дилчгуш-'йяйй saha да чнкшаф етдириднэокаэ &т нт-вафигдевлат гар?.£ еэ ке стадии..jpu аада pah6ep тутудиуи,, деячя алимлэрик елми-нэзэри фиккрларквдав, диалякт гэ фоладор н®гэркад-ларыедан.информаторларын да фикирлэриедав иотвфад» адилмиадвр»

Тэдгигата усэхб едилэн кэябалар. Тадгигат йзйвдэ Ьэлэ тэяабэгцк иллариндэ диплом иви учти толладигни катвриаядардак,, даЬа оонра Ей/-нун Азарба^чан дялчили^я кафедрасакан «апаарнга алэ Агбаба» Шорэ^ел. Пэмбак бадкэлэринив кэвддряада «сзряоа аэхои мтяаЬпдса и да инфор'натордардан топэдмпж 2000-дэв чох топоним вэ этвоиим-лэрдэн.кэвд соЕзтлэринйн Ьвсабат квгабдарына аоаоаа квндяэрда jaaaiaH эЬалшша С£Иы'на вэ атндас тэрхебзш rajs еадя^им статно-» тик гв^длэрдва истйфадэ вдидм5ВДнр»Вундаа балги, СКСШ-аа (Ойар-. дик материалов для. ошсанвэ мввхвостн я пдэкзя Кавказа Ткфлио,ахлранчнса Махачкала, I£Gi-I92 б) итхталЕф циздяэршцэн , СШККИПС сэламзсигаэн С5вад статиейрэсашс яашш о паоадзняэ Закавказского краЗ извязчзвных вз поеамайыых огогакоа-162б» Тяф-дио:1893), Д ДЛагирэвяи "Адфааяткнк укаватвдь к nwmaporack карте оакафказского кра» .I-Y том,Гчфлис:288У-1888 хврйтв га ад квстэркчясввдэн,"Ермэниотав вэ она ;}ахав одав вравяларвв топоки-мик лтгэтняйдэя (Лрэвав:198б), оркаик.руо.гггрчт.ерэб.тгрк^уиап мэнбалариндан.Авэрбазчав тарихча га дкдчилгринин аоврюриадан во-тафадэ олунмувдур*

Наин апробасШаоьи ДяссортзеиЗа Н.'Э.Расудзсдтз -едяве 5цг-аув. ' Азэрба-'чан ттрк д ил чили,} и кафэдраонвда паэырлакшвдыр.К»вз^ I989-; уу ада Азарба-'чан ЕА Нэснкп ад, два Дилчидшс йветитутутаа фэада,1-. jar кесгэрэя алагэлэвдяри» иураонада га^дэ алмтшвмр.Т8ОТига<-тын нэтичэ вэ ¿екундари Ьаггинда 10-дан чок 0®»« jaaa рзопублака газет вэ дурналдаривда» 6-двн чох тезис всэ а яма коифраЕздарач гоплуларикда чап вдилмввдир.

Диесертаси^авыв гурулуау« Диссергаея^а иКяр>шв, тч фгснл C0J-лонимлэр", "Орониилар" ."Ьидроннклэр") ."Ь'этвчо". "Кятабв^ ;зтя вэ , элавэ олараг "Топэйшнйк епэлтв"дая йбар^йр* , в • •

II. дйссвтсюшн оаск'зюнг •

Ляосемася-<анйИ "Кяряг" haocaoB^s двлчздя^яй бяр т'вти

•Л-

мк. ойвиаееикань® влм Одшепшм,диаин декскк систедани эвюкаеет® BaîiagAsgm мижв бвр »MB»-3«Jie®ni кэнб» о л мае ы гв# 'едкзвр. AjyjÖMM» а^»-JCtejceewap дшадект s» виваДарин охрани* ш<ш й&хышеаш emaem венеде?» KJtosajes йсз хтсуси адларын sir- * ey®s3j0SS8?B b&me®6 б^зэ «ejKpsal&as tspsüs еврр вар .йд вардыгын влив р&ивтщМ ceteTpteestB s.¿s¿ñm №ШНи&эиМ варлнгы сасаэ-J& SBfeg^r чзшгр.2 Хтсуса аддарыа

рму Ьагеми&в ï.ëhisaos 'jaaç: .„йяада тввэкЕГЛ тасдыгк ядк двар^раа ésasa^FaP.ftbs^css®» c«;s> s^sa бир eaps еФ-

js®«sgp® m Су- jöÄsa шмкгамэ^лзркнк

д»а»цда.^анэвдириэх v-mi «¡umpa шрма;}® 3asaanaBaapMj5(*cj-

сй 68«Ф«8 тафаюпгртшз iohcyaj с**ас* !штывда M .Адилсвуа

фшф» даЬ& дарагаидцр^яДддарнй .^араякаседда ф»рд Ьалывда бтттн хадг юткрвк «икр. Бу аддар Ьо.^атдаа, инсан арзусу вэ тэфэкктргвдзн císt-IYÓ ¿аранир"*

^aeÖKjJat, -гарих, чографика, етво графика в» дикар едкдарда cíe эдагевк еда» топоятивсаюш да бкр asv ею® öejra роду вёфдыр.Тэдгн-. т^дв.р¥0шн»а9ркн арввдырыдиасык&а тосв*ри,<ггатестйк,таряхи-мтга^*-садк ар«аж докидав иотифадэ етмэкда овларын юшм¿н.таркхи, дид хусусн,Ц®клври вв чо граф» маканы ашщрдлныр. Тодошюарин едки таЬ-«кдюдо А.А*уадовс С Лоддазадэ» ^^^рбаков» ТвЭ1шадов,Г.Машэди;)вв1> ¿оЬлчи^вв^Дсданов, ЭоЧавадов^Далыго» \1.<5гсифов,Г ^в^будда^вв, ЙоЧобанов вэ дикар адишария вдни-назарк фикирларивдэв иетифадэ «яеикювкр. И.И.Шопвнв.К.Ф.Ган,Ь.Ьубшман,Т.Акоп^ан,С.Т.ÁpsujaH, S,k.ïДубайЛан ккки т»дгигатч.^яарын ичллатчи фикирдэринэ тзнгвди ja-яанылараг, едю» далилнэрдэ кестэрилмотднр ки„ тгркюкшэди та^алар из инки XI зерзан сонра, Ьэтта орадэн эввэл ицдк Ериэпистан адланан эравидавда ;}аиамыилар.Аэар<5а."|чан пгроэринин еткокенезивдэ иатирак отийе кас,сирах.гугар.айар.бясар.чаеак, аи//аз,конкэр,огуз,гь!пчар ва дикар îrpKCCjjy та,-)фа аддарындан терзнмиш топонкилэр Агбаба.Ширэ-jeí ва Пэмбвк. белкэяэрииин тспсники^асывдг. эз эксини тапараг-.тор-( .пагын кексувдв тарихкн излэри"ки гору,1уб сахламыадыр.Талин 'за Эла-jas болг тдаринао Гобустан jas ал ар ын а бэнзар 1аэылар, даш езндугэлар ат,гоч Ьв,1каддм аэман огуз габирдари в.1ранилиэди. Ермэки тарихин-

I. А Чурбанов» ОкокадоюМе а аид методик квстзришлзр.Б.:1967,сэЬ.1».

2<, К3ади10». вн сеэ,-Ф.Стюр.0гуэлар. Б.: 1992, сэЬ.З.

3. ïoiar ЭЬмадов. Ааарба^чаа тепокимикасикьш эсаслары.Б.:IШ.coh.II Й.АдкдовоАоПава^вв. Азэрбе.^ав ономастикасы.ЩУ нвдги,19В7,саЬ.Э. э. л.Ахувдов. Торпапш R8ljthbs гаркхкв кздэри.Б.г 1967

es ojmshh олзезкыглару тчга0Аээрба.1чаа таряхсзи» кзэ "бглга spas 0a¡u3s,atu -гчгАгбзйа» Sapajú Пэкбзк, №з1чое Зз:зэзур вэ "Bps-дккэр йэетаяррэ jasabas гтраззр sa еаларна таргхн кетразг^агари Ьаггыца <Л КЗ' rîyi'..':'? J з;?дур.

7зун кадзт Ярйн1урк,Руе^Т*рк,?уо-Иран. нйшргйэжаркВЕЯ кз1да» ннна ч^арилст Агб^а. Еэрэ.ТвЯеПзйбаа гэ дгоэр Йэ^кэл^э jasa зан стрхвар «passa хашшгы mots едплэпяээ еэкра (1028) аоршшм-га кз • руз гакыэ зэ ICO итизрхэ Азарба'пшн гтрг? эй .jasas sps-знлзрэ-Ирая sa Í^ríísIoí» ts гутцуилароБэ'эй маоизма pa pssosh ' йравдав Sarsjrasajjsja МО мви.ТтрхиЗадав 84 asa e^asa bausa вядар. да ~зтяри.л2рэк йрзгаз зз Жэпчэ губзрки1аси тч в и Síabcy^ap lepss» сяндэ (Ке.1чэ атрафында) .if?рлзкдщ,нликадщ. Х878~£&79 ¡ш.ордэкп hapaöasj исэ Стриаяи гззасана 40 га эрмзй2а 50 шн ,1укаа кэзкуп -лавдаркаагар»1Б93-1894-ч1Г. ющэрзэ Туркк1вдэ 'даррор еерэдер даЬз 90.мин врмэж -Ермэшютан эразЕтсйнэ эгжздар.^

код jas здяи бввга бар италлиф hsrœrasa гэ;1а 'скэрэк passai» аквЕр«ф-нкотакза (1ЭЭ1-чи адцэ) ехан-2310 кээддэя 2ООО кзкзда шчшяжэ Азэрба^чав терк^эря .^шакышларб 0, оттотж овркзкетэ-: pi;?, нбчэвчи калэр^э sa Ьгрэдан. жмаютэркиа дэ кеетэркадярР.:

. YMymijàsao;. НоЗазрова кэрэД9Н~лга азщэ Загафгае^эда jsaalas I îKtJijoH 300 мкн ернэпннйн Х^маз.Юиу «bass

.Ермэня таржчи&я B.A«iIagoaH.-íaa гв.1д едяр >вв» йрэкаи кэ Нвхчиг&в

мая ор~ 0в»

pas (Шэрэ^зл) задиакаэд 80 кэйдкрщ» кгаи .^еза.Чш ejasESsag »

кнцдз Ваз6 Егже«а кзяпЗ ю®кунлвзггааар<>6

Ешэйн со,1>' îî5îd hs4 бщ "ггршш-втйвк баг^алаш ег^щз бу

кэлэрив турк теmнеких pamtsss эжгэжш адхара йзч бнв ©рйзгда

алгши бэряа еда баятнжв яавва этрзкгетэлз rapsr-s* гс-зг.яггйггрг

зркэвадгагдпр5!э.1э «гаянввзйзжзро ' ■ f '

Урарту етгабэгэрккдэочар I Авкпггн лэзрткэ ssa (з<,эЛВ5-7

риавв «Астахав» Хвргяаав .йвккгуа» Абарсеуая ,Ураа.1з ra sjSí^Ss&í?^-»

си CV эср) Kaïffapsc Чавак» Аргкай^Гукарк,.Стазу sa Сгбэсв Cfí

аср)Вврии Кздис (кадвк)»Нчш> Кедгк^йэрг кя Кедвк вфез «s^ajßssö'''

Erirao Ci эср).Кангар,Дргаз,А,зиаг, gg з» тотеакаЕГД_а&д

"" И.Мгммэдсв^С.Эсэдов^рмгшисган агзсбалуг^глалара чэ овгаргш ."r.î

тгяе^ i; .Ьа-сь: ; Азэрнйш р, 1УЭ2 р с îh „15 -15 « >

2. M.Н.Шазро?.,Новая-угроза Рус скоку ^алу с^хн з^а s ¿д ^Б. î Iw □, чгг - „vi v

3*. SJCoskoa; H.Ú0B9T арк...----------, ^

СврмЬнн^и^ртнаыДЙ!, cab« ICS«, ^»К.Н.Шавооь. ^ес^эрилэн асэря^ sah„ _ -

5» З.АоПароаьмн. «liiïopii- Ар|&нокого тарога^ЕЭвай! I9Í28 <isj«eiáís«.-.. 6. c.ba.iajaa . ОуагСэрмэнао)» Jspa^saJSS^. -

тырлатшшсар.* А.Ластевертвй ,С--Т- вер), КДрвзаавтав (ИХ! эср), ЗЛСайааертси (ЛИ ьср),С .¿з^тжг-ж (ХШ зер) вз дккарлэри дэ вз •салвашхзряЕда стркшвшзда е\д«1рыя чахзугувдан гача бшшэшплзр. Диосвртаск^ада нарихчк Л .И. Медййсетбагсэ асасдаиараг квотарилир Маг®етопи,1ыш йзхзухзр ьзкьшаа .т$.ры К*р бо^унза-Чавах-Квехе? вимсивде буаетр-жр/УЬунгфйлзр Ладакшдар.- К.Н.-~угбаш1ан Гфжшв ,«з.1фадарыя Качик Аси^в вэ Валкаввараа маокувлавиаларыны П-Ш1 воряарв авд едк?.5 й Лобанов все ктрч* маибэлэринв эсасда-вараг Еэстарйр ки, ггредкяие та.чфадар Гаде ерадав эввэд Гафгазын итавэдаф ,-|©рдзрйияэ ■•аалк-Ейгар

Тзд^кгаада Агоаба, Шерг^ел Пгкбзк бадкэларнгшн турк 'товени»-пэри товэшняк оэии,1.1аде*к гурудусгарк-за корэ ики сисге;«з тэЬлнл елуннуа ад верти олараг ики трупа а.ир^тказдыр: а) садэ.еллиптик «графи воненсиз топонимлэр: Арпа.Пгмбэк.Агбаба вэ о. б) ытрэккэб, еддяптйк чо графи номонли топонимлэр: Агчагала.Тэзэкэнд.Тэпзке 1 за с.

