автореферат диссертации по филологии, специальность ВАК РФ 10.02.19
диссертация на тему:
Дистрибутивные особенности терминов по двигателям (на материале английского, русского и азербайджанского языков)

  • Год: 1996
  • Автор научной работы: Агаев, П.Я.
  • Ученая cтепень: кандидата филологических наук
  • Место защиты диссертации: Баку
  • Код cпециальности ВАК: 10.02.19
Автореферат по филологии на тему 'Дистрибутивные особенности терминов по двигателям (на материале английского, русского и азербайджанского языков)'

Полный текст автореферата диссертации по теме "Дистрибутивные особенности терминов по двигателям (на материале английского, русского и азербайджанского языков)"

ргб т

и ' *

лзэрбатн елмлэр дкддслиилсы 1 ' ОПТ

НЭСИМИ адына ДИЛЧИЛИК ИНСТИТУТУ

Эл)'азмасы Ьугугунда УДК. 401.

ПЭРВИЗ МСИНЭЛИ ОРЛУ ЛГЛ]ЕВ

МУЬЭРРИК ТЕРМИНЛЭРИНИН ДИСТРИБУТИВ ХУСУСИЛЭТЛЭРИ

(Иккилис, рус вэ Азэрба^чан диллэринин материаллары

эсасында)

10.02.19—Дилчилик иазэриЦэси

Филолога елмлэри намизэди, алимлик дэрэчэси алмаг учун тэгдим.едилмиш диccepтacиjaнын

АВТОРЕФЕРАТЫ

Бакы—1996

Диссертас^а иши Азэрбз^ан Девлэт Диллэр Институтунун умуми вэ Азэрба^ан дилчили]и кафедрасында |еринэ ¡етирил-мишдир.

ЕЛМИ РЭЬБЭРИ: филолоки,'а елмлэри доктору, профессор М. Т. ГАШБОВА

РЭСМИ ОППОНЕНТЛЭРИ:

—Азэрба)чан ЕА мухбир узву. филолок^а елмлэри доктору. профессор 3. Н. ВЕРДкИЕВА

—Филолок^а елмлэри намизэди, досент Е. И. ЭБДУЛРЭ-ЬИМОВ

АПАРЫЧЫ МУЭССИСЭ — Н. Туси адына Азэрб^чан Девлэт Педагожи Университети. .

Мудафиэ . » 1996-чы ил саат « /У »дэ

Азэрба]ч)ан Елмлэр Академ^асы. Носими адына Дилчилик Институтунун нэздиндэ филолоки)"а елмлэри доктору алимлик дэрэчэси алмаг учун диссертаси]аларын мудафиэсини кечирэн Елмлэр Академи]асы вэ ТэЬсил Назирли^нин бирлэшмиш /Д. 004.07..01 / Ихтисаслашдырылмыш Шурасынын ичласында олачагдыр.

Унван: 370143, Бакы, И. Чавид проспекти, 31. V мэртэбэ. Азэр-ба]'чан ЕА Нэсими адына Дилчилик Институту.

Диссертаси]а илэ Aзэpбajчaн ЕА Нэсими адына Дилчилик Институтунун китабханасында таныш олмаг олар.

Автореферат «^Т» 1996-чы илдэ кендсрил-

мишдир. / /

Бирлэшмиш ихтисаслашдырылмыш шуранын / елми катиби, мгС

фиполокф елмлэри доктору^ ^ ' ■ МЭШЭДМЕВ

Тэгдим 'адияан дйссертаснда ёлми-техндки терминслокиза скгтемк-нин структур тзрккби алан мтЬэрргк термяялэрянин лингвистик тэсви-ршэ ва семантгк-я15ггрй13утйв-хта7сгдзэтлвртин тадгвгинэ, бу терминал сгл дли запвддзршия нагг ахншг цросесанд® синтагматих зерлеимэ тсулдарыаын, шпата газдаяаринш, бкр-дгри хна ггршылкглы элагаде-ринш в¿ракжлыэсдне Ьэср едащиздир.

Мввзукун актуадяыры. Хкумидзэтла еигав-техиики терминолокизаныв какросЕстем теркйбЕндэ 4эализзэт лжстэрэн Ьар б яр елм сакаоинэ аад терииклврия азрнлкгда игкросастеи кгиа взреншдаайаяин Ьаыин мы са-Ьэааяин езтнта дв геккагафша ктЬта к©ы«зи дэ^кр. Езшда е"тираф алун-ыуздур ки, терииаалеет сие-геиян ая^гш е&лшмазы ва стандартлазды-ркжгсн сгЬа ттзхасзвадлрЕадг ва алшларЕкаа гаршггнглн яихавма-еянда, дел хеммушшаеазаснннн дгзкгн гавкзшэда вачкб нэртлэрдэндкр; гермннолокизаявн алми-пззйра приясапкзрЕняя та«рг6*де татбаги сапа-д;;д елмн даяанин низамлавкаон ттга екгуа* гЬешвдэт дааи^кр. Дакар тарафдвн. ."термин апарклан тадгсга? 'ниша «я вазаб таркгб Ьксеалэ-рнядэя бйркдир; о тзх-сча елка енлйзиш атстгей-а дэргчадэ дзгнт. 25а-дэ етивк гчун де^ил, Ьам да езтеамахеус едрак алатй, хвдкаг втдя^а алия 0йЛ1к сайаскядэ еэ лег ¿еза бгр вез а азхара чюарма ал эти ккив дз йалзда.чяр".^ Еапгга чтр десак» Ьвр бяр таркия эзтяла мтаззвя дэ-рзтаа® елее мфаруасвза детазыр ва Ьакгя днфсриасизакыя алдэ едкл-мазп гчтз алии вэ тэдгагат"? авария 'териЕяа вэ снуй- де^кккгятасшш Сглгггсл зерурадкр. Хтаусза сой деврларда нтстагюг двадет гуручу-дуттпа гздеа гозцуп кз«« ре^пуйдпкалардв Екдаде г г дар ыевяуд слив-ш сазане еаЬстерсиш ¿арадкякаен Еройяекаеринва Ьаддв ттун бу «тр елхя икформааяда гоигетий озрзвЕшзен «ктуая ыасаладир. А*арбаз«ая дидчкяни елмЕ кенкрзг оларгг кзЬерры: термашгершик Хахилн-сеиазтк: бо дянгвестяк кэсслаларвня езраииакл» зарадышаек Еззэрда гутулан йяр 2кра ¿епл ггна^а сайгаврека сг таЬфасган вврэ бгязр.