Л«ссвртасв.1аныи и0.1котшдэрв адланан I фаслинда сада, елдиптнк чо графя еокзяспз о.1ковикгэрик дексик-сэмантик груплари бела вервл-кэдкр. , ^ :

1. Етноняздэн тэрэнэк олконимдэр Бу фасяд^а Еирак, Чавак, Ашянак, Абаран, Бас 0)ан,Агар,Г,угар, АвтаракЛираклэр .Кзпанакчи, Тэладвдак вэ о. та,1фа адындаи теранмип о^кокввдэрвв етимоложи-тарихи тоЬлили вврклкивдвр. Бунлардан бир Нечаева» дкгге1? «втиргк. Тарихчилард-чн Ьерадот (е.эЛаср) Дсенфонт (в.8.1 аср),Страбоа (б.в.1 аср),М.Хоренатси (У эср) вэ дикэрлэри Васин//Бас (-ран топонимики ез сэлнамэдзривдэ хатырхашьлар.-' Бу «поник «Китзби-Дэда Горгуд"да Пасин кики хатырланыр.Анадодуда (Бас, Баоля).^ануби Ааэрб^чаеда (Еасдам.Бг.сдаг). Абаран ра.1онувда (Еасар-чнг.Кутаис Заяынлигында (Ьасмати»Бас-Хоазр) вэ турхлэр ^ака^ан дар аразилэрдз бас деркватлы топоиимдэркн ,1а;|ылкаси вэ байга турк етяоаимлари кими бир морфолоии галибдз формалашмасы кэстэрилан топонямгарии турксо,-|лу та^'фа адындан тёрэшесини субут едир. Наседав: "орэ^ид,Баскл (Ширак ели, Бас ели); Ширванчыг, Васарчыг.Г угарен*; Гугар.Еасар.КэнкэрДбдр; Дбарак.Качаран, Басан вэ с. Декели,' 'гтвват, ккч акла,1ггшы бивдирэн оас(ан) лексюс саЬзди илк вахтлар • таз'фаиын адыны баддирмиш, «онра исэ втноо,1коним кики турклор -'аша-тарихи а'разиларда нзвчуг, одмуадур. к. М.Погос.1ан адлы мггдлиф

I ТЛ.Аглл.1ан,-т.Т.Молвк-Бахш.1ан,0.Х,Барсвг1ак. Ермэчистан еэ она лахин олан эразвларив юпоккмше лугатк.-'ер:1966,сэЬ.?7 Серманиуа). Б^9|7ЖСО всторкк по вление гуннов в Восточном сакавказе,

3 ХЯ»!стр^Е!* к5Н НСККв гос»аРство ЗП0ХИ Багратидоа ¿изантел.М.:

к'т®?®? Чобыаы. Борчалы топонвклари. Б.:1993, сэЬ.б.

5 ^^^«.^Л^адюь-Бахк.лав. бЛ^арсаг^.Кестарилан асарц.

_Баоан//Еао^,1)ан отногспогстнини' ттгрхтэнпэлк та.1фа адыадаа уяакгаа-. дкркаг y чу и Ьэккн топокикян рел^ефлэ эаагэяи оэдугуну jasuo\ Ерюни мэнбзларизда (Y sep) елкэ ады кики хатирлаиан Гугар(а) топошки луаан ¡ет-бэлэрэда Гугареяз^урт? иэвбзлэпквдэ Гугарзта форшсында r9jn едпзмицдир. ГДавзн^ан ®э Н.Адо«с гэ& однрлзр ей, Кв^чэ ko.'yhyh дз гелии ады Гогартсуни оянуадур. Онлар Ь»шя топзы'Лй-лэркн нувэсивдзки гог//хва лекекк ваЬэдннпя ?а,1-§а ода елгаошн бия-диреэлэр дв,анчаг юнивДО Ьаггавда вуоурлар.* ГвДд олуккаавдыр ей» Opxoa-JeHUcej кигабэлэривдэ дэ Г~я бнДэд ¥н,1шат Декюн снокюггз: ваЬкдлэринэ parï ^¡инир. Г .ГеЗбулла^ез дэ мэнбалэрэ эсаолавараг кэс-таркр Kit, Ьэгэ гадим доврлэрдэ Гафгазкн шикал ча нуб Ьвссзсивда куар//рукар та^фасы ¿агакнвдыр.-3 Нувэсинда гог//хек//гуг локсик Ьвдк олан о,-)хоншкэр А. гбабада ОГэдчэдаз») .Анааол уда 0°э,1эрг.звд,Ito.liaas. Шамзхвда (Ке^лэрзал,&>.1дэркэнд),5энкэзуда (Еэ;?эрчкх).Крюда (Ёэязи)'* ' Болгарыотавда С^ошр,Кокарча,Нэхоба)Лауыстзвда (Гугарли) вэ этркязр jânajaa дкхэр- ,1ер„эрдэ.' ДОшпосцкер» Нтхгалиф этрх двялэршщэ да-лэн К0кэр(эзбэк),кУЕэр (татар)»рогзр (алта^).кокар (гарагалпар) s» с, охпар сэздарин хв&пфкя ввкУ/кэЗ" еззшр.* «Двгэли, гог//?ун

/Дек етнонимн -ча,-*«

шэкилчилэри илэ (Ьом дэ. тепофоршпет&рдз) ал'шашгда хэ ja говуауг Ьадда втновим вэ етнотопоним г.ккд Гугаргнг,

Гугарча,Гогаран,Гугарк га -о® 0,1коппкка еадукдакн уяз фарс,sts nvp?7, енэ ¿¡унан диллзркндэ влкэ,хааг вшатгт вфаяв ■ъияи&.тъ* HJBoaee Ьэч • бир эсас олкадая Гухар гопокишви. «Карзаи дата* гидеи аэртоэ едэрэг, саЬв нэтичэ -чыхаркывдцр.3 ДЛусхожешшн хл А.Акэп1аа Аябаназздакн гаррардарла гугарлары е;}вил82яир1Е к кетаЗярлэр. Бу фкхпр онааркн • «BajYK Ериэлистан" вз „Бе.1ух ГГурчтстаа" japa-nap т,%ъпэрпцдап зрэда

Таркхи кзпболзрдэ Чавая//Чагтх оякэ едш кяш кесгэрилир (И Доренатои. Нсуорпя Археяк'л» стрЛП), ."^.Japsa^sn го» тэрткб етдя,1я « Еретнисган П оердз*' адш xsprir-5'дэ fessas ssnwrîSsà * эл'алэт ады ккиа гаДд еткиадир. Агб&б&мва »икая гэргф'-ш ssj-as ■ олан бу Курбо,1у тарихк apas.'î Ахсха турялэрпаян гатакя елмутяур. Чивдан гутмуа Балканлара тодор ,1а.1алвз ттps о.йаггаашда_____

1 А.Погос^н.Карсская область з сосгйвэ Pooc(îk.Ed.:ïSS3,ctb.I7.

2 Т JC.Акоп 1ан.Ст.Т.Иелюс-Бахп,1ан,0Д¿арсяг^ан Лэ«эрахэн осэез.ваэ.;,

3 Г .Г в 1бул ла 1ев.Гэдим турклзр во Ергэнкстан.

4 З.З.Севрпгян. Зтикологичвг.кла слсазоь торкокпй л^^адз (ея бзг.та

В,Г.л5.М.:Наука»1^йО,стр.б5. * ^

5 К.Шспэн.Ь'овыэ закатки из древней ксторкз Кафхзгз а шгэ- обэтгголез. Cii6 .IB66, стр.115.

6 Л .Л.Мусхвлепвили. Иэ ноторичэокип география Восточной Грузик л

12£2, стрЛ4-46; АДхоп н. Албании -Алуаяз з rjjeso-aOTKacsiKлрзег*.»" армянских источниках. Ep.î I9&7»

вувэсй чаа.саэ.пыыш кфадз олукау чехлу кетаатяа озкоижа.орон®! be hasposEi 5а 1ьипындар.м2сялс:,, КорчалдзСЧагакзедк) Д'срзшгСЧа-ja) Дагае-авда' СЧава) Др»кдаСЧа£Г5ггэ„Чавуд:?с) .ЧаагшД^). ' Болгарыетенда (Чаааклар,Чаьча t Чаздар »4atggg»Чавур) зз дю»? дэрдзкя .'гэсмримн яопонкилэрин нгвеога&э о ¿за чаз//чава дьз&кз БаЬадлэрв ?ур* д едини морфожшг газибя «>ас»еда нюясадаф çopia^j теш'-тйззрин "гаркйбийдэ «фая» оздвцДО/р» Hybscb- чав//чааза езвйз вдуаав ejsonraxsps апчаг Огузлараа Hssyfejp ?a;irja -эдшяаа ъядевнзец оа фкерЕ hop хахг hysxyf аавзчз Орхоа АтасвЗ

чаз//ч 3 (квв-а*Ьряг) »hsbju (пэЬратдя) Чаб Шатуз Тархан ззкеаг sa-Ьадяараи«« .квдэдвшоов,. hose верна «я&аявда jep-jyje эз гг„-

•ssHH 1 зпмаеы топойймкй двЬа гадим егкаезкы та од иг едкр.лтрк таржг-чксй §,Кцраыоглу чавакларии Ьэлэ ерадан вжвэл Ктртв баздгнгачын-. да ^ашавыв оалвардан Ьесаб едир ва кэстэркр ки, чавакдар XI-XIII эердард» иоламлаакьшлар(Карс тарнха,сэЬ.Э34).

Гв,1д едилмолидир хи, Агбаба аа Пэмбак бвжалзриаин кгвдеэрягжэ ..чзваиаг" фе'ли диада кт сез кимя адлашмзя.игбарЕза епармаг «э'ка-ларак* йфадэ едирда.

i асра акл ермэнн мзнбэларинда адц чакилэн гадим cíeúhzm,сроним sa Ьвдрсвкмдэрдаи бири да Ашинавд^рйаяйн ра.Юиу аразныщда охав бу еаядда т91й-чк илздэк ттркдар лашамызлар. Аакнак/ДЬиизк топозн-мкнк Ф .Кнрзйо гду араб ордусукда хидиэт етмиа турх. сэрхзрдзси Ааива в и® ада еда алагэдэадярир? Лакин Ьэлэ Y эердэ кэвд ,даг, val sa«« ки -' ш rafa едндэн бу 'шпомимдэрк турклэрин ааина та,1фг зды клэ глага-ДЭИДКрк»ДС8,Д;1;а ÍYSÍYR олар.

НДорэнаси оз салкакоеивдо годим Каигарк//Кэнхзр еуглГстинэ as« ejtae ^вск адга ва Лаванде мантэгэсн адина гелд епюцщ&Ь; зраза внднки Artiaöc илэ доздвигэ о&'.пхр. ftn дчрикл-ла тог.ошзигс Лолга-Дакг. лала,Двэдслудс Дяха^аба^tra¿a,*43B-ai3aS.

Ахоха ^ах^клыг^кде Аагшш .Гара^Ш^иан аа дйэр ."jepzt^Ë jajfcl.--1 мвд»p.Урарту китабэдгринг» дэ Урми.'а гелг Ьовчосявду Ап:а.:а гопо-нвми хатырдаииывдыр^„Срхои гон«се.1 ктеабзлзоЛла исэ аз pp jti Cas хадгн)форкао«вда ть,1фа ад^ годд вдялмадчр^дйииа«! ¿пжиЁа^ кос--Ьададэривдаки е-з-в езо азэзлзимэлэркк:: цозэра алсаг^е^э оахэр.цс Kir0acoit//asoK//aacic вчни &rfp Tïpxcojny Taj4iai¡¿K игхтэлкф цграэлз-чддарэдыр sa етвогопснии к'ши фэрмалаимАдир.

2.ТД.AKon.la»,Ct.i.Мвдкк-Бьхалав.ОX•Ьассег^ан.'Ьс-эркдан осэга.с2S

3.^Даг аогд¥. Каре тарюся.йстамбуд.КбЗ.сг.Ь, F

5.ÏД Лквп^аво«влаЕ—Ьахи.1ан„и»X=Bipceг.чан.Квстарялан аоэри.с.2!

6»г.Рвчв0ов,.ТЛа«издоя. Ssctapaait эеаря sa'.291.

Тздгигата чэлб едияэа Ширак,Еиршсед//Шзр^ид oJkohhm гэ хоронв-минвы кэкуэда сЕра//сирак//вирак//чнраг га,]фа еды да^анар.

§.Кырэшглу пирахларнн авар вэ касок та^фалгры илэ бирдикда hs-лэ эсрин овзаллэрквдэв Араз вэ Ахурзаз (Арпа) ча^дары Ьввзасшдэ .^ашадыгларыны сэ,)Ло¿'ир.* МЛоренаои Ширак, Ибн ХордабаЬ Сврэдя Tajp, пКитаби-Лэдэ '\рг,уд"да йэруя форнасывд* с роб тешен илэ га fi: адилкиздир. Ширакларын ады rag баглы £аа ЙорэлтСТуркилэ) .Шгоак-(ХЗДб.Вардевут) .Ширак дузу топонввлэри ишвтеьдыр. ГеДд олунгалм- р ш, „OptoH-ibanceJ абвдаяэряпна» дэ (тоЬ.18) сир бодун зддк хал г (та^фа) ада хатырлаиь-р. Ty.-ч дилиндохв с-ч~п сэс эвэзлэнюларакк нэгзрэ алсаг, С и par Д: и рак, Ч upar jep-jy?s адла-рунын е,рн кокяон тзрэвди^к ганасттга иол'лр;«.3 Болгариссан cpas»-сикдэ да Свдсилор, Сирзлан, Скрат,С;гр Ка.1ы кэед эдлары гард ар то бу кзад адлары да оирак/^виракларла влгашшздяр. Mti&spt cojKstïSH Ширгх «тонгозд. чцрвг.шй , вдвйха 'бапвдцр. By тояокт дэ öanra-TYpKcoj.ny та^фа адлйра кики бир гэл"бдо форгалагарзг на сисгею. готулур. Мзсалэа:. галчат,гугарк, авинак,сnsaK//ampa.t к» YII осрцэ аду Ч5КИЛЭИ о^коя5а'Дзрязн бирн дэ Азмрак//0ЕТэраглвр,, -Мин иллэр <5ojy Азэрба^чан .етгрюгари ¿аоакш бу ¡ss&jm кэвтэгэскздан аЬали 1948-чя иэдэ А'зэрба^чака взчЗгрулютиовяарйн jspina ксэ Лпзан-дан кэхкрилаа вршнидэри jej«scatg>Ktnrap. I кээ пеки eos бсрлэтяэси годелвзда форкадаямйз бу ojkoksï гыпчагдйрнн ?ч-дараг//у5дараг, ¿s ' ви гч учлу низа даигосынн sxo ведвров «morne ses тороимяадяр» Гмз-чаг турклэрииин Ьаяэ VÍI-YIIÍ оердзрдо Алакза//Э.гэ^ээ дага сгэ;сдо~ ркндз .1атаыаларв Гыпчаг кзтав,Гыпчаг гвлаои.Рцшпг гапеяагв,Гвячаг лузу топопимлэри в» са^сыз-Ьоеабс^з г&рвха кбвд&лэрлл «аедиг оду-нур. jibara-: ерюва тадгигатчяяардакз бу топонима ассур-бабвяларш :í.-ah3cu Истг.рла олагадэвдйргалэрквпа Ьоч бир отл-л эсаоы joxpypJBj» фккир ¿адниз о,7'конйки os !*знзэ,]!:эдэк кгггр.'

Го':^.;аплы инфоркптердзр о^сонвки Эи?аьсг..г? ч®^

тик фог'к-сь;зда галэ^УЗ едардяюр. Ер'-они »« >" сэелэр:-: од-

мздагл г'-п'я тарвхв сзлка:с й? со.ч^дд^рдэ Aírrspac .•«!»£ ro¿í

отмвклаг. k,1[i!î га.1да кяэ крхэнк дздвндй Ьоч б;«р 5я*в«сы Уч-икадзин (Учкалса) o.íkqkhmu до Ечмгг"д5гл! форстокиа дпяЬ./?.

I. ^.Кихгяоглу. Каре гарих:*.. coh.453

H JobeiicKK. достср^эн 3carw,csh.Ií5:ií6H Хардабгхпугез . ч стсан.Б.:Ш5,стр.1С9; Китаби-Лэда Горгуд. ,

3. Хо^я'г 5Ьодов. Азарба,1чаи яалеотопонвкя^асн.Б.îiso,иь.-.v.

4. ¡.t.G0-i!Ä03. Агасба 1чан халгкиив со jKesYBr дулу!»??-'»«3. : .47. г Т.Х.Агог. :ан, Cr.î', Г.ол..к-Ььхзjaa.S.X.Sapesrj^. аэстэря,»в гсэ-

ря, сэЬ.ХП

-Ю-

Тэдгиг илунаи зразилзриа гогшиии^ясында Огузларла.Китаби-Дзлэ Горгyzyw огом&стикасы ius багль; олан хвдлв lap-iypa здлары олмуш-дур. Orys еллэрннин тадгкгатчисн 4 ару г Стаэр гз;;д эдир гл»,/шзд олу-дз(Агбаб£ sa Е!зрз,1с;г дз Xnscj Анадол/ cajujup) огузларла баглч 100-лзрлэ тоиоизм олмуцдур^

Сгуз тадфа адыпы экс етдкрза Бе^тк. Водила ,Кичик Бэ.1дили(яараба хзвдирр) ,Лиагы Га^ча_СТ9!>0.Вагранабврт)._цухара Гашчча (194о.Нар-мзрашев) .Каш Гулу Газанчц,Ка:ы Кулу Дтзиана.Ка^а Г улу Чкфтзли.Ба -laiayD.ba^ат (хараба кэнд) ,Сх«уоглу ;пзЬлэванлвр^к аддараа»' эхо втдиг.зк Дирэхлзр (1966.Карнут), .Тэпзделак (1945 .Лрешк), докард^ (19^5.Катк), Газану (19;,.6.Меграаак).Газами вз о. о^соаиилэрк кес-тарнэк. олар.пКигаб.ч-Дадэ Горгуд"да ад* чзкидзк агчагала (гала),Аоа-* гн Агчагала (19^0.Нэркии Базмабзрг) .jJyxajy Агчагала (1546.Зеран Ща-каберт) /ЫзаГ^ао (гала) .Чуаыглар (1946 .Со гама рк} .SspjjK (iLирг.к)pa с. с,5хпвимлэр,дастачлк окомаотнкаси илз баглы олан Кичкк "¿-пзнзхчи (1945.hcBKi),celYK Кзпзязкчи (194б.Кусевл^ак).Jacayj (1345.ппэуяг) кэвд здлары да огузларла ба- явдар.

Дирзжлзр о.^кокиминки лингвкстих тэЬлили кеотзрир ки, гадим абидэ-лэрдз дирэк//ткрэк пгувлзтпк", »агыр Jtk сахлаЗаи" лэ'налграя^ пфа-дз эдир.Кэргиур» б у ад Огуэ пзЬлэванана бэнззтмз эсасавда фахри ад кямч ззрилг.ивдяр.2„Китаби-Дэдо Горгудида Аряыи оглу 1ирэх ба'ззн ка- • фпр mü дз верилир. Огузларли ка<^;р адлавдырдыги гэЬрэианлар тпчаг ^-грклзрвднр.Чукки гыпчаглар к^салманлагы даЬа кзч гзбул е'тшлар.Ьэ-•нии араьнлзрда Г ьшчаг. Кэликкр .1 .Эитзрьк кэвд адларынын да

ргадаи эсаолавдырцр. Г ^пчаглгргШ дан rao а Ьаггивда мэ'яуматлары нзаз-рз anear, »«рарик ки, Ч-^глнр о,1конкнл дз гоиа хэтт (гопа ч*гаг) биддирзи дакгз одаидак тррзнкга зтноо 'коиивдир.^

Тзпз Делзк 0,1/Шнкки гэдки с гита-лик rypysynj зкс зтяир'ло.Бурада . чографк термин гсас сксьастик .таЬвдд&н ирзли кзлэрэх coeyh сиптак -' тлк с«расы пс8улмуи, 1;нлер,зи.1а олукмуцдур. Ьир чох турк дилаэрицдэ дрлзк »со,! вртыраи", ичохалдак" мз'наларгны ифадз едир.Пзхбэк бвл-касинин Ардыч кзтсивдз 1988-чи илэдзх долзклзр адлы та.тфа -"'аиамагда . эди.

Казан пзЬлзвак ад^ ики кзкд ац^вда оь экс и ни тагамидар. Г»ры>«а Казаул.Казанл^, Каэаклар , 1 )лг&рыстанг.а Казан,Казанвд за дикзр лэрдэ топониидзр илу/шдур.1ахин болгарлар Ьзлэ ермзнллзгдэа

зввзл Ьэлин топони-лзри ев запасы газакла элг.гзлзндир'/б "хотрол" ними яэрчтмз вт>»*алзро M.Ca.v^oa кас//газ паралел.-зринин я^нк крадзн

r.Ävryh/ as "уча.пан", "учалар" анл^/чан^ блэдирдя^ини: ^азар.Турк тэд-1 .V 0гузЛ£р7~сз!ТТ^232 -:-------!—:-:----г

b ÛXY.'.3.!naaoB. Ая- Ja .5.ïi?S3, csh.D2. '

* ВДов. Ааарба.1чаа халт^шни со^кекукт дтатнз^эь.Б.:19&9.с.115.

.гигатчисы Мечзд Догру као//каз дериватлы топониыларкн кекувда газ тотешнин оздугуну сэ^ла^ир.

Ганакчы о.^конйшнин тэркибиндэки -чы вэкилчиси аидлик.топлулуг тэрэ<|?ар андамн жзсб едир. Дамбак белкэлэринин а^рымлар iaaaiäH кэвдлэрян^э- Ьалдавчр аэ Ьа,1дарл'ы КдНДЛЭрИВДч? и Ьоллаварлн", »ha.l-дарлкяы" эвээанэ "Ьаллаварчы" вэ "Ьа.тдарчм" дв,1илэрди. Бела бнр диалезст хтсуси.1,1эга даЬа бир ночэ жзвдда ге.^дэ адыамшадыр,,

OpxoH-JoHUC9.1 а^игодариндэ он ок бодун, ОгузнанэмЭ Боз ОхДч Ох та,1"фа ада« пЯнгаби-Дэдэ Гор гуд" да Охчу формасында гэ.1д едилэи огуэ пэЬлэванвнын asa да Амасил'а ра1ояунун Охчуоглу етвдинин адын-да ез гксина тапмыэдыр. Ттрки.1э,Крым вэ Зэвкэзурда ох вэ охчу дериватлы топеннмяэр iajaaMHBîSbip« Болгаристанда ia.iалан Охчупар (1924. , Александрова)»Охчулар (153М„Gтрвлзтс),0::чузар (¿923.Света Клашн?),! Охчулу (1923.3арааегс) „Охчулу (Сполака) кэвд адлара да у«д£рка ад- ! ларла эвэз олуим^вдур.•

Охчуогау "охчу" вэ "оглу" хокпонэнтла^и эсасинда'П к«в иски бирлэаш моделинда формалашаи о^конккдир. Бар чох гэдии ттрк абвдэ-дзрикдэ о к//ох лекснк ваЬидлэри rrps ¿абгуларыныа символу юта да верили?-

Дкссер:гаси;}зда Агакчы (1967.Дзовасар), Сабанчы (197В.Ьзтсашэн) ojKOHHMSpH да архаик лексик'ваЬвд кими теплил едидмтядир .Гадим турк еэглу^увдэ &газ//алак давар, сабаниса г^таи екламыны чфада едилдил'и билдирилкр. Кривда да Сабаичн адды казд олмувдур.Сабанчы каед здкиш бадга бир адинан Коганча олмасша tm¿iúpn¿ropj.ap да таодиг едирлэр, Лаккн узун муддэг * «абавчи "Сабынчы" ккки.Агакча иса "5ь.0нкчи"ки>!и reja эдил эр эк тгЬриф едилмивдир.

Угун муддэт битки ады кики база дуатлэн Арпа двриватяа tono-ниилэр Агбаба арааисинда да!ш чол ¿аЗ-шаодыр. Кэсйлз«» Арпа кзнд«. Арпача.-} кэвд и, Арпа иоду»Арпа ча^а, Арпа ча japu, Арпз г. зо с. -Арпа дериватлы топонимвэр Тур.тз^эдэ (Арпааыг, АрпапоиТ^йэрз-Э jais здз (кpria кзади,Арпа ча1ы),сзнкээурда (АрпакэдикДряатэпз) ¿aJM-мыддыр. Иэнболацда квотарилир хи, Казан ханлагывда да Арпа ад.и топоккм ол ну xi/р~ Ф.Кырэыогл у юнбэ,1ини Танри дагдап ал apar лссык хэлэ текулэн бир >aaj адынын да Арпа оддугуну jasap ва квстэрар-•г.и, Арпа гадим бир гурк единан ади влмуцдур? йрнзна 1якба^эря(ив да иувэсквда "Арпа" олан топонаилари турк.чэнзэли адшиан гэрэ -

нэн зткотопоним hasaô едардар.1'

1. МЛогоу. ?рмман вэ Mai ко пук ¿eg адлйчы.И2гаябуз.Х5Б7

2. ГЛ'еиоуллааз.Х атаооакеау Аззро-1Кдкаш<вв.Б.г1У'Л

3« ¿.Кнгзноглу. Гаро тарихи.са!; J*6¿ , .

Ч. TJ .Акол1ан.£?.Т.Нетк-Ьахя1ан,0ЛЛароз^аиЛостэрклзз s.os»5¡3,oaI5

Огуадарнв öaia», юиы, тадфазарынын онгону

едав ак$аба Сгаретдяв össp дау?) яа^а ада sszst о «кошт » сроки»» хорде ваз овдвдэдр* эк, Крым гэ'Бсдгарис-

«аида да ¿.■•баба тоюжшвйэй ¿c^REUiSaxsp, ьу яокониыин кталкф е&сзлзрд» додааоы' оиув Sßowpa yosousx -ssx» ехизааи олкаоывдаи яради вааивдвр. Бувдан бааг-û, авяг-р,кц5ык, балд или во гаркнн та,1-фадараша овгсчу одан гул) Еоадогаи

(TS35»Cap&*an) кавд едюа- es ©ксйзи' Ш1»э*ир.1 кеа йсш ces бвр-яашесв »здединдо едай бу эЗдоаишя гэрж&адохв «баз" гуиук ронки-йп es .¡а охдар гр/луну бэдирмип, г-сг/Удor деграмаг фе'яина, -asi uso фв'аи вэаидчисшс цкв о^дирйр« 1акин «догра,1ав" фв'дк

водододерэх оубстан-хивдоии'лщшр. Оууг&щрл о^йгон, s»xe ва та.1фа ад« зш» йЕладндзн сонгур//сунгур//поигар (-»ыртычы гуд ады) Сонгурду (IS-îô JVjpeHjaam) каид адыкда ©ко одуиыувдур. Ба^авдур,печена,«ипни, чавувдур ха^фаяарнвын овгону олан еонгур гув" адч ксэ «сонгуртг" |е'аиндав тараниняднр. О^конямвм таркибивдоки -ду(-ды,-ди:,-ду) шз-кйдчяси, С.Моллазадании гард отди^к хини, топоними-'ада кениа ишлзнир' ' нйресэхккадан чох семантик rp/n¿y гопониклэрдэ оке олунур.