Тадгйгатк?? кеге.элл вэ вазафа'гэрЕ. Азэрбадсан ЕэрангЕЯда едрэ-нйлмэсл аад?" «« азстуаз апшт лтпарргпг гер-МЕНлеркЕШ сеглактгл: аяагэ-дер сгсте.'злпя, термЕЫврш: дкгтргбуггца ээ взлекглнк габЕдиз,)егк-нин йен ущсроеягтса, Ьаа цаЕросЕСтвм, Ьзл да тыумк^агла спотендзн аэаарда /тмумиззетяэ дгя ©кстеапндэ/ тэдгегн дасоертесидада асае

I. О.К.ЕчЕЕй1;а. Т«пмсл а егй нотЕзгрйвадноегь.-ТгркгнизгЕЯ г кр-ь-гура речд.- й.Д9Б1. » С.23.

аэгсад книг гарзгда rcjysajîbgyp. Sjprys т® азагнданн вэзафалэр

3@рава ¿езарзгшгэдзр:.....

. - Mrhappas твханшзз вяа багет Скзкклзрщ зэ онув даяа-з£я еноте!« кш форшагиаса гарвгв сгрЬ елухаауа, таецр викшше за рув дшлерйздэ Ьаздщ .tepasaaaasza c2c™eaiis стаядаргзггщфыгшасв сроблаияэрг арааднрнлпзгщ>; -

- CxaHsapçsassipHa caaajjscs езгягел «ajEsaa анайдае вэ рус дма шЬэрряк гврышаасзщ^йгша дагвна^Ей ьэ ееггедтиа-дазграЗу-тиз тзсвара верглыздсгр; !

- Ц*Ьаррн2 тбрашгариагг ^тегсргфяарн, цэ"на е,чаге-Зунхсазадар саопорту erojjsasE3Sssps:b.':.7,ai:p;

- йтйаррак.термгалэргаш изрфссгж-гея S3 иааррсгсуед ззхезеь да, Ьэачяаш шзгааиф нзле&аэ «heEefMœyS (>as3j.je~^, ондарна са-мантга бахкцдан саатаЕтаг Crpza»«- .Japsi^i Ьитзвся .чтаиадэ ва.даЬо 6ajT2 шиззсвхз' ssssc^d цссбггадара ejpsEsajsn-дар. .

Тэдтататнп глм.1 ..jcmuajq. '¿iij'UKjjov.io, jsïhappsK тераянаэрзццщ шкхааф еосыаз даяларл-з /ывеадаи, руо ддакгда/.артнг чохдан отал-'дартяавдарызыасшз ôsaïajapcr, езар ста: едаЗаэзатда ôj eahaja аад h»t бар ара hssaœr, ^едкггг? ess Hssg одзлазааа, sjpiwa ысно-графве тадгига* аяаркпмамыдар. Bjpasa -яяк дафэ нтЬэррж tspasa--лвря сгстема бттевгнгдэ apa-îsxb'Exa «срклксясйазадая йзрь;зд ге-ттртлиж вакяядг» одреалямидкр » SyajH тЧ'Гн. шгкллкг за рус яяялэ-ркния матергаддары• гграфга ср&адкргса» г.э heMsa оптамал терняао-дохазаларад таукязЗзуяэ даячакез вазариззаои бахккындгя вэрЬа as-рзхцих, Hbha^dT, еалараз (Jaars дзядарда ¿ajsSKacs, едлардан елмн sa^epaacaja эдз емшзсв Еврзпйэтагдара т-:гп. кгвмя еэраат Ьазкр-яанмкгамр.

Дассдатас л заказ. елыя-»аз&рг ^dleazjjjsra. Бур ада апарклмки тед-гктат hop везхэя габаг взтятя этпзррд-йсгазирка caaajeeaas 3 врагам rs назерда tjraa оагэняя'адямл^ри Tria едал-аэзара адвдальр вера, нэярул вяачаглара еаЬэзял-'Дйлвя-а - теркяйолваи • вгствусав вхз едйб какйА5а«азая ¿апазршш хвстврэ бгяар, Джар пгзрзфдэн, ja ss.m терыаг Ьагтанда 32вааэзалагм2з тааааатрлара, снларш таз» гхх-2 еапаезЕда илдгпа гадар тзтйпг едгтам; ивтодолсхгзаза. нэзарз ЧоЬатдоа ЗСНХ.Т2К хаткра б ал ар; Г« jx едек ха, Ейдядадак haï блр fspu^HCJics cessas даггргбутла. ZTcyesjjar^apa гзрыт тэдтяг

ЕУРада ираяд «раигап ба"зн таклв^лэрдзы каяэчэк терминслоял тадгягатларда Естнфэдэ етгаэк, ятгхгаиф терминолост ла^ларш сган-дзртлашащршсмасы гэтагбзснадэ онларкн мэ"на категоря^аларшы.аяагэ ' -функсида ои^аЬыяарынн тегдш ояунмущ диссергасададакы кш тэртиб етмэк алар.

Ьамчшин Ааэрбазчан делйндэ итЬэррак терманларшин систеилэш-дарилмвси, нвзама сальгакаси.^ окларнн мэ"на саЬалвришш инкилио бэ рус дшшариядв олдууу кш уккаикасгдада салынмасы, нападет.дзвлат тервфкндэн стандарта тэклиф алунмасы за>ланы Ьек.:н тадгкгатда тмуми-леедирилмии мгэдзаларыа елмн-наззри хедир кэтарэчэдлкэ твд етмэк олар. ...-.'.

Диссесгзсил.акнн .еямг-тэ«ртби эЬаздлМатн. Бу тэдгвгат яшиндэн байга саЬалэрлн арадцщраяаасн вэ. стандархзаадаришасы эал:а;ш гэч-ртби фа^да да кегуриек отмкпшр,' чтаки йхЬвррак гериякларинкн Се-¿-?к бир гнсми аякз-техягка> г ершшсга оказания баста саЬвларгндэ -да ишлэнгр зз; бурада онларкн Ьаггында аддэ едкямгп: ганаетлэр Ьазкр шзкелдэ байта микросаЬалэрда гебуд слуна Склер /зслдндэ терксклэ-рвн уни|.икасвзасы учтя бу асас шэртдир/.

Дне с ерт а с тд акын еоас отддеахаркн^анггЛаррлк терминааркнин гхт.э-дилмэсп вэ ¿а лексакографак гнвектлрлаадарьииасы замани хениш гста-• фадэ етмэк олар. .

Дяссертаснда яаз гериинжарщ семангякасы "йзгэ багзш меззуларин ¿азгдмаенкда» Е.-ггЕа^гг "2взуда дврагЕклэрян вэ даре вёсаитинин Ьа-. ззрсанкасида, хтеуез гэрзягрын тздрвгккдэ ектибарлы ыэнбэ салюта бшшр. "

Ьвкчйнвн дпесергаеадеда веривши терминалояи Ьактлардан итгЬэр-рдк техникасы.илв-баэзга еггкйде саЬелэргнда фэализ3зт'квстэрэн му-твхессзслзр дэ практика ачараг фаддапана билзрлэр.

Тадгигатш обаеага. Ики ьпхталгф скстешхд - янкилис вэ рус диялэринвн катериадяарк всасыада ггйзаррик теркккслок и3 а сы нын се-мантак-дистрЕбутив ггсусизэ'етлэрияЕН ашкарланмасы Ьвмии проблемин ганунаузгунлугларьшы кпгэ д 3зшгешдир.ча 3 э вз бунун эсасында Ьэр Ьан-сы бир батга дил систгнтща мвшхи «тгЬзрряк германогокидасынын мэ"-налар системши тэртиб едйб, низала салкага^имкан зерир. Белалик-ла, сгЬэ термшолсгшдасышк нэ"калар слстшднин ганукау^рун хтсу-силпэтлэрйкил шиишадагрыямасы тэдгигаткв всас обдекти са^ылнр.

мртгтт т>а иэкбадари. ЛнссертЕСЗда шеиин ¿азылмасн заманн бшмыча сяараг лнкгенстгк гесвир .в-э гаршылктлы-тутуЕдурма

s

методларындан астафадэ слунмрщур. Ma "л ум сддугукаш, инкаяис вв рус диллэриндэ &гй1эрриж термааолсха^асы дввлзт стандарты ила тэс-йит одундугу Ьалда, (Знр сыра дагллэрдэ Ьала наз&чсыз фэаяЕдjai кес-тэрир. Буна квра да ишсйяес зз рус дали термаал^ринэ эераякиш зк-вивалеятлэра залныз атгслн тзкллй шг гзбул еткэк cuiap.

Диссертасиданын назэра зсасында яечйшз совет /рус/ вэ Гэрб ал-, кзлэра алимгаринин терминслсхз^а аройлемларанэ аэд елмн эсарлэра-нин мтддаалари дурур. Гадгдгатда весилиез ятауналэр мгхталиф ду-ратлардан, с чттэдан хтсуси термзЕодс^и лтратлардэнЕа девлэт стандарты китабчаларындая, дарсликлэрдан, елмл вэ ачма-кттлави адабидзатдан сечиямшдир. .

Изая апзобзсвдасн. Днссертарида ешйнин асас ыуадаалары Азэрбаз-чан Дэадат Даллер Шститутунун, "Н.Туси адына Дзвлэт Дадагожа-Университета», ия, академвк гкститутларын кечардада елми-незара хонф-рансларда тезке шэкяинда апробасададан кечарилмиш, бир енра тематик мэчмуалэрдэ мегадэ ваклиндэ нэар одунмушдур.

Диссзртасипанын структуру. J&cceptacuja ¡sua кариз, уч фасил, аатачэ на эдабв^дат сазашсындан ибарзтдир. Ьэчаа 150 саЬифадар.

Д]СС2РГАСИ1АННН ШС1 ЙЗЗШ57

Тадгигатин "Мгсэррнк. термиклэраяая састеидахзла дистрибутив имхаяларн" адданан бидинчя фэслжщэ втпаррак техннкаоына аад тер-•минокожз аняа^ьшларын мездана аагмэси вг бар сгстем Ьалында форма-лагагаси тарихгке аэзэр салнныр, оняарнн стандартлашдуршшасн проблем-арн, ме"ка категср„изалары,. ма"аа адагэ~<!уаксв¿алар. сизайнсыныя тартаба прайсиплэра езрангаир, 0J терминдерин микросистем дахидш-да сгнтагматих ¿ерлоЕм-э тсулларц, бяр-бирк ила гаршкянгли ajiaraja-ратма-залзнтднх XYcycajjaTaspa тадгиг. олунтр..

Гедд олунур ка, этасир техника еяшврйн сир гиемк ансанан bajar вэ маяшэх практкхасыньш, дязсэр _ гисма аса елыа-нээара фикирлэ-р-аа -эсасызда ме^дана чыхыб ташэкятп гапмшц вэ инкаизф етыищдар. Bazra сезлз, биранчалэр-Ьэзатыя инкиваф талэблэрк ала баглы змалш фэализзэтаа нзтачэсандэ назараззаязрш аездана калыэси садасиндэ сскралар елм ке« гэвзккул тапмькишреа, вкиачалэр ансан та4акктрт-зтн ьа теждтултктн мапсулу кила ¿араныб, ссяралар практикада кер-чаклзсиагдар: бяркячилзрдз аввал фаадн.з^эте вканжшэрда эааал иде-¿a сл^уллур. Ласплэы, jasajKjcia алагадар инсанкк кааф етдгзн hap Ьансн бир гурруну паракэта ка-тграан тчтн шенкчн бно васагэнш ах-таркдкасы дазьа» ваямаа, sraegpas ©ascajacaasi ¿apasa ¿етпран аа-

сзтатгзра доз'р? irsawrâi здагаар агюаавдвр. Лакнн космоса учмаг T4YH глг.-эл^-э вдела фор:.;алягмшз, тарлхш! зеткин чагавда Oy клеваны ?95фТбаЛЗ lia,i;.',\'i «тюлю одкуащр.