Конкар та-* фа одыкын .,Кангарх" фортсывда ермэни манбэларинда , Ьзлз асрин аввалларивда Агбаба эразкеинда даг кз елка ада кими ие-ладйлмэои, абар та,-1фа адннын YI аордо Шврэ^ел вадкеинин чзнуб-гэр-бацда тогонки кимй хатырланмасы, абдал//ефтал тазфа адынын Пэмбах беякасиздэ ¿ar,4aj ады ними акс олуннасы да диссертасмЗада го~д едадюадяр. ÏYpKCOji/ та-ч^аларын Нала ерадвн зввэх .еракын клк ил-зарпвда Араз, Клр, Арпача* Ьовзэлэриниэ Завеиадары муз-: ja а ожувараг ïapKXLïKûosbira да а^дшлыг катиряр.

2. А н тро по н я клз рд с н торэнэн с^кокиилэр

Тгдгмг олунак белкэязрин тояоники^аоывда шахе адларквдан торэнэн элхоккмлзрий » cao групдары гуплардыр:

а) Дини вззифэ, ткул ва сох ó аддарнвдан тарэнзндзр: пачы Назар (1935 .Haws'),M2JW4.JCai'Js> (1978.Маралик), Молла Муса (Г^б.ЗосхеЬас), Шых Ьауы (1935.Егаршик) .Меприбан (I95G.Karnax6-iyp) ,Гззанфэр,9сэд вз

б) Тэпкйбкндз ara, бз-<,хав, ваЬ типли сезлзрдзн ибарэт~ол-:Гн"5э кт-^экк&б шахе аддарывдан торанзнлзр: Mуиухан,Лдь!хан,Бахвзд'/,Аддыбз?,

Агдад?,к6лурр^Ьман (I9Iß.xapaoa галмыш ¿кдлэрТ.Ч^.лоЕха!) (Г^оЗаниа» мин).ИаЬалы (1Э78.ВаЬанадзор;.Гасымэли (l'JAO,ГетапТ.Точабзi (Богда-козка,П.у»яак Çl976.Aper).СубЬаниерди (I9^7.JÎycax6iyp) вз" g.

в) Еянонккла ишлэаан езхс тдларьвдак торзнэнлэр: Бв-^ук Арих Бзли, . lJJ?Lîf!5)л^ичик_Ар1«_ВалиСПокр_Мантат>, • Ka ы Гулу Дугкэед .

Ï ФэадуллаЬ Рашидаддия. Огузнамз.БТ ~3эг~ сэЬ .39-Í5T ■с и,Н.Ноядазадг» Топок^.ни.< северных районов Азербайджана. £.:1579,

-13. г) Там o/fiотактлэикз асасыида ноем та фэ'зи спфэтдоя тэрэпэв о^конкшэр: Ьэызэчшав (1976 .карковит), J/хары Пиртнкзз (19^0 .Cas-касар), Amarar йиртажэв (I9W.^aoparJyr) еэ с.

г) Р^анчи тэрэфи чогяу" ,iQjíjí^.t.-'^aru* кэнсубиjjas сзкггьчилк II кэз ксма бирдаша моделинда формалашаилар: Талибе глу (19^6. сакер),Бачыоглу (19':^ .Адкаван) ,Ално ;?у,Хэдкз.удагу (юЬэллэ едларн)

д) «Ко ид" ,набадп конэндэри иза формааав&нлар: Султанабал (1935,. Иурабад) ,Нзликкэj//Кзяиккавд (1947.Мэяикгjyr) »Бзплулкзкд сАдытаад,' Мэмнадабад (I9I6~v: члдэн хараба гааиыв кэкд аддары) то о»

е) OpxoH-ifemicaj- абцзэлэривдэки одларла cacara я, фор: а гэ гзз-кунча Ьэмин адлара охЕаДанлар;Гара'Камаз (1935. .йни.^ол), Jyxapu Кара rojt-аз (1946.Вэриь Сасунапен), Asara Кара Го.1каа (1935.Неркии Сасунашен) ,Гуд Дарвиа (1935-.Воскетас) ,Гара Мэккэд (Иограпад) в 5»

Кэстэрилэк о^конвклэрин гэркйбивдэхи ягараи т&*jkbb гэдйи i харда ан чох бэ^ук, Ьэрьотгн гэ'иадаркнн ефздз одггр.

а) К&всублу? вэ аэдли; бяддирэь -ли,-лу,-ли,-лу во э$пэланэ бал-дирав -чкг.-чуг.-чях.-чтх йэкилчнл'ч аддгрдан тэрзнэилэр; ■Ji>ryóxy (1946.Магрут) .НаЬи.УЗчуг (1249.Пеизапзн) Д.^заала,£абаханлн(харабз кавдлар).

Мавбэяардэ 'Гззавфэр üHTponoojxoünínrjrj sps6 хидафатчнэ гуллуг отмив турк сэркэрдэси Гэзакфэряа е^нопгдкрпрлзр* Макрэ арзаада иидэдяяэь о jan адлы орониы да гарднр. ^е.рз'тарпхп, сзЬ^б?.)

Ертапк кэнбэларкйдэ Акаева о^кой;ййст*дэ еэяй адэдаи тэрзн-хиш о jico ним ha саб еднрлэр. «Еркэнкстан Совзт Басккяойеди^асйНйв (о&ргвавД 576,1'чидд,cah.362.) жостареткр кк» паники Trpxüja ара-зкеивдэ олаа Акаси,1а вэЬэрв ерадаЬ szzoi ttsxcsonujbsu Иекзцзарет • гардаиы о глу кн&стнин пэрэфйт Aojtasua яэрэ, орздгз

кэ чуб калов руги у га^фалары Ьзкив алы Агбаба,1а кэтиратя ra j&ss иаскавлэривв Amctya адландармыидр-р.

АктропооjKOHiíMsp;«! тмугж кэягэрзовдааи &ЛДУЗ o,z}~ <5нр -скГ кэкд адлары чографк иокэввиз яогздкзеэ га« аячаг чза ha*sá < «о графя но из нйн бэрпази дазин

3» Opa анклав тороков »¿гэ.чяжзр

Тадгкг олунан аразилэрдэ ор08ииз&рз*»н тврвэв садэ ejsoss^ap азднр^Кэсзлэн: gas» Ктнрт» Торф, йрия^ ва с» ..йрде дгаяша® давлы кечэд, «ирвш" вхкя ss <$8«»i»ospiia араси", Йгйбзе нса гад як туркчэ клэ пчэ«вв квчвзэм «в1»ликяэр" ю'валаркви бплдпра^.;:p.S/и* дардан бавга, вр»еяи г-экбэлэривдэ К аср» ащ вдядзи Кпф? д^яовг-ми,2 таркхск Свбеосуи (fl зер) солгга.-йск.-а» элларц »gЪргфглг

1 Г.И.Мэпэд!иев,игафгазй)ан«н »овййягяврй.б,it990t<¡ЛЬ

2 З.Г.Свкоян. Сгзрельо Арзгатса» Ьрэван: Е937.стр.3/«

-n-

чэкюзн Верин Кем» С^хари.Калвк) ДИчзш Кет» (Орта Кэдик).Яерквк

Кет гас (Авага Кздик) о ¿¡кснккйзрк дз югаекр двяим® садг he -

сзб egiussH о.]кониклэрдко,^

Гэд-йэ! туркчздэ яе mdy "твпалик" гз "ча j качвдк" ив'йаларыьь' кфадэ етмиадир.^ Дилкчиэдэ Кгмру ©¿ксюшмкз охшар сээлзр зддя дз вардыр. Мэсзлзн: зун-ру,дог~ру, тсн(к)ры,агыри из с.Ады гйеим мэнбзлордо чэкидзв Йуиру о¿¡конкмг ермэки тэдгкгатчыгарьзш марагдавдырмиш вз ов.у еркзнялзга ирмэja чадыаараг хзритэ гс- кятабпарда "Кукт;ои" (Сгкинапан) глмя гсДд едэрзк еркэнилззцирк>';1э чалывырлар. Краада (Кумр-) Jiapw-Элз¿эзда (îfoMvp) .Губада (Кумур) ,Турки,1адо (Чемпу) во дкнзр ^ерлзрда jajbumue хта//хем деркватлы топонимдзрин кокувдз кеммпч да'ли д?.,]акарЛ'умру вгЬэрлиин ¿ерлзщди,}и эразк.онун рол/¡е-. фи ф икр »шиз к гзсдиг едир.

Jyxарвдг вдлпру гб.1д едилан. Кэдик кзвдлэри дэ.Ьггкгзтзн.фи-рак даг силсилэсинии кэдиклэриндэДумру (Яенинакрн)-Ахыркалак jo-дуэда ^рлгширлэр.

Тодгиг олунан белжэлэрдэ дузэлтмз сезлэрдзк торзнзи о.^конимлзр аздыр.Мэсаяан: Мвгарачиг. Яакин бвлхаларик .рел^ефи иухталиф оддугу учун I ¡19р изии соз бирлзимзои модэлиидэ формалашмыв тэсзири 0.1К0-нимл«р даИа чохдур. Масзлзн: Сарыjap,Сараjaji(Capfcji),Кичик Зялтэпа 01545.Пок» Сзпаоар) ,Ба,]УК Диштапз (194б.логз Сапасар) .Габагтэнз, КеззлдзраДаиксрпуДокараас; (1$чб.Зардакар),Лртих тя с.

Кастзридэн ojKCHnwîspHH тарккбивдэки "токар" (тог),",iap" (j&çs), исрт" (ашырим) муаокр дидимис учун архаи_ч caj^iah ло.чсик киЬадлэр-дир. YII «срдв мзнбзлдгд» адияан Артик oJkoiw::hhh грязни тэдгетгатчалари фарч лишали Ьссаб вдирлэр. Лакин мэьсзлррлэ "грт" дврйя^гл:! юпонийэр кманмзли hecatf ыдилир £э турллар /¡чссфн блр чох ,]еряэудэ илнит'дасэлоп ; Артсу,А стза,\ртцл,Арт 1аг, Кс1'арт.К-.)£Ыдьрт as о.

Tzvmpyt (1955 .Егохнут) во Гутг.';а.-.аг (1^8.Свтааси) с,1г.0М1мл»-ри:;ик тархябиндоки гут//у.ут лексик гуткок Скулмэ»)

* ли илз эдаК'дарйыр.'*Бир чох яиЭдойт.чсгдэ иялэнон куз (rùjyji kv^y) сэзлйри дз гутлэ багл!.' одараг гарихи s—т cîicyJryKi.yry j\,".o бз^лы-д'ир фв'ли су5стг.[л цплsisсадвлоакии ва о.|к<Ни1И <к-

ии форнаясииивдцр. I те в .гоми се? бирлэыьэся модедшца T.r.AKonjaH, Ст.Т. Мелж-Бахшл'ан.С Д .Ба-ссг,|йН.Костэоил^ зса-

2, Б.З.Рэдлов. Сгыт слор-рйч.'ркокии карэчий.Ш том.СПб,19£5.с.177

3. а»М.(чур?чвв. Словарь народных географических терминов.стр.56. 3». .Сево^тЧи. Эгихологическии словарь тмркикин языков.М.: 1980. стр.107.

олан о^хонинларин биринчи тарэфи алатат биздкрзн С9адард8И,Екяпч«г тарэфи исэ рвл^вф баддиран орониких тершяизрдэй Сдэрэ.^&ргав.гэпэ,, Aar,jap,jax sa с.)ибараед.нр.Е!эхсй кгпапвдэ эсагвда а#цц элур ай4 орояимик тершгндэр их вахглар.Ьагкгэтет. раз,}офа ase етщжаи.еон-ра акинци дэфэ кшовкнгавэрзх зсас фуккси^асщщ ¡»армия, jaca jas ггэо-кэниниа адыны экс еапфмвдзир.

4.Ьизрошошрдэа теранэя о^кошшэр йзегэркзэя белкглгрка «поанш^асшяа седа Ьедроикюс: о^оеям rojas алыйшмкй.,«Рхкз дтзэггкэ Сбзгэрдза тэрэнэн бар нэ«э Ьадройа-ires оДкоййи вардар: Йасэлзп: 1Сеа-лт,ЬаШ5йа ■

Зэнкиа будар se су йэнбалэравйи едшяи даЬа чох "буяар" когжэ-нентлк ojsoBBîœapîiB форналазйаенна езбзб 0яму£®ур„чэсо20Я:Кт£Л?бу-

булаг (1946 Jjyoax6jyp),Ar6yaar (хараба цэдд),Арпача^ (ï950Jœyf -jas) вэ е. haKîffl -»еаа^нз иесабвлэранкн ¿ахкагнгайда будар в» «saj-зарьн олкаоц онр косторпр ки/род Kit девряэрдэ ¿у едаар до фи аз да о у кайбэлэринин едларшш 5аднрмм,огцйр2У 20J$ajj3Tmiu экс отдиргас-днр. Сокралар Ь^кга булагларш Захкзязта&а ¿ага^ыи кэсхэалэри сады- ! йараг.Ьадроним ^евздэв гопозшйэвтэ йроезоя хачяркиз ш Ьвдроо.^хоаиы юоет форкааашшщдир. - ' - ..