Вяр газдч снсанын hojaT вэ цэпзатл клэ бгобеаа аяагадго

слан ещ* тараккаон таркхн cnha гада, зэтпашз адезалар

эеасшща ^OßusnasaR еаклврки таркхл аса даЬа «азандыр,. 'Косиснавягка алм саЬвси кяа» тэхкингя бкр эсриик тариха маликлкрсе, тЬэррик гн-лазшгы ¿?дз tí&i-'.iii cíiljSiiiiH TUpüxil ккЛиядцкдаплэ ЬссаСланкп. lijни sa-глашга еяма cano кгмл гепакетзт тзпандая сокра да итйаррш; тахняказк засзнш 15з;-:е:этц еяэ бкрбгапа йкагадар а^дузрундан hast инсая катлекга-ви, hay дэ онук ajpa-ajpn гзвлзря су техника вяз ¿ахыкдав марагла-кир, саун •гермшюлокидасшшн 6s¿yií бар Ьессзсйни бглирязр.

IX есрак цяк оиашшсгеряидэн ¡пЬаррнп сэнадссп дэвлот мэнафвзи-нэ хщэае? етмэ^э бааяазандаз сонра онуя кодерЕяодиярлямвся вз янкл-шзфц аргнг кенаш хапг ютяаяериндвн узаглашдцрыгкр. Нэткчэдэ тегра-бзн тч инн-езляк бешэрадзг тацртбэсп эсвскада формалагзша бкр caria баялшга сяараг «rraxaccaoatapaä вэ алвдяэрян прерогатявкнэ чевра-лцр. Джэр тзра^двз, й"й1эрряЕга^армака ajpu-ajpu халглар вэ левлат-лзр арзлк сычразвр, дунганин экс эр реклснлзры-чэрздан едэн инккпаф просеекндзв «opa гаякр. Образяы десэк, Гзрбде иуЬерряк Ьесабнка "ечнвби csjpe rsjjapanepaa чкушзы Ьалда", Швргдэ Ьала ¿ея дедир-какгара фцргакврди. . -

Бурун бу círtpajUB нз кфдггйка дткда даллэриндв дэ ез экоина тащр. Америка, Русцда» Аяааназа, Шквлтера вэ Франса иуЬеррик сапа jeccKK, эсрян ?затебясрн *ceB2j j асЕвда гурмаг учун бптн ресурсларн сафзрбзрлядэ алнр.'Элоэггв, буна тарихян кедши - ш дувза мтоарв-бэса до оз тэ"сврЕНЕ квсгарвр. Слвилизаси^а тарихивд& глобал гарш-дурмаяарнн arhyp етнзси ве бурада Ьэмин аякалерин эсас рая ojHa;ía-сн MYheppjoc техзичась-тз! чошгун кнкишафына себаб слур. XIX эсрин зсас техяякасн таз куЬэррикп, д?.зел иггЬзррикк, бухар куЬэррики адксэ, И есркн аввавлврявдж маде вэ газшэшклп ¿аначггла кпяэзая ьзтаерршс, турбовентйлзагор етЬеррнкк, турбозкнт MYhappiatn, турбо-реактив {.аЬэрркк вэ с, тн иурэякзб «гхЬеррпк аввлари з'арадилыр. -Совет Руслзасннын "дукда йягияабн" ¡гтзры-бттук дпфны хофа салыр зэ óssapsjjeT, óy.p тарэ$ден, саиалары вз космосу фвтп етмэк кимн вда арзулара чзжаг, дккзр тзраЗдэа, зердзка сзрсзи вдедалардан _ горунмаг тчта ja^iap ахгармата, Ьемчанш 1904-ет иядэ асасн гозул-иув автсщани, автсмобах сеыазесана зэ унумвдетла иаяшягазцрма-

ну лягшзаф егдщаззя ттт "Ьэраквзверг'ев »2зябэ'*ялн дурыадав " тагаш-доздарвгмэси тгззрзядэ. дтеггемзлс слур. •

БедамЕаэ, шйэррег технлкасн тарихднян езйэямэся ив кеотэрир? ' а/ Mïîisppzit casícuracajaHXH кбтгдаснЕДЗ 6cJ:op?jjeT2H рафаЪына хгваат етздш, снувка базкш sKsajsiriap es бу хшадшашра щ£вгв едэн свзлэр /илкан термнклор/ ■'тыукхаят валы едиуз, дофяка бугта рекп-онларында jaaajas халгдарыа usE^iejaae хшекга, бтгтк ötyopajjeT итаазавдаяэря бу аняа^кш ва HOKaiaciija csovejsmtai ззалЕНяеащпрглиэ-оиндэ шгарак етоисдар. Ьвивн аклазкглар бтетшсг еяуп-?зхн2кл тер» мпнодсхятанын .чтаахяг миаросасте^глан дэ этзвсзда техкил ет^екдв-дар; б/ Мтоарраклерян каяедилмэ csbsaoca артдытча онхарза бакш анлазкаяарин дистрибутив иакандары да глшшвявйсдар: оунунга ктеэ анлазыяпар этрафанда бу кта фзалэрараса едаашщрндаи елггв анда-ЗУшлар система форь/шшлгЕдар; в/ Mtiiapp^icpiiii йзлзринга пш пран-сш ьггрэккэбяэемгп вв 67 овягрнн териинолсгш sasajissiap сеотшй-ага нтвэсаняя бозткаслно, сяуп шкросистеуанан дахзла sac^paöyoaja аиканларшшн артаасша, ejna зсзазда bay дэ шкросасгешш баста 5ерминолсяя лазлары ого дистрдоутяз а^атглзркнгк аакгяа|аЕа oadeö олнуавдр; г/ MtüöppEKrajiipiia дсалет цраорЕГ£?инэ кечзядан соара онун asuajua за Есыаяаслда соЕрака артша кенаа халг ктг-

лаяэрандэн узаглаагурвкакз» hsp ösp дели кашфдэн соара кеЬнаданз аклазкш ва яерманлэрян тэ"харл:з зазилмаскаа амкая веряймаЕДир.Бу зааан ортаза чыхан босзуглар терааа црофзскоаализмпэр hôca-

бвна дсядуруямуш,- бёяалакяэ, здэба для састемнндэ для ва-натг ва-Ьздлэрг /термяйяэр s? оазнркд" еавсвакеатдарв/ ыездааа ' чкхдаадцр. Гезд-едэк ка, бу щхзсес ода да давал. егавздздзди д/ Дейлат драо-ритетандэ слан asnappasrajupaa ajpa-ajpa, бу саЬэдэ даЬа öqjyk на-ддаззэтдвр газанмаз заягларш дзляаряндэ мтасар "мзкрстергшюлсяа састеиин даЬа чох ¡¡шнаяаф етмесанэ, аксэр, ьгеЬэррдк caaajeca зэиф слан зэ ja hs'ï сяма^ая халгларик дняяараядэ вса бу терминалояа ла-З^н' зэи^гамэсаяа, гзтзсзр emnjjsxaa xegn raлаасшш сэбаб ол^увдур, Олур ка," XX эсргн нйшзатаидэ дгадада езтнз Ьзрмат едэн, ез <злкэ-сан;а мтдафаэ гтдрахзнйн rajractœa гаяая, caaajacima модерндашдар-мак acTójdH hap бир халг вз дэадет ытасар стр"от зэ Ьэрэкатдаи ке-ра галм«маг ïïyh взтнта tîriiappa» техникасаая инкишаф етдирмаза са"з хвсТ'Эрар: ?0-ча аллзрдзн бэра АБШ.Русыза.йшитарэ ала зана-шл, Чанан, JanoHajaauH, Игалазааыя, Ттрказэндн, 1^ранлан ва бив сыра баста алкзлэрла ез ытхталзф та"занатла стн"а ае^клэракн космоса чькармасына даггэт зетарыак олар.

Белалгаке, даЬа плкшваф етмдш. мтгЬерршс терминалокиз асннш ej-рэниямеси глгЬ'л« sheaajjeT дашзьр:. hep бар еши-гежвлкн термпнан MOTKaaaisjecKHfiK рэ дзхлнгсиза-иэзмунукзт канимсаншшаси jc-нн инфор-Mftciija, dy сапэ иле кэщ?ул слан мггехесслслэр учта jеяи вдеда деыэк-дкр. t

Тмумиззатлэ, гнпэррдк термшолокизасы Ьзрзкат аэлазыш ала да-ha cis баглвдыр во .окун кектндэ hapeKsr фепялэри дазакнр. Бу да те-биидкр, чуйки wraczp ма"аада муЬэррик "енержикдн башта кевларкни KYsjjsi; ш ¿еркна зетврмэк тчгя лазым слан механдхи еяеркиза че-вирир" - мтоарргк машщдыр, о imsjap, гурру вз кеханизюхара ha-рэкетэ кэтяркр. Бу иэ"нада мтЬэррлк терминалокизасыкнн базаскнда слстемдклик фрргаалагиыщвцр.

Ьэр бар м&"на кагегоризасыаа ш&иал едилэн термин микросистем дахилвдда дкстрябусиза юлканларына малик олур - онларнн бнр-бира шга за баста- ма"на категсри;}аларкна шан'йд едвлза термякларла бкр-леиэрак ггнк аллазшзы дгиаадврмасы зди масаладкр. Дакан бу бярлзш-малар базудук^а скларын гивёсыншг гзрмЕнолоящ талэблэрз, «аваб вер-маси чатлнлэавр..

Мэ"лум слдугу еже, ястзр сабкг сове? терминштваслкрк^, истар-се дэ Гзрб аламяэри тэрафиндад- термянш сястемлязн елэ баулы чох чздда талаблзр комолекед впиэней крали стртямпидур. fcevm me"jap-лвр гермингк •двсгргбусазасыка.эсаслеяан теумалездгркалар, икинчи . гарефдек исе, терквдкк хистркбуеазаскни нгзааа салив', система бт-кшяткда этандартлаадирмара 'амкан зерэн нэзэри мтздзаяар кеми гэ-бул алунур. Герб алгаагэригшк талзбинэ кара, терманолсзт "адяандыр-ва саде бэ ¿ахок одмадщшр"; "Ьакск 'ксмбянаснзада шшадилмасиндан асшга слмазараг, анлазшьй тзгдкм олунмаскнда верэсалгк ва yjynwa габилаздэтн кэзэра аткнмалкднр"; "андазкш долазыоы ила дез ил, бир-баша адаачдырылмалыдцр"; "термин кэзердэ тутулан дезил, эсас функ-cnja йаггыкда тзсевзур заратиалкдкр"; "номенклатура Ьекмен практи-кадя апробаодзадан кечмелидкр"; "адландкрма гысалкга керэ сечил-ышидаф",3

Ленин мтазрр1Ж термишзрнник днотрнбугиз' кмканларкнын чэрчкзэ-сшще мэздака чшан чожокпонентли бирлэпмалзр онларын anpo6acaja-

1. Человек и малины,- 1У том.2-М,, 1Э36-. - С.58.

2. Бах;Д.СЛогте.Осно2ы построена яаршо-техн;пеоной термннаю-

о 5apSnJ,iiS||pra2ch to the study of ptjsical tarainolosr.-Аяе-

TiPtror b'itprerr tersihology:сeaons of torsanolory.-i^exax, i^.

psf^lT^IjTLuo.A oovfon lcngu^e far bydr.ul'.c ^¿ineers.-Kew Xert,. 19ЗД-, etc. .