5.3оонюдард0Я wjpiöa ejßojinöap . Зразилэрда .оадэ зоокшяяс ojsomaaap гефа дяынкаоа да,- акчаг мухтэлиф hej£an,ryn,- аяла.^изы бвдкрок овзлэрдзн тэрэнзв о.иониклар швчуд олмувдур.Нзезлаа; К^иш,(1946.Ча .flSacap) .Саиуру (Г^б.Сара-пат) Дтоккли.ердаюги.Сиэднлы, Чаиншм,Кзлэлк,Ajajg вз с,

Мгхтглкф сэбэблзрз аврз.эразилэркн фаунайивда олан бйр чох hs.l-ван вг> rys кэсли кэсаади^'и учти чоа вал? hejBôH вэ гуз адла^кадан теранзн ojKOHmtîîH .fox с a ha.jüaa в» гуп адыадая мрэади^а tías- ,

ли олкур.Чгяки сонгурду//покгарлалежжщш,«дакн^лн ча с. тя^фа ларывдан тор&вкив етвео^кояямдгэр

2 нов иски саз бирлэвшон ноде^адэ, бкркшгя ^эрэфя ßsjsaa ра,икинчя тарэфа иеэ нухталкф чо графи oöjök« бйддкрза ибзрэг олзн sooojKOisraaöp бунларяыр.Кзоэл5.ч i А ¿ыздпгал ^абы(А дгабато) Довсангцзлаг (1950.Йяу tasag) ,к (xapsöa аогщ),

Бвлкзлэрдз иски S3 фз'ли спфог вдблтяэ форкалагаа ojsjjr;-;^^ ' дэ нэвчи олмутаур.Мэсмор: Йзспчгхав (194 6.A .ifaôp^s) Данага^ааз (196?.Нигаван), вэ о» i

"Сг.од"да Лтагалы вэ A jujatsra адлы (Оэрэ^од bsäs^esJ ejiiogrra: « ....................... . ■ .......--■'————— —»

i. r.rej6yjuis3es. Гедгах ггр^зр ci SjiOHncîaaJî»: '

д«?'Шйрэ1ед вадксшаэ гс<да ¿якзоа д*» дахиа Атагылы о-»конюшн* аокалиэ© е?гзк мушгш еаыэднД^атегк" сиконшм нГефгазыи 5в8рст-лих харитас-'лкк гляфба ж&с'£»рнчиск"нз» (оэЬ.9) Адтаг форкасывда Звзшвшвднр. Ьзмиа «ияжеий $ркгая расми. сашдлзркндз »ЬаЗтаг" хина Дсаяаваяга дмз кэиполцед.а угаглетыралмыи зз еризнидавдиридмяв-дирЛ Етаузэдардэн корунду; у 1ш>ш, аз да ояса, II, нов исми сэз бир-дэзетой иэдалкядз дэ с;1Е0ишдэр мэгчуд слмувдур. « 6. Фягоникдэрдив твреиан о1кои:" дэр Чох аэ штаарйа 5итки ад и бэлкадерий с1хою:шэряндэ ез экскна тааныщдыр. Бувлар асасон ¡-лхтзлкф битки ади ва -лы,-лу,-лк,-лу ша-ккдстекздэа т-орэяаип фитао^.-иимрдйр.Мзсзлэн: Г'еачали.Палцдлы (1978.Армани) ¿в^гджг (19М0.Саряахб.1 ур) ,Сэ 1 тдду (хараба кзвд),Кгд-. дучэ/Дуллу.Ариудду (1946 Л'уфасэн) «Сарьшсаглы (Караберт).Гымьяы вэ о.

Сел^дд* ваАрк^длу кэндлзрк эразисивдэ Ьач бир базак агачынык бела битюмэсина иазэра алараг, Армудлу адлы кавдлзрад Анэдолу Дурч"-стан.Кзлбэчэр.Губздды вэ Сэрдарябадда одмасыкы даззг-з алсаг,Огузла-ркн нчиндэ иоа со^удду та,1фасынын олгасыпа фикир варил со ,Ьеч дэ Ьзуи.н кэвд здларынын битки адывдан тчрэнди,1и таадиг эдилмир. Аиаои,1а гасэбзсивдэ дэ гэдмдэн та 1?£6-чи йлэдзк ар^^лу/Мр^уллу та.^фасы ;аиамагда идк.Лахин буилара бахма^араг Гончоли.Палцдди.КуллУча,Гыкы-ды,Сарыхсагдн аразилэрии битки алзивяи ако втдирэн фитоо^кониклэрцир Генчэль о-^коиики рэсш» сэйгдлэрдв Гоичшш кими ге-д едилирди.

7. Мемориал о,1кстшар Кэстэрилав бвлкэлзрда Азэрба^чанин тарихн вэхеи-иэт адларыны, 'бэ тарихи Ьодисэлари »ко отдирал мемориал очкошмлзр аа олиущдур. Мэоалэн Д93Ь-чи «ад Горачянта кзщиннн еды 5зизбаовлй ,0ултанабад кэвдинин эд.ы коз Шуробвдла акь олукнувдур.Еундардан оашга, илда Валили кэвдинкн ади гтаа едилмиа^лпкин

идг.з Балыглы о.1хонимк ,1енидзн '«рпа еди.-.ииэдср,

Эразнлэрии топоиинйласывда ^хтзлиф оемактяк груплу еэцлардаи торанкиш с.^конпклар да чох слмувдур .Мзсолон: бхоуэ.Сыныг,Чзлоб.>/аоа» д^Гуроалы,Аг11н,Тадин,Ьоллавар,Бэрни щ о,

. Азврба.-'чак топоним^ асквда и;синчи бир оис.'ом тввкил ада и иургккоб, сдлипткк чографи иокакп« откогаидэр тэдгирати чалб едилви ерэзияор-да даЬа чохдур. Веха о^конимгр зсао о но мастик ваЬадлгр ы ондара гоиулараг, Ьалда иплэнан кэвд, кэ1 .гада, гаалаг,

об®, ва о. текли иокекдараа реаллашыр.^ Мэсзлэн,гадим формаои Тепа

Боа гада, Довиан гкелаг.Ке^ Дохуи, Агча гада, гао оба.Ада маЬда

. I ¿дминиотратизво-территориадьное дефекте Арк.ССР.Ер7:1978Тст7л2Г~ < АОфиг Эйкадов. Азароа^чан топонкыийасынын эоасдары^Б.:15Э1,сэЬ.373

jÇaga газа. Дуз кээд, Бог joxys аз а. олан тэозари «ньннкдзр ,}заа-

дэк толокимлэпмэ ПР0С30И~К3 4ИГ/.Ф 33 мтгз^ггг -«графа кэмзяза рэал-л<даыр.Мэсэлэв, Тэпэкэ.! кз так ,Гарз гада кгдцг., ¿.узлээд кэзд-.Г,Боз10-

хуа кзнди во с. .

Олпокямлзрин б яр чох Ьалдарда икяччи топояямдаамэса онун-

ла багдудар хя, гедкадэ :сУ!г,та^а,тйрз,нэсвл зз кичяк. инсак групларц даЬа кичик jaœajja мэскэнлэр'лгдэ (гада, оба, с-ьгалаг.бинэ, кот es с ."Пазами», лакан -íanáiaa маскани беиггдкчб о.^конанин тгпи дэлиакиз, илхин зенантак iyx-íhy даа^з счдмэ^арах -<энйдэа тспошга-лэпкэ просэси хэчгрмэдг.чр. Она керэдир т, бир чох ^лларякйз гхзвд" форманта яла о^хончмзэиэи if-.ca.-j^a к» а» гада pa ißha telvi ин-сан ьэскзнлэринин адлирлш биздярииздвр¿¿эсэдза: Даджэнд^акзргэзд Чимаэкд,Jaркзнд нэ о,

■ Диссзртиси^зда баякгдарии юфэккэз, чо графи номенян сИкошипзри ахи ексхеидэ тэЬлид олуннуз ез групяары мстэрхямирдир.

аЗ I нэр иоиа сеэ бар»зкэся шдоликз у1г/н oíap?.r с.1кони«дер эсз-сэн г\лз, гавлаг, хана, j/рд, оби, гаед аз о. ojsofffiusx

тесмшлэрло ¿ а р гл л а и ы р* ар. fe с э ¿ з н : L а а ¿з j (Eagrjyr^ Д* шагала (Дкбзрд), Еьэкрхзна (IS'íG. Дзятанкоз) ,Тэазкг"ед^947.Тадзуу),Гу?Гь<здар аэ s,

б) И иа томи С9 3 бкрлзанзси моделаадэ слан с^йойймлэр тэдют олунан болхзлэрдэ адгыр.Мэсзлзн: Чэлэб&эчвдй ÇI946.Чрадэор) ,К?рчу-@.v¡ <IOgC.îopoor,)yr) Д'аагалаоцДляга 1урду еэ о.

Тэкрарланак о,}ко!шн.тарин сцрасыни (Бкркнчя Гизижилод'-аич? Га-мййлсз)д-ззгв,1ййя (»¡дары Гашшча^ухзры Ганлача дэ Q.LcshacKini (Ëa.lrg,Тщзту, Ничих ТзпэкгЧ sa s,), бвдакрак фзрглзка^рача тз íга-од нч« сэплзр бэлгэлзрин топоними;<аа.чеда ез?нг кзетзрмадзйр. Бунл'ар-дан баи га, 167в--[й иддан сонра fiie patea здяййинин бар начэ кэш ады-нь!я зеезяиндз парками", «хтрд* зтнях од и йшэдиякавдар. Вэлэ ка, Ирэн вэ Хурхз^зд&н R3ái¡3 ершнг вэ /егзк птрдйзр Алзгссанграпол-{•змеиный кзвдлэрйвдз ¿зрлэадчриддиедон сонра беляэлэпдахи мхрар-яакан о^коииилэри ^эрглзвдирмзк *<ш Ьэинн вчнах «'яларыи вшдадидмг-синэ ehîVan ,1арам»!ичаар. У.эьадан'.Ермэни Памбэ.1а зз- с.

I.whKWOij t'a^ адир ки, бкр сыра TcnoKHtcis «здзСй.^аггарда сзйэон Í3rivsfí3«píi4ít hCviûTâSïtJK ¿алля дуезлэч" ja то-

понин" {йдандир^рлар, Гало чогр.'фн ударна I кошаняалявв да эсяза-дэ фэрмтиричадшк фукхсщасчны .^ерккз Лезддян саяазагчйаа^ аавгаса-«ÄdHÄftM баора бяр asi дв.1илдкр.5сас адгг-^ии вцш ^¿дшашсав-тга ещш гзйР,'.ки просаедир. 1 Догрудан да, бэггдир. IítsJJsiu 'Щи ищ}- -

Г, Тсбкг ShMSí.oBjIj-cífcKfcffiiH ,,

-IB-; t

ДЯвим едыиь; дааа.1ав .lama.i^D ианхэгзои бв,1у;ур. Та^фалар-ш топлу З'апамаса учун Ьампк кавдин 1«.хйг.лагь!нда бкр .iaaaiaa мзнтэгзсинив асаеы пиулур.Белалкоз, .-¡апа.-ии кэнтогзлзрики фэрглэк-

дирмак у-ген ф-;рглеэд'/;римк,,тз*,-5ипгдичи сэзлэрин ишлэдилмэсинз eh~ . тк.зач 1&ранар. Фзрглэвдиричи тэМинлар рэспи гаДдада -¡ох, бир с те т«м Ьаливда о .1 ко к им, о'ронкы Ьвдронкмлзрии эназлквдз шплздилкр.

Диосергаси^ада бзлкзлзркн Лзэрба;ч'ан турклэри .-¡ашамыш кзвдлзр кккроо1конкклзрик>;н да лекоик-семантик груплэрн, иерфолохи-сиктак \»ик' хусуся^аглзри тзЬдал едилзрэк иунунслзрла верилыишдир. ¿алг .1арад=;'чилыгынын мэЬоулу олак,heч бир инзибати тз'оирз мэ'ру?, галка jaH кккроуопснимдэр jamaica ¿ерлэринин эЬалиси мигрacaja здэвд микротопоииклзр дз "изЬв олури,,1оха чыхлр. Бу бахамдан, тздхчгг ол . Hat зразилэрдз Азэрбй1чак туркдэрн лаэз&мадыглары тчун Ьэмлн бол-кэларян микротопонимлэрн гилизтли мзкбз са.1ылыр.

Аагрба,1чап турклзринив 1ааадь!гы кэадлэрин микрослконкмлари бел г руплавдкрылмашдир :

1.— чылар,чглзр,-чулар,-чилвр; -лылар,-лулэр,-лулар,-лялэр,-лаг; -лэр;-лы ,-ли,-лу,-.-у аз с. шзкклчили еткониилзраэн терэнан' _з вя .липткй формаде. тх ангз нзЬ&ллэ ад лары: Гарго.1унлулар,Ьачы Mano.i лар (Кудлубудаг к.)»Масэди Ьа^акяар (^ивчнли к,),ТомбуллуларДГос галч^лар£ арачиглерхКв згэдэра"^ :д^р,Дзл азклэр (Тапэкз.1 к.) »Буругчу дар,Бсдтг'цлар (Охчуоглу к.) ,Г адимли,ha¿или (Ьаллазар к,),Голукэ дзкдилзр,(Машадказр (Арчуг к.)Дапапсаггалды (Балыгл^ cl

2. 5иринчк тарзфа кухгзлй§ .гад'фа.кэскл адларьиздан.мухтзлиф из "к ла сезлэрцзя.орснимик заЬадлзрдзн» стхинчн тарафи иоэ оба,бинй,1ур гала»дэ;|иртн,кэЬэллэ, ком вэ -с- vо графи тзрхинлгр£эн кбарзг олац

• иетсрсо^ковимлзр: Jyxapa мзЬла,Дэрьи;эЬла (дрчуг к.) .Коханыа лурцу

Нзазд'иник ,"'урду САрчут к.) ,Сусанбзр бингси.Тал^бын обаси.Мискикла

С-Тухары Кйлсз к.),Нгазди Ьапаы лурд/ (Чивиили к.) .Гарачобая

ГУРДУДороглу гадас-j.KcpGM капаса "(Ьаллазар к.),Се.1удлу дэ^ирмгл,

Учуг^оТирман (Тапгк&.тк.) .Хамолун обаса (Ьа^дарлы к.) ,1Líx Аллин

кому (Сарал к.) вз с. Нумукедэрдзн корундуду к га-: я, ки^роо^кокта?

'Г"н5в исми ces бкрлгемгск ухари, кзЬлэ аэ е.),II нэв иа

ми sos бирлзтмгеи ÇCусэкбэр~б*шг'еи'.КэрЛ:~icahacu за с.) ,111 ков ис-

ум ces бирлеамаои иоделикдэ СШмх Ал^нык г.омуД'злыбин обас:-» зэ с.) ифадг здилмишлэр. . "

Д«ссбртаст,1аныа пОровиил&р" ад лав--.н II ^(глиндэ тздгкг едилзк

белквларин рел^&фи клз баглы олан тспонкмларз тохукулнушfенларын

макро ва мнкроарэаддв иалаима хve yo VA,1 этлэп^на корэ «¡ки енотецдз

: (оадЗсвдлйптяк vorjsufa номввеиз оронимлгр зэ мурэккзб, едлггптик

чограф« нокевак орсмяулар) тьЬллл едилнтадцр.'