JQ

сыны агаастастз еда?; dene "заЬэдяардг" aaiajua узун-узады изаЬ едалаш олур, эсас iyusoaja harmyja г&сазвур авда етмек учуе ала-sa зеЬни енерян сарф едшгар, гыоалыгдая исэ Ьеч данышаара дезмоз. Бу Ьалда яестарилэн ы€"дар.тара нагл олкаг тчтк?Ьэр бир сонракы бардэша пидлэсенш эвБаякшш "удласн" принеыциш мтрачлат едалир. Масалан: истияик мупаррэш, - дахшшзшша /оствяшс/ ытпэррюи - дуру заначаглы /дахализаша неталж/ «лйаррики - кенар гатышыг ajpH-лан /дуру заначаглы дахялизагша нстяшк/ мтЬзррики - гатышыг азры-лан в а кэкардан зандырнлан /дуру ¿аначаглн дахшшзаша ис?:'лг::-с/ мтпзрраки - карбуратор апгЬаррики. ¿£эртлдаду хямл, ба"за апаыатлэр казэрэ алкныазса, "карСтратop тйэррика" елз "истаяик муперрака"-дар, анчаг "карбуратср rjyhappasa"-адында илккн нсминасизанын бир сыра аламатлэри "удулмуш", hap бар ¿ени ала'лат аввалнини да апатз етдизандэн аввалки анаматан адланднрыямаси сырадан чыхмыщдыр. Бука бела бир факт асас зерир ки, hep бар терминалом бирлашмада тэ"зш олунан hacca чине аняазншыяы, тэ"зан едан Ьиссалар аса мувафаг ола-раг нэв вэ з арымнзв атамэтларина афадв едар.

Бар газда сдараг, нязазла салыннб, Ьатта стандартлашдырылмыл тершшолокязада сез-терманш вэ ja саз бирлаамаси-терашнин эсас аламати екс етдирмэси ан оптимал вэзаздатдэ спурса да, термансло-Kaja елыин анкклафн ада jaaaas такмаллашва вэ занхинлэшиэ просеса-ка иечармади олду?ундан бу систшавлак мггэвази шэкиддэ зеналэшмэ-' ja вэ позулмага, зеаадэя тэшхая ояунмага ма"руз галыр.Лени елми £ахтларьш opraja чыхлгасы, мУасир аггаа-технака обзеятлерин заранма-сы натичасиндэ эваалкй гэсаввтрлзр дазшалир ве бу, систем ашш анлазадиарын. таснйфат схеаикдэ зердэзашадэрэ сэбэб слур. Бу.заман ahaTa олунан аламэт ез flajapaaa азаяда, harra итяра бшгар.

Терминан дагиглаздна ыухталаф ашшшр тэ"сир костарир. Термина системяклак гая аба ирали стртадтадэ уч асас амаяа гараш меЬдудлеш-дырычы-дастрабутиЕлак ^актеру уз а чыхар: аввала, hap паясы аламзт асас кеттрула б алмаз - асас адаяатин дузкун сечилаэсинан роду бе-зткдур; ахинчиса, мувафиг.асас адаыэта экс етдярэн истаналаа дал Bahafla термин кала сечалэ билмэз - ддня дузхун сечилмэса эсас шарт садыяыр; тчунчтсу, Ьанан дал Hahиди вэ термансложа елемент обзек-тан Q3YHYR асас MahajjaTHHa задд ола балачак усулла бирлашдиридэ балмаз - структур дэгнглнзи тэпман слунмалыднр.

Дезилэалардзн база ганаатэ каларше ки, ajpa-ajpa терминяарин да, терыансложа састеман да дастрабутав хусусиззатлара Ьам онларш

с^маягпкаон, hea дч тартан птаоаакз вэ сеотюяизинен тз"мш слун-пясн, сняарш &:p-c"rn:i еле кунаспбетлерянан ктзкя* гуружаси таг багладкр: термккгп дзхяли семгитякасн каэ харасн-леглнк.пссаищан гсршпшглЕ адагетарп онларнн дпйтрЕбуснзасыннн реЬнадар.

■ Теркшгйяог'.кзанан эгакаалзтагса hop дияин зз дахила амканларкяг итаафзт тэрздз hojjrra кечаршщ). Ме"яумяур ка, "муэззэа бар диддэ нэ trip адларин /спзлерЕы, joxca ссз бкрлад.\гзлергнЕк/ чох откаси ' Ьэиан даддэ феглаззет костерок лексдк вэ грамматик нормалардан аск-лндыр. Алиан далинда созлэрэ тсттнятк взрадар вэ бу, окда ктгаккаб озглс-рзя кенпп ¿азкямасы але .алагадардар. Рус дздиндэ мурэхкгб свз этзеиггаэ сез ;).*5радн»зу1н?нна насбатгн аз ыепсулдарлкр. йаетиге дняляде jean адягрга 6ajsk ексзрнт ¿эти^нед за дапа арти-ссзтя бярлэгюамжавв нбаргт слан внЬддлгрдар",-5"

Еукз tiaxwajapcr, ггрггавкн догзггл]ца щшнсиде, «нас - кзв - ja-ргмкез стаасабэтларЕкан гурулмасы бутта даклзрдз сантектик-семан-тех структурларкн тэргкбпна тал»6 едгр. Дакар тер&|дзя, чане - нез - ,-iapur/HGB гг:ллалэри 6ojym?a акккизф дилен поккретлкк талеблзрг

геро мгтокасабдар. "есед г<ггн, "«"йгаррак" терааяа алткнда снул сн мтхтглкт; ченлерк. укушказ^я^нащ). Вуву назарэ аяандз "кт-Ьеррк;" тзряяг veto елЕмзтанг озтндэ ейтава едпр. Лакая MihappB-аа:-: нез.в* ¿ермигег» ытаглертхя еЬатэ еденjraryza таснвфгт схема

'н о е

'■I Е К S МЛоррдг;

Хардщ каалулла

Еялгзэн .'irhsppEj:

J а р ы и к э в Харкча маплулла аш-

ладан вэ ичбари зак-дыралая мтазррик

laoira каплулла iza-хв} зн калоразаторлу MTtiappin;

ЛЗХРЛИ маЬлулла пш-лэтзк вэ ачбаон зая-хцрклев нггпэррак

Лвхкгл мвалулла пгз-каторасатсслу ■ мтгпс^р-га:

Дахали мзплуллс излетая взтзанан му-Ьзррнк

Кертадтзг кж!Е1ихар2ча мэЬлуала ишлазан" ве "дахили каалулла атягдон" • вылаокшарк ерткг мАзрраккв нэ тэхсасат-фукксаокад,кэ да

^ХмлёййЁкГладГл' слсна. -- I£.,ISS2. - C.I3I-IS2.