Î-Ф.Б Ааккгоа.ТоЕоаиннй районов Мкдбско-Карабахской равнина.АЙл.

i\r6a6a,Í39pa;iss вз Пзибэк белгзлзринкн чо графи ландшафты, тзбии чографч об.-'зктлоркн ззк'«нли;и вз гадин сярах, кас,чавая, баоар, ругар.сгуз.гыячар тз.^фаларыв^к б/ Зерлзр^э -азамасы бпр-бяряадвв 5зргл:{ Ьроиимй". адлар'-î» 'араим?.с=ша сэбзб олнуакур. Бвлкэлэрин: как-ро s3 мпхрооронимлэрн дз ГЭДИ!« турк. Д'.'.лякян ултариаллара зсэедада j арака ter кунумузэ Рвдор млкб чнхкизд-ф. Лакян ермвни вандализма гзсокымлзри до,хуоуе:мо микрар.-а^а Марках', А гбаба.Боз Абдал,

гаи ¿й дц*эр ;,аг да у'дур^а зддарла азаз етмгаалэр.

Зококи -гздгстатчилг.ры чиддн co'.i побтэрозлэр дз, тур-шзкаэли оро -замлараэн ззвзлки спок'лиж гаты б&рпа едэ билмзи-.ялэр.

Соя тэдгигатлара зснсланарзг белгэлордз;-:.! ¿ада.зллчптих чогрйфк иоиенеиз оропкмлзри экс зэдкрЕзклэри адлара.енларая тэрэмэ 1оллары~ на зз гракматкк сзшэдссзки структур ткплзрякэ гурэ бзла груплаи-аырмаг олар:

'а) Етнонкцдэк тэрзкэклзр: Чавак (даг скдскласи) Длакаа (даг ~>а да г еилсилэси) . А гбаоа Сдзг sa да.*ла) .Кавкар (да г) »Г угар Сдаг) , £оз Абдзл (даг so склеила) .Аиинак (даг) .Haiti Гулу (дТзПзэ с. б) Антропснинлзрдзн т*рзнз«лэр: Ну;;5Ь;';л,Ылч. Молла Авды.Абдуо-раЬмаа.Ьачц Халил (даг зд.ъри) ,Г эзэнфэр (даг зз дара J,Мавзд1ГЕ5-

оая (даг) ез с. -

я) Эооята вз фитонимлэрцэн терэнэнлзр: Но.1зрчинлкк (даг),Аизвэ [даг) .СгПУрзэля^Балдыргзнлы ,Гзн?з.зарлих//Гантэпардиз (даг адла ры),Таблгаралан.йнэкучаи зэ о."

г) Б'.-рлнчи" та'рафи о соню-; ик, h ид рэн им и к зз о.тхоаииик C32Hj¿a,n:i с-эзлзрдзн 23 дк-зр лексик ЕаЬвдлэрдон тараззнлэр:_ А гл.? ган „д.аз;дн-.1 у {Я .CapjJoxya ,Г у зе .i лзр, Гззэк, Мафшг. '.'эдз Иа.^иаг .Кзиэвд ,Икигат,

,Гара луне (даг ад ларл) ,Саллцкадар,Дуз, 9,1ричэ, Парчалар Сзкин еаЬглэри),Кад.Санлг (дэрэ) sa с. "

Зрмзни :-генбэлэрявдэн истеЬадо етмэхлэ диссзртася^аза дагларан «укоэкликлэри (Агбаба.3142 MÖ НурдЬмРд 28СС и'., 1а.1ля 3517 м.Дг-ÜSB3 ЗОСО н.^кй-злдр-2й0й M.,Kaï«ar -iC63 ;:..4>дэ "alwar ?53¿: н" Гек 3ICC и..Аглагаи н.,Ьзлпб 301 б м.^о с.)зз 3идарja да yj « ?-.урма врмвяя ад лары ггла згэз едалмзаа дз (Д глагьв-Г^асар.&гбайз- ' 'укао.1ар, хоз Абдал-Базум, Гарнылз^г- Ара зз сОг^-д аз 6üp дача даг eflgíHárt втжолота тзЬллли аарадшкеевр,- Лзсалз»,32к5 iar oziH^h дяалзлтдэ гал-яэк уча,л?л,зга .^-згаз нзЬкздзр^-гз ет-UiiüKir олая "тзу/./тэч" звсуадэн терэндО, ^ияа шгза^ тая се»«-n-:i Ьзу. исим.Ь-м дз фв'л щ» галя c^H^jT^pÄnssE:

Зу1г;ана х-.'ркаада г^рддап, Бу газ: о тгз^гж «&.fÈs®R» s» Узунлугу 65 олгн IIsHSas дг^ отежж^гла -ггзгзгаа с^шя

•Ка-/ыаг адлае^.. Баяывда уду ^-арэг.чаЬ 'олак бу даг бирцэк-бирэ ■7ткселир. Топонвма.^ада а^ег,д0Е,бав, гол, голтуг вэ с. инеан бздев узвлэриния кзтафоркк формада, л'э'ки банзэтма-ило экс олун-насы кз'дашн бгриаг ним бирдэи дккалиэси орвнкмкв бармаг//пар-даг//кариаг//ка;)"нагдан тарэшэси фккряна зарздыр.Е.Севорадаь б tip чех турк дидларивдэ баркаг/ / парм;,г//мармаг //мздмаг фоно ва -

■ ризктларынын бир сэмаитих ма'кааа-касав бармагына бвдадди^вьи ,1аз*1р.АЕ.Мурзалеэ да "бармаг" декокк ва^гаинкн зврвэ,,1уксахлик иа'каезй» бзддкрзн чографи термин ca.1«ip. Ьэкнк дапгк ланындахы даг из а Кэдз На.1маг здланир.

Агбабакын шзрг гарэфкзда олан Аглагаь, даг адк кимк "Китабн-Дз-. да Горгуд"да да хамрдакар. Оронкиин ады дагын кз^'фил.ч'втинк экс етдкряр. Рус мзнбэлэрвддэ "Мокрый" к им;; гэ,1д едклэн бу дагык бапм Ьзйиаа чиеЕин,ду5-:&н олур вэ уьук стран ,1агкнталар зэнкин алп бу субалп чсмэкликлэринй ^аратмышдар.^Бутун гурк еллэри арасывда' мзаЬур ,1а,-;лаг ,18рлэрн оддугу учун накроарзадда-ивланарэк, илг.ик вды дгла.так даг фсркас-ывда одан сроним.субсгантивлзшзрэк Аглаган .одиувдур. Ворчала sa Пзмбок бвлкэлэркндэ да бу типлк о,->хонимлгр (Гачагак) вардир.

Иккиуя системе дахкл олаи курэ:-:кэб, едлипгик чографи но*:зллио срониклэрги'биринчи тэрэфи веасэн эгкик ад.иахс ;,ады,бигкк,Ье.1ван

■ адлары, злчу, мигдар, ранк'во о,1ховикик адлардав.икинчи тэрэфи ксs даг, rala, тзпз.дзрз, Да^'лб S3 с. ткпли релпаф бяддирав езз-лэряан олур.Бу Ьаада чографи нокен эсас ад§ говушараг ^оивдак то-поиамлвика просеии кзчкрир вз еллиптик шэкдэ душэрзк иурзккзб оронкм kíiíih формалае^р.Мэсэлзн:л2линга;]а-24бБ M.,Ke,isar-2S7I и., Дйлвдаг-3196 м. »Tamara,ia- 3250 м.,Ьалатэпэ,йахоадаг,Чатквдзрэ бэ

. Kvp so Араз чал'ларын^н суаЗрычаск о лак Пэкбэкдаг оклсилэси клз .бэрабзр е.тккадлы дара (106 км.) дз гардыр. Ьзшш эразвдэки бкр кэкдкы ад tí да Пакбак адланыр. "Китаби Лада Горгуд"да да Вам-бак тана едли бир оронвк хагарлаиыр. В.В. Рздлов h ал."1 1859-чу ил' лорда йссыгскел страфл^а тздгигат алараркэн ,б_ок,паан вэ с.сэс .фарглв чограйк тершаяэрян "дар кзчвд'^, "четки хзч:мэь jon.mrj? мз'каларыньг бяздвряи гз;д втмкю;ир1 E.Kypsa.iea дэ А. г Бои Да к БомЛ'ст Бои <Алга.1 елкаси) топовш-иаркнин "nsj г^рамадав^аг .la-

3. Ьздма"РСовс?спа5 Екоиклоявдв» т Л III, сто.162.

4. З.Б. РадлозДо^рнии Гкркскии r;.ncsap.üíc,19il,cxp.l¿'»b

-2Î-

fapsKs:? tîKît свздзя ибарз? олан (пэи-óэ;'.//пабах) о.^конимкшга язчи тэрзфиадзки 6т//баг дексик ваЬиди до тУркмзнизли соз ;уб "тзизляк11 аила^шш биддирдаздир. Ьатта Зло jas дагекан пд зчрэзсивдон бкридаш алл. hs:¿ до 1»ибэ.1чви Ьэшн даадака •даглаглак алан ча1аа да ада Гаху/'/Вару олмувдур. hSMSffi гарвз чяИчн здыны дп дэ.г.гэдириб Дмбесд огйшдэр, Тарвхй мэнбэлзрдз ади чэкилзн Алвкао дагынан бьр нв<» ОДИ, :мупду{?. Мзеэлзн,АлакаоДракас,А»адаг, Зто^эз о. Ь*вд*рл*.1У /90 ivTp, саЬэс.! 4000 -сзасрат уллокатр о/лн бу догнк зирвэяэрин-г 5 квадрат хяло!',з?о буэ pawbpu sapaip. Турк сзрихчиоа Ф.К^рз:-:-яу дузгля олагаг "Кггг.б-/ -,'здй Роргуд" дастайладаха лладагла бу irr* ¿охализа »дар? Дастанда «д.* чзккдзн Лри гобулу Аяодяг ою -¡мини 8лз.4-оз дагдил»: ■'у коз г. 'зирвэлэра ароднда олаи дэрин кра -!рлй дэрз-poíy илэ дохали гэ evi-sr. олар. Ьэши гсбунун даринли^и )С метр, узуллугу 2 кк. s ни псз I,ó /'лахао ороаиуи до та-

ixaa яки создан (сла-г.ас) ибасзт олмугаур. Еир чох зарйхи ¿¿бг~з-|рдэ "ала" öa.iyK, "кас" иса -миа^-ч-лы билдирниш5нр'.дь.з!и ip чох тздгигетларда кзс//узззр зтконн.'Янин злни бив Ta.iía эды-шасы фикряня кзсзрэ алсзг, млакас ороиидаяик ^aiija аданден то-»ruactt еЬтимплл арт^рар. 6з мэгбэ-'яяя Элэ.Ъз дагынын бузлагла -:эдан вэ лаг зилсилэсиадз ояаи булагл&рдая алая чал' да

»cas азланзр. ёуздан бапга, Алакао//Злэ.183 дагынаа втаклэриедз iha-5 .jacajira кэнтзгэсинин оды Злэ.^эз оляуяяур« Алакао даг ша схиар бапга» 1эрлзпдэ дэ оронпм вардыр.Мэсзлзн.КвсбэхД'аф -lo вэ о* ?лэ1зэ,, Алакао ороюиянкя А8эрба4чаа турки ри арао^нза !лзф>уя здилэа диплектаал варкаатдыр. Свз эагэдзки о—*э вйэзгэв->сн нзтйчасивд?, Ы»вх гаауауиа yjrya олараг орэйяш фейв«13 грмаок дз1иикквдир.

5икра1«змэ,Кнтз0я-Двдй Горруд"да ада чзгалэм Газлир лага,Ала-îr Элз jos дагикдн ваадур. Бяр чох батты 23 aïasap еа^грашгаэ ; датчн ада "з ойоййи гапшкдар.

Тэдряр OÂyfiau 04лкзлзрин шкроорзниияэря öapas^ гадз заситсл.чрк«9 вэ свиаатак мэ'чаларака rj.^wíCiStf^ ía» 'отэрклшид:?р:

1. FtipvH'ffl тэрэфи чэЬз-х', гярдаэ. кв-Ъи-Иве. i&irx, s.tsí«-^г с» «.ftapPHorajf.Kapo ачсзхя

^ ^ 1 ; «^я-Лда Г&трхл irâîtcn?

cas вэ «уадол^гм 3:5snâjs:-.!2a с.'.т'зг-"«-- з» '

- I квв нош бирлашмэ кснструкск^аса эсасйвда фор надаш аялар:Гырка raja, Гара ча^ыр,Гырх нектар,Kyhsj raiajarÇAMaoK.ia к.) Дарэ ДаадцKYESj, Capá najap Садгзхзад к.),С-уг дагДвЬиэ ?ата?(Гарача£ та я.),Ккчик тап, rjrpjrjgga, Он Нектар (¿.usxai; к.).S-ри голЛаш-.JW_Tar¡; /умру тзпз (Ханчигаз к.),£Нщ .1ер,Ыепзк дзрз (Ьаллевар к,; Шоран jepjisp, Гырмиз^ кархана ({Гидубудаг к.) вз с.

2. Бирип'.ги тзрг-фи етнонии вз антропоним сзчи^злм садз.дуззлтмэ вз нгрэккэб сезлзрдэк, ккинчи гзрзфй ч'ерли voграфи тершнлэрдзн слуб И иев ист вез бирлзимэои ковструкеи-faoii эсасывда формала-аандзр: Баб am тола га, Паша Напзары ,Г'уи адаси (Гувуканд к.). Элзн очага,Икак Дари.Хаяхал бийэси (Гара Намаз к.),Чик дврвои, Чин .tara ,Гуи дв.тСТзпзкв.1 к.),Мксккнли -"урду,Охлу дузу ¿Арчут к.)7^рму; лу ovara,Машэди ранд« (Вардана к.) вз 6.