L'-nispprj;

М^йеррю:

f'Tbepps:

LlYhappEii

Xaoava меЬлуллз'

ПГЙЭЛО!! КТПЗррЛ1С

Дзхилл мзплулла :.ггг.еррЕК

Лахглг. меЬдугла атле;ря Kitsappisi

Дахзла г.?еглулла -lELiejei: KVhappE;',

Г2

тэтбдгй саЗаалерд, тзра чззс адаматлард-ш дез ал» озларш гишемэса тчте телеб слунаы мёЬлулуа объекта нлсбй-гда.• jердаддаралааса едаьч»-ma /чвнс sejaa, нов алакатаии/ акс сздээдр. оЬгдэр тарафдза, бг- * ранчаскаин. йса, ислячлсднаа аса те japsassa алиызга тэоадф одугур: З'арыанов по а артяг уаЬлулун зандарнлмасы ге мтсЬзррйказ лпгэ салнагга-сы, гялниа тэ"ш1Н ояункасы гсугузу /едгиажщл/ афолз емаз одурЛа-кля сол нэгл«эдэ «ялазнз тасзири ¿сала адландырглоа, сада аддз олувдуз чохдскяэнедтла терыаклк haiaa с:;ук терянаслагя мэзуз'нуна иакеамуи jaxHKnaxtsa олур. Итт.ет: I/'^ричя ызЬлудла aanajaa г-э салаыдрдака uaje заяа'гаач brrajjsa анга кгнардаки »шнбедэн иъЗард ¿гндчЕаа joay аса алылднзнлад итаррат." дэ ja 2/ "Хардчг мейлулда иалэззн га Maja зааачага ¿аниа, кг*2с-рас:дпш1 дэарлгрдлин газасса, Захуд ез-вггнэ аяншнб зангладагагы тэгхардз гсзусд налориза?срул снхажааса ослу апэ глиидырылзш K'/happEa"" зг- с.

"ерианолсглар вгЬялаз чохксапскзкгла олкасын-л» гьраксеш акгаг тега 2kz MSOM&ja штет je-rapt'-ajii герурж heosd едардор: бЕргя«яза, Ьеддан без"К£ ооз бдрлажася всас б"гдоарлла тержшюясжа анладкЕын бар дез ал, ыгхтаякф ал2-:а?ларл ©азтг ед;;лд;адэ зараныр ки, бужва гачлшг зэ задннз Сар алаыэта артавад этмак Tescaje олунур /шсакгн, зухаркдачи ктазукадер "topssssa дададаэ аала' ai&sppjaa:" азы ела тг-лу-ымэадарилыжждр/; иквнчаса, пап одр ¿ена- зараднлан термин аззалка терашин сь»ш1тшглй20тр23уса;}асыян &аа?в етдази тли авшндараада артаг авваякЕ тгрыиааа xapasa глзасьшыл такзар есклиаонаэ ehtujau олмур /ад дэзиналкр/: дстидах айхэррака - карэчгра^ор ьгйгэрракл, irchapprat - паровала гахвяизакка asiiappaaa кхла...

Костарллан шея saecaaaja paajsr едвдишэ терапаояохса свстеаан ¡загула /нов вв заршлкев/ гаса®*а? схемсад аакдсеф агдармэк йтмлтн слур. Еаасатгк, тага «spaeja кара ястйядз лпй1эррвкинщг шеи hcby ЗЗрдар: fstemsl casLbustica engine ^ ва atsRa-ensiaa.KepYHjYjy к?,«» бурада аргкг b0t.c oasias "гстали» мтг.ьрр;жа" аштзывы ajpu-ча Е'^ада air^SPe/HTEi-x hep кка нвв залнлз hoat ar,Sins caa билер за оунуа тералндн харича гагасыада азрича и^адэ олукыаои тазтоясад артнгдыро Еагула хаенкхаткя тетнчт пиллэспндэ те уфги термин дурур engiao with positive igniticn,calorific eagina ва engine with spoatanco-лз ignition зэ ja disei; артыг аканча швшедэха алаг.*.ат-лэра ули5Я зэ енлзры ез мэзаукуна гатмшдыр: бу мтэрршиерин hap Y4Y а.ччаг ir.terr.al coaoc£3tion oagina ела билзр ВЗ О да 63 KSB-

1.|в?.га?ела внут^еяязго^сгорааая, дершневые.Тепаиясяогия.-Г0С1

баспкде искгаж мте^ррзккяЕн 'бир невудур, Яердтвчу шагули шяладэ дэ еввал верйлмш теркгяан лексик таркпбмшн сахяанмасы сонукчу Атаз таги/ обзектип адакын'арзуедилиеэ дэрэчзде бодтк сез базлаш-мвси наюшгде тэглжинэ сзбаб ола баларда. Буку яэзврэ алараг, кн-ДЯ33 гздер садалакан мэзмун чаларларынш Ьяиыскш езувдэ бЬато еден зенв бирлвшиалэр сечхшюшшр: carburettor engine вэ purging carburettor engine.