3. Бириичи гзрзфй фитояим, зооним га дкхэр свзлэрлз„ икинчи тарифа чографн термиидарда ифада слуван, I за -te TI ¡ssjb нема ees öaj дэкмэсн коаетрукок.1авм зсасылда формалааанлар: И нэк дагыДудку к пдси,Гартад iepH,A.iM дараси (Гара Намаз k.)J¡sbs дарэси^Гуш ra.iai Гыиылы дуз (Геичали к.).,Палздд=| кгке.^Дйга даш, Го-^ун larara (h; дазар кОЛбыр raj асы ,JapnaasM дара (Арчут к.) ьэ с«

4. Биринчй тарафк Ьвдроиик вз оjкониклзрлз ифадэ олунан, икиши тарзфк чо графи гершндардая ибарзт о лак, II нов исмк cas бирлзиш ей моделивда фориаладанлар: Агбаба ,1оду,Ктмру ,1олу»Гарс joxy, Ча дыр ¿олу.Седдагидан д?зтг,Келк95Э ча,1ырн вз с.САгбаба) .Гипчаг дуз-А"барал jajjacci.Sjajas aiajn (Цэралел),havu Гара тапы,Maj маг очаг,

. Налбэвд дузу вз, с. (Вэкбэк)

5. Ьирквчи тзрзфн фе'аи сифаг тэркибнлзри.иккнчн тзрзфи исэ елд; ; с я ."I а 1а угракаш чографи тэрмснлзрлэ кфада олунанлар: Омзрелэз.Чз.-У

какаеан,Гиабаасаи,Гумга8ылаиЛ'цз^егарб)лэн вэ с.(Тапэке;} квгдивдз чэнзк адлары) .¿ашшран.Достьбахак,!'?рдэлаь (йагарачкг кэвдинда б нэк вз якив .5ери адлариУДлидаигалынчлатан (очаг) .Мустафабугавур С.1а.1даг)-Ьалдавар к.), Хааалд тгеэк, Паланте стлан СДизыан к.).

Бириичи тарафк фа "ли скфэт тзркибдзри клз кфад.э олуиаи мккроор нимлэр адзтан кисаннк аюк фзади.-:^это клз .олур.Бундан башг Ьгм да «Ys 11 sк бир тарихи Ьадксэнк экс етдкрир.

6. Бнривчи тарзфи мухтздкф сеианткк мз'налы ооглэрдзн, икинчи рзфи 1срлв чографи тормиилардун ибарэт олан, III нэз исми сэз б лзакзск илз ифада одунанлар; Ьэбибин архача.Те-.-'убун гатасаДзир аяя архауа. Зи^аратик аяты.Бадцхлнаан габагы (Тзпзк9-> к J „Очаггуяу "тапы,Бач-оглукук тапы.Ьачы Яшкин чач»рц (Охчуоглу к.)»Се1ад_йзЬэ дин очаги,Наоибдарик- хырманы.^олун-алтл. СГарачантз к.),Мэдии Сад

trn тапы, Гаралларыв jai-ard (Газилорэн к.) .Ke.lpygYH тэпэси.Гэбир-;знли.:кн усту.ЗиЛарэтиа алты (моллаг;млаг к..) за с.

Нукунэлэрдэн яврувд*,1"у кики, микроорошмдэрдэ экс олунан чогра-ря тернгалэр ajpa тэлйффуэ в/спт-ет.зз клкян семанткхасьшк гору.^уб :ахла.1нр. Лакик макротопонимлэр ктл михротопониклар дэ HYSjjSH бир >рззи дахилиндэ чографн нонвнсаз,тз*ви зллкптик горкзда шздэнир. Зэсэлэн: Салламзлзр,.Чэсаизэр, ПарчаларДамлар (Tancxej кэкдиндэ )К/,н еаЬэлзрин^н адлары) ,Йапзарлвр,Сзла5лар' (яэлду кэвдиадэки 5э jyx бкчэнзклэрин адлары? ,Пача, С }углу, оаллаг вэ с. он^ыназ даг адла pu), Гоза,Э,7ри, .Зазсаз зз с. (Eahazu хэндквда даг ддлары).

Лгрлк пивэдз ¡шлэвэн чограгак термлнлэрдэн тал (дузэвлмО .запзар Cna.i Topiiara) ,рэча//крзед (оичаиэк вэ ок/.н с&Ьэлэриккн арасы) ,хал-taja (ат агылы), 4олаг//,1олзх (хэсэ ,70л,чыrap,гаяыч (ихи дагз бирдзи-¿ирэн силсилз)йз с. оронимяэрдз оз эксияи тапнздыр.

1иссертаси.1анан Ьэдронимлэр" адланая III фэслиадэ тэдгаг олуная разилэрин Ьаронямлэринин лвкскк-сзмантих групларч,структур тишэ-и, Ьвдронимис терминлзрин jajtaiíia ареаллары квстзридишздир.

Су мэнбэлэри, хусусилэ бо.'тк ча^ларкн Ьзвззлэри тар кхд э из' бурз-ан бэ^тк сивилизасил'аларая ,}арадьлкасшаа зсас род о 1наисдар,Бу ах издан Араз зэ она гозушав Арпача.}'. Ьэвзэдзря дэ гздгос турк ?з>-аларыякн гэдин »гсхэнлэри олмуядур. Сна кэрэ дэ 6î!p чох гэдии тг.1-а адлары вэ мухтэлаф сенавтих '»'нала гдлар Ьидровимлэр васктэси-з дэзруиузэ гздэр яэлиб чыхмыэдар..Еакин ермэнияэр зажш-гагак пга-ониклэри дэ дэ,)гц5йрмяз зэ ,7а тэрчуз© етиизлэр.

EJI.Myp3a.7ea ге.тд едкр ки, ча.1нн влч/ст вэ гздзр узугаурса, зда а бир о гэдэр гэдкм олур.-^Еогрудзя да бзлэдар.4а,;нн 6:9 бапыязз 1а-a.jan хал г, та.]фа башга оир jepa iMrpaciija едирсэ, о бзрз базада аиа^Енлар Ьэкин ада ,}ааадкр.

1'гдгиг олуваи бэляэлэркн Ьвдронжидасыэда садэ, злдзвтис чагоа^з oksh"[î3 Ьвдроникзэркн caíaнтяк групяара букзардыр:

а) Егиониадэн гзрэнэнлэр: Касая, Воз Абдал,Акурзан//АЬурая,Гарз-о r:3 а. А а инп а ,К.а i ы Кулу (ча/j адлары) Д,:рэхзэр,Ва Сазрл£ча)зз с.

б) Осонимлэрдэь тярэнзнлэр: Коаэддэрэ^упуззрэ."is.'d?глдлгара. лз^эз.Асгик, Шачзыг еэ ö» (че.,7 эддзры),

в) Антрошшпяэрдзн тарэвзнлэр: Гарахая, ^ача Гагз.,Гарэ "-idas ча.7". адлары) .Хзвэдя г.асанд Рллэзо my.'ÍY.urtt)пгу (бузст г^дгж?»

г) Ьэдройи-.жзрдэн тэрэнзнлэр: Арпача,1 Сдатja^g) C'taj}' зз с^

I. З.М.Мурзаээ. Изучгтгль rsorpa5a«S3Ezi JÎ.-ilSSaî-'rr-'i» -га-^че.

д) M Ya сир дилкмиз учун архаик са,1ылаи сезлзрйЗн твраиавлар: MeKYC (4aj),4öpaK (га^нама су мэнбз.ул) вэ с.

о) H'íxt-элиф груплу секантик сезлзрдзн тарэнэнлэр: Готур, 9.1ри, Таныд,1ыраыр,Домба, Гаранту es с.(ча;,6v;¡ar бз излалг адлариТ^ Гадим-манбалердэ ады чэкияэн Каеак вэ Ахуреан ча.1 адларыны К.?.Ган "Tjj-'Ш су" вэ "ат ахуру" ила злагздэкдирмэклз туркмапиэл» лкл'ввдэн узаглавдырыага чалыимыш вз сэЬв нэтмчэ чьнармывдыр.х Ьал« бум турквзр .iaaajab кениш зразилэрда као//каз, ahyps дериватам ïonoBmœap кбниш ¿аДылмшцяыр. Кесэлзн; АЬур.АЬурлар.Казан, Kssat34t (TypKirie); АЬурка j, Ah урчуг, АЬурлар, Казан л и, Казанчаг~(Болгарыптг: . Ahypa (Кахчыван) вэ с,

. Ерканк рзсш оэнэдларикда "Севчур" кими ге1д едилэн.узувлугу 2с км. олав ча^ин зеки ада Гарадгу олкувдур'. иКигаби-Дгдэ Гсргуд"да гаракгу rapa мэ'наеывы бвддириивдир. Она кэрэ дэ бэ'зи мэкбалэр-дэ (хзритглзрдэ) Гарасу форкасывда геда однлир. Жгкру иэЬэри ja -хыклыгквдака Чорак адлаван öö.Iyx су манба,}ивдзи raj¡¡ajaü су, bar* гзтзн, минерал су та мы зерир. Г .Ге^буллз^ев кестарир к и, Чорак гз-дик лзкекк вапвд кеии, "ачы,тури,дуглу су" иэ'насыкы ифадэ етмкш дир .

йзкбг.Цши Агбабаиык Чалдаи дагларындакы булаглардан 'алан вз Турки,-fa догру ахен îîseyc/Aokys чз1 ц да гадим Ьадронкдшэрд-'ддкр В.И.лслаксв ге.тд адир кк, муасир дилкмиздэ шалэиэн арх вэ ча.-} ces; ри еки-у" иин ззвзл е ку з//э j yз//.1 skyз сэзлэричшз кфздз олукыуед Деыэлк, MesYc/ZKo^ys Ьедрониккник эвьзлиндзкк м сэси сэс арт^мы:-дан сайга бир ¡223 де,1илдкр.

аёдгйг слукаь: йразнлэрда мурзккаб, еллиптик ченрафи воменли hu ронймлзрмн езьактит-. груплара бундардыр:

1. О л"конки 23 Ьидрокикик теркиала соъуауг ифадэ елуканлар: Г sa >'UiSX. 4üja,CgMäl^aää2äi'ey.1y. Артикб.уяаг cy.jy зэ о.

2. Бкрккчй тзеэфи пэхс,взсаи,та;}фа ады илэ ифздэ оя/ианлар: Арпа че.та.Аргтакзл г.влу.Абасанс^' чз;<ц, Е'абанарх су.l'y, Кыныксу чазы,Гзраг хукбулаг арх а ,Х аты н бул а г су.'у,МзЕ5дк Ьасанбудаг cy.iy вэ с.

3.' Бкриичи тарэфк фктокикик во эдонкмик пвдрошнеэрлэ к.радэ олуи лаР: Г^рабудьг суЛу» Инокбулаг «a.-ja, Дан^зх су^у,А.1гыркед кэлу,

Ajrapxeso cyjy, Jíiunapsecs булаги,Давабулаг су^у вэ__с_.___________

"I. КЛ-.Гаа.Опнт объ?снапи Кавказских географически названии.-аК0КГ5{.2ып.4О.Тяфлкс,19Сй,сгр. П. ^ тлгт ,_в

2. Г .Гейбудлаев. К зтногзнззу азербавдквниаа.Б.:1!>У1,отр.4/0.

3. В.й.Асланов. Сномастик ваЬздгзсик дялик гздкм лексак лаДларынк

,1ерк.-.-.гэрба,|vat оноиаггяйасы пробло໧ив5 haep ол куЬ ill esijs-nssariiî кокфрйноий csh.¿tíy

h. Бяргетя тэсз.рк psнк, блпг^т,, торзф, етр'зт билдарзя

;э"лэрзз ь^лпэнлкэтс тзрлзззрян гсвузуг йялэнизсивдзн ийарзт алел-sap; FjExrSgar cyjj» '^З11» Дзляча* чз-ыДаважтьшво c/^j зз

кжретасзрга эгзсэн özp:a*a вэ ¡гдоуя нэа явия ces бярююа-Ï353 ноюзгиянз фар««згзгдь!ягяа бахка.1араг, кжрспидрояикгзриа чэху îïl 5яз ;:скл бирлэвжГ иодаяквдэ юнадэ еиунурлар. ИэсэлаагГурбаазн-гкгяв э>р2И!«лг35ся5д;е булага,1э:12дин зрхаДзпзнин бугага.йзчзшш

ЗугзгаДаячаллаяын ау.1у,А.г:л яиаяаяя кэзвея зз с»

пзй y не Сеггздз бзгкгчх тзро^и фэ'ла еиззт тзршбз яеэ с5адэ элу-ÎSB 33 кххячн Tspsja esíssacaia^a yrpa.lsa Ьодронякгзр дэ вард^р^э-

яэн зэ с.

Бздкзлэр5Ш Ьйдронжяласндаа букаг, ча , су,врх, кзьз.гед sa poHimis тесетаазрдэ jaassa, оскакхы этрклэрЕнгв кгасяр дилердэ ш-ззвзв вэ булаг анлаДьпгы бкд*крэн Еынар г&рмяяявзн дэ азлгдялгзса Агбаба кэ15дязр1шдэ гзДзэ аяаякшяыр. Бужан dasra, седая сеттазанз. гурулузду, KHBSpcH.fa олувгдгв Ьэдроваклзр дэ гзряарЛ -»гза:^дтагуя, йзлзя.1арзт,%>дгазз»Задгатг зз с. Йахроарзазда й^агнэа бу á^sarrsi -лэрвя T=p2ît53î«3K:î га"уи//говун гадай ттрз сээт олуб д^зл!» ÎE3» 2Ш7//Г2Т ЕСЭ батзглаг ИЭ*Н30КВа ЛKjfKa;?1о?дэ, зэстзр-';-

¡Ü Ьздроижаря этасн дюиязнн oiffl^ß адегянэ сааеаг, бзлэ аэхш аззэ: ¿узлутлз/гзЛагатетз^взквл.Батгггктел бз с.

Дкссэр^асн^азын "Нот'/.чз" Ьиссзскндэ тадгягатка зсас йтддзагарз Tuyic.v.i^z rrprr HTza «р :

- АгбабаД-ярэлел вэ Пзя5ах болкзлзрййнз толошогаЛасвянн Я ásas-дзн чоху ггрхюйпзаи о луб, баага димлгрэ азд гссэязгсэрэ чгх аз раст яэлззгр. ОлБокодороягк зз яиарожпсзркя scûc гзгняа ттрзс да~ линяв кзгсриаглар» эсасаэде правая тгрхкэнжэля азгар гэзхад едкр.

- Газ. и? ;-скбглзрдэ жазяиая <Sup чох топовяшзрка ssabzgsaa а.1диа олур ки, туркго,1лу та^фалар Ьэлэ зрадея эзззз бвлэ теггяг олуван эразиззряэ .чзеяушазкьпаар. Она корздир s;í, Агггбэ.^чан -ирялзркакн со,1кй!Сувдз «crrïjpas st:îïs тодта кас//хзззр,коар,г2рзчср,чЗ£Ш?,гуРЗр, агар,хэы.зр,сирак,овсар,агар вэ дюсэр осуэ-гшчзг та1фа?ар£г.пья зд» лар»ни зкс йтдиран хопотетзр.бг-лкэлз^ fa та па к a ее н ; 5 а гтсусгг ,1ар ту тур.

- Статгитгвс еэаадавр эс^садг пэкзя вадзакзрзи ^ЗЗ^дзя ч« jasa-.lu-п ташгзгасш-э грлвяйлэрян 1028,1076,191'М928 аггзрдз dszra .-¡ерлэрдан кэднэлорп аг^сардань^?.

- :1ар Руси^аонназ aíelvs Нгигаисп-зн" japesrar зя.-|аг&тззз

бар wx еркэза зэ рус тзд ríírax4ü»-Sрsais» Гфй^эпзэля гопокжаэря бз-

лэрзкдэн es милли мэншэ^ивдэн узагдаздырмалары тэнгвд едилир;эк-. сэр топоникяэрек турккзн:г.эх.и одмасы вэ Ьзшн толонимлэрин мтхтз-гкф .^ерлардокиник мэачудлугу параделлэрк конкрет фактдарла таедш едилир.Бурада, Ьэмчинин шен, топоформантдаршшн эк чох о^'ко-. ннылэрин фориалаамасанда актив ипдадилкэси, капзар.тап, халхал,га: гут,гаыук, рз!щ,.1олаг вз с. ,1ерля чографи тершвларла бир чох топе цикларин формалаикасы геДч олунур«

- Топовимдэрин бир систем Ьалывда Аззрба^чан, елэчз дз пгрклар j£ ша,]аи таркхн аразиларик топоним«,1асы идз ¿ахын элагэои одду гу, tíi чох »опонимлэрин семантик хусускл'лзтлэри вэ групдарынын синтактик вз иорфолоки гурулуиларыван eiHKjit-jjH вэ да фзргли чз ha т л э р и, та hp ид одунмув'топониндарин клкин варкантларынын бэрпасы вэ мухтэлиф таркхк абвдаларла ьтга,7исгд? докадиза едклюси до тэдгигатда экс одунур. <

- ЕвДКЭ ТОПОВИКЯЭрИНИН эсас зугсуси.^атларивдан бири дз антропото-понимларии чох закан Ьеч бкр топофоркант вэ шэкидчи олкадан ишда -дшшэев , гадим дексик заЬвдлзрин зэ сиктактих гурулушун зн чох Ьвдроиимл&рдв муЬгфкзз едклиэси фактларла кестэрилир.

- "Гопскккга: сззлук" таряхи .-¡аддат гики топоникларин ад графи' ,-fep лайма сэмтини косгзрюклз, haм дэ Ьзмин созлувдэ 300-дэи чох oirx кйм,бСС-дан чох орониы вз 200-дак чох Ьвдронимин tîsahu веркдир. Турк«£ншэли тононимдар асасывда тэртиб' адилмип хзритэ белкалар.ин сарЬаддияи тэ"тин едир, какро ареалда ишлзкэн топэнимларин истига-иатини кастзрир ззс.

Дкссертаси.1анын эсас ыуддзадары дкссертантын чап одунмуя вз аса годы ге,1д едклан кагала вэ тезислзрдэ эз эксиыл тапкывдир:

1. Узаг-узаг обал£.рын сорагывдв. пАзэрба^чан" журналы. Бакы, IS88, 6, саЬ. 15Э-1гЛ

2. Охучу ьектубу. пЕл'м вз Ьэ.^ат" журналы. Бака,1988,}гб,сэЬ<4

3. Фито вз sooTonoHKVJiop. нАзэрбал'чан тэбиэти" курнали.Бакы, 1989, К 3, csh.

4. Терквнларимиз топониыларда.- Теркинодокила пробчемларина Ьэср едилмяш еями-назэри конфрансын матэркаллары,Бака,1588,сэЬ.

5. АгбабаДррзл'ел гопанямларинин дексик-семантик 'лсуси.1,]этдзри Азарбадчаи онокастикаса проблемларииа Ьэср едилмиш III едли-назз ри ковфрансын ма'хариаллары.11аки,1950, csh. 133-13^.

6. Агбаба вэ Шэрз.^ол бвлкэдзркник пеша,сенат вэ чографи тер -метларла банка топояиадэри.- ,.Влм вз hs.pT" журналы.Бакы, I59Û ,

II,cah, 28-29.' ' ' .

7» Ьэгнгэтэ гарш« у^дурмалар- пЗзтэн езеи" гаэети. БакыД990,

6.35,0ôh.2*

8. Агбаба вэ Шэpajea актропстопонимлэри.-Азэрба^чаи Али кэктаб зпярзвтлари XIII республика елии коифрансинав мэ 'руззлэрйнин те~ аслэри .Бэхы,IS9I, nah.27-26.

9. Агбаба кэнд'лэривда гявчуд олауш таЬэллэ адлара.-Аззр0а,1чан зспубликаса Али мэктэСлэри хан» тэдгигат'шарин.^н XIY алия кон-рансинан т88иохзри.Еаки,Д?1У кэшря,1993, cah,100-101.

10. «Гугар" топовиаи Ьзггында.- Азэрба.1чан Роопублсхасы Али »стаблэра кскч тадгвгатчияарышин XIV элми ков$равсынын тезислэ-i.Boxíi, БдУ нмриДЗЭЗ, con.ICI.

11. Агбаба из Шврэ.1ел бвлхэлэринан чо графи. номевла баглы то-¿ииилари.-Азэрбалчан опокэстикаса проблемлэрвна hccp едилмва IY im;¡ ¡сонфраксыв материадлары.Бакы, АПЯ нэзриДЗЗЗ, cgh. 159-160.

12. Топониидариквз мэ'нэви сэрватдирч-Суига^ат" ГЭ30ТИ,1991,;Ш5.

13. Топовимяэримиз халг шй'ривда.н&даби^лат" гэзети,1992, S 22. I1*. пПамбак" ва Леж" тс по ни;-л эр-л Ьаггивда.нХэ^чэ" газета, IW3, 2S.cah.I-.

15. Кэлзча^з л'аддаа , нКэ^чэ" гззэти.Зака, I9S3, % 30»

16» Бэ'зи этнотсвовимлэрик втимолояк^эсы Ьаггынча.-Дил, относ

з sTKOHBKsjja кэсзлэлэри.Еаки, нбрнэя" нзЕри11.';аты,1594,сзЬ.22-»23.

17. Гад в м лехсик ваЬвдлэримиз Ьидронимлзрдз.-Двд мзеэлэлзривд И текатих топлу.Еакы, АПДУ нэвриД994,й I, cah. 72,'90-91. .

18. „Дирэхлар" o.-fKotMi-;:i Ьаггазда.-Дил мэсэлэлэривэ ацв тэштаа )1иу,Бакы, АЛДУ нэшри,1994, » I,cah 90-91.

19. нЗитарок" топоаиш Ьаггивдз,- Азэрб&лчав ономастюсасы проб-»мгэрднэ hacp едишиа ^ елки сов$раввын катэриаллары. Бала, А ИДУ ¡зри, 1995, csh. 91-52,

20. Агбаба, Еэрэ;|ел вэ Лэкбзх бэлхэлэря ггсповимлэривин скнтак-îk хусуси,1лэтларя.- Дил .чэсэлзларинэ аэд тематик то ту. Баха,АПДУ ?ври, 1995, cah. IC4-IC7.

А.д.БЛДрлМОВ

. йзркскве топонехз в Лгбабтсха:, Порзидскол: е Ееибексхаи зонах ■ Лраешз

Н £ 3 к» х»

Диссертация восЕященз аншогзу ткркскЕХ тслшжоз в Агоабпн-ском (Аь-аспя и Кызылкоч), Шора адской ЦгикЛзггкавд.Аргак, "Талик) в ДекбекскоА! (Хамаша, 1у гар) зонах, до сих пор не являвпкхся объектах ссацгального исследования.

Диссортадия состоит вз "ОбдгЁ характеристик работы", "Введения" , грех глав,' "Закяшенш"', сгшсна Ешздъзаванной литера^ в прыгскения (тохгонидшчесЕгй словник}.

.В разделе "Обдая хзракг&рисзЕЕа райатн"' агСаснсшнвается актуальность гет, научная ноеизнз работе, е& теоретическая и тгрэ! тичоская значимость, дзкяса сведения. о<3 объекте »предаете .¡лртодз: и источниках исследования.» 3 "Введении" говорится об всторпи формирования и Есслеловалт тотшмики, о ее связи с другилти науками , рб отражении мцоншов б древних греческих, римских, слрий-сквх, ерглансккх, грузинских, персидских, арабских, русских н, в частности, тюркских источниках, о насильственной миграции тьтрк-скгх племен п народов, лрожвахщкх нэ исследуемой территория, о< .изменении я законе географических названа!! тюркского врозсхснде-кия вышшлвшшьш армянскими названиями,.не ииевшмг вгтжой кс?орико-з дгшческой звяэи с данной территорией к т.д.

В главах "Сйконшлы", "Ороншдз" а Тидрсввш" рассматривают способы образования к формирования топонимов, кх ддгнкционаяъно-струкаурнне тапн, лэксико-свшктвческяе группы, местнае географа ческве названия, отраэивпиеся в топонимии этих регионов; проводится этвмояогическиЁ анализ ряда древних тодонииог.

3 диссертации отмечаемся,что топенку,употребляясь в виде моделей "простив топоним: без ашттпческвх геогрзСачэскет воме нов" 2 "елогшые тококикн с эллипгзческтег географическим ноше ш", по своим адредвлешшм особенностям делятся на оиичащгесг: друг от друга какро .и кякротопонккы. Определяется, что с секани ческ ой точке зрения,топоникв районов, подразделяясь на полу с тете ш етчготояогпгигг. антдояотопоякж. йягот-шоняум. зоотопоки-и. гпдр.о-тополп;д.оротопоиикы.иеиоркадызде топонима " Др.,образуют едищ

састему. »

3 "Заклвченйи" дастся осноашо результата а вывода аеслеяо-завия.

^ "Тсяоквмичесда:й словник" составлен на основе географгаео-кого, рельефа, ареала и районов топоягксз, ах ксхзяеЕках в два-лектних вариантов, а тзкзз национального состава четного васв— ланвя "я статистических документов.

Карта исмедуе?.;щ; рзгяонов составлена на оскогв тоеоншоз ткркского проасаождзЕйя. . -

A.A.Beiraiaov

TJRXZC T0KISXK2 Hi AQBABK, SBOR&XEL ."¿¡TO PAH2AK 2SSI03S OF AiUSiilA

Summary •

The dissertation is devoted to the investigation of Turkic toponyms of Agbabs. (Amacie and Kiailgoeh), Shorayel (Agin, Duzkend, Artik, Talin) and Pambak (Hsmamli and Gugar) regions of Armanis.

The dissertation consists of "General description of the work* "Introduction", three chapters, "Conclusion", "Bibliography" and "Topoayzdc word-list".

In "Seneral description of the work" the author substantiates the urgency of the theme, its scientific novelty, theoretical ani practical significance of the dissertation; gives Information about the subject, object, methods and. sources of research. "Introduction* contains information about the history of formation and study of toponymy, its contact a Kith* other sciences,'the reflection of -toponyms in the ancient Greek, Hainan, Syrian, Armani' an, Georgian, Persian, Arabic, .Suaaian and particularly Turkic sources; about the forcible migration of Turkic tribes and peopl who liKtd on the investigated territory; about changing and substitution. cf Turkic geographical Banes by fictitious Armenian nam«a which had no historical-ethnic relation with the present

territory.

Chapters "Oikonyms", "Oronyms" and "Hydronyma" are devoted to the ways of'formation at toponyaa, their functional-structural types and lexical-semantic groups; to the local geographic names reflected in the toponymy of these regions; to the etymological analysis of some ancient toponyms. The author draws attention to the following fact» toponyms are used as models "simple toponyms without elliptic geographic nomens" and "compound toponyms with elliptic geographic noaene" and due to their certain peculiarities ere divided into different micro- and macrosystems. Prom tt semantic point of vie« toponyms of these'regione ere subdivided into the following balf-aystsmss »tfacoaTas, a.-ithrooo to pontics. •phytotqpoaying, 2ootoponyae. hydrotoponvme. orotoPDC.YmB. memory toponyms eic. and form united systems.

"СопсХизХоп" contains the ssfin re suit 7i and cnnslusioaa of the ssearsti. '

"Toponyaio word-list" is conpiled upon the Ъаз1з of gsograpai-il relief, area and regions of iopoiiytM, their garbled and dia-jctal variants and also upon the basis of national cospoai-fcien T the local population and statistic documents. She nap of tho researched regions la compiled upon tha Ьаз1в tcpoayаз of the lurkio origitu