Диггэт вереек, бу бадкуде тзоинфатня ¿алныз блр асас аяамэт тззрквдэ гурулдутукук aehium сяуруг: астифадв слукан Maje. j ала ваг /мэЬлул/ аяамэга. Бале кг, клк шшлздекя internal combustion engine ajuiejysiK ¿аначаиег иупэррикнн ©зуяуе ичаргсикдз зерлегзчэ-ЗЛ ва бурадэ одлана«а?ша,calorific engb» аялазкшг мтЬеррикэ онун йелзмвсн тчун лазым слан хамиалнн кэаардэн бухвр иэютиздэ дахкл аяачазршш к$аде едир. It-скнта б&гасуцэ ¿анаиаг-кн закдырылма механлз-U2 ecac кетуруэпр:<>в5*ио with positive ignition алла^кам MYheppa-кел намерасына доэдурулмуш з'аяачарш кввардгя избери задяырклачаги-пн.calorific engine eaaajiem-исэ окум байта усрша - калорязатср наеитесг? ел в одчандкрыяачазняи, Hshaj3?,ensitje with spontsnsous initios йнлазышк скун куперрак дахклвндэ озткун алнсача^ыны н?-зердэ тутур. Сокракн мЭрЬалэдэ oil(fuel) engine with poaitive ignition бурада дуру заначатдан. gas-adzed "engine нсэ газ ¿ана-«агындан исгифадэ едшлвевзинд вне етдирир. Сон лгала ¿анатаиш иэЪлул с.".=ле йвтнрэчэзя jepe кврэ MYejдэнлвЕИр: carburettor engine кесгернр кк, шпяул ызхеуси'ояук,учук азрылмаш сиякндрдэ, puaping -sarburettor engine -чсэ кеетэргр зеи, мэплулахан бору шэкаллн слур. БеявлЕкле, бу тэонкфагда бггта шагуйя вэ уфгп. чаркалэр з'алнкз бир эсес аяаыэт /муЬоррккда йстифадэ олукач ¿значат: онун нэву, jepp., алыима тсулу еэ с./' тимеалккда тэртиб едалмищдир. hep бир шагулл пкллэдекв терминин мэзкуну все сонракы аилладз втурулур, ахырда сокунчу гермнннн тз"рифннэ чегрилир: I/ Хусусв чиЬазда /карбура-■горда/ мзЬлулу йазырлаиаи дуру лаяачаглы нчбари ¿ввдырылан дахилв ¿анма нстеявк дпЬаррпкгне "карбуратср ayheppnKH" дезилпр; 2/ Хг-суок бсруаэкЕЯЛн чвЬазда иеплулу Ьазырланая дуру ¿ала'-гаглы кчбарн Закдырняаи дахатизакма есгелек куЬерряхйнэ Ъасос-карбуратср ктаар-рикп" дезсткр вз с. кома...

I-вр енра Ь.агларда ajpu-ajpa нев аз заримнев алаивхлврн сонра-кы сйкслэрз етурултр вэ- схларш кгткрзкц aie ¿енз теригн гелталарн гэртсб слукур. Буку схекагк: aiapsr агарыдайа нтмукенпн всасннда кериэк олар:

Ii snçiao

тао-tiaa j I . x'oœ-txse.

j feCc-i^Oví--- I. in' J.

-ci—a

"зржадояоаз блрлзл;-,э japaccaaiss ■áiúuan кс^гснейтльрлл д:;сгрд-бусадас* xycycz даггеэ? rasad едзр. ¿¡©cases, декшде "hop¿-

кэт /sTiié/" аа^айСЫНЛа EOîicji,:sovjÛ£âin;J, 5re£i'ic¿ aàvjmse»sotivo, ispeiiea-i: клмд, "фзряашщ" мо"Ньааада turn,

adjustable »revolve, revolution кзд;л c¿3 варддр.. ДЗлйН

буаларыа ae"íia cahaaapa ejaa ва ¿a чох захая слса да, сааз»-

леса арасандд. фергдар зарднр, Буле к-зрз да гержюло..-л 'бйрлгдгз ¿арадаркбн ^нлаада- пор бараках :r.-cy£.3¿jar«ópüsa ca¿-

"i'pYK етаюя лдзьм •'.й.гдр; rotary enginu, го fury pu-p, rotary cirrront, revolve on ¿üa japasap^CU^ocaxy 33 revolve

свздараааа дастрлбуолз&зц acac роя ojaajyp 3¿> оунуала 'фкрлаялк" hapäiCöXEäüH ыззмун характера дзгаг вералыкг слур. Зурада, масагаа, •haaaa пайдадзран jspsaa gyracioa еззкгг ет^ли огказазаг-

дар, тгнка соыук^куа да aa"asca niw^ivra ¿латали asea да, gyration дзрёката reсагу порзязтаддаа аоадук жаа*гнда фзрглэнир. Jaxys рус далаада "trostaso" за "гиргчие" 'одшклара "заначат" ааиа бага дттдур. Лааяа "гс^ливо" т^уг^ззэглз'занач^а, "горзяее" псе ¿алннз_ "дуру ¿ааачазяа> девиза?. "^¿цдог; топливо" нэ "твердое топла-зо" барлэсдогэра азлодалар, анчаг ц?взрдсс repasse" дзаэх муасстй дедая, '"szszoe горячее* zea гавгоасзсададцр,

пэр бар тергланслсха^а кивл, гтэррж 'гер^акдэрангн да мв"наяар •састзма учуе дка вазадзэт cseajjaaasap: X/ муаззен ма"на ардычвл-лк?ы за 2/ ояуя hap dap кзтегсраза?в Дзхазкддэ аэ"нагарнн бир-бард-чз атаасдбз? aepapxajsca. Бунд эсасдэкал ■гэдгдгатчылар "гермааояойа-танын йэ*налар слстеаинид графах тэсварака вера? вэ 9 мэ"иа хатего-pajacHHH ыуэз3анлэздарирлар.i Букларнн дчэраскндз ¿asaas "предает-лзр категерлjacú" гэ "прссеслэр категсрпзаса" ашхзррак терманоло-зсазасандэ да ззкхиадар, -"Ьал-Бэзяззэт KaTsrcpajaca", "реяамлзр ка-тегсразасы", "едчу ваЬлдлзра категоризаси" асэ музззэн дэрачеде езуну ;<зстзрз балар. ¿нссертасатада MYhc-ppai: терманлзракак за ззн-кан ^з"налар категордзадарн ан::илгс зэ рус даллзршпа матерааллары

а мотивированность тврмвнов.- - М.,

хз?7. - C.IÜ.

«сасннда coph едлташз, hap дикдэ оаларая заршдамасынш граааишй базасы вдрент-цмпгяпр.-

Ti uoepT?.osia!5Ka &есл:-; хтЬнррзх -герм'шслохязаса сгстеаа-

язп тоспкркиэ hacn алу?"/'угл, бурадп •гсрмгвлррая ма"*аа

.~тггз~сунйонззлар ягспсртунуп тгртдбяне хстз л ер ззратляавпр.

М'Ларряз термЕпаюйззасшып лднгзгстшс тэсаярина верзркзн.ояун бтггн ксмпснентлзрпяг-н ийгарриклэ £й-?лу аяла^ггатар •сязтемаяда.из'*-:т-«г?ггун .чггнаскбатлэрцнгэ japi-aia «Taj j эдлaszsspiaa, зсао термино-лс.7л assa.jKnsa?« апатз втмшс лаашл жэлзр. Бунун тчтн рус дзлчаса С.^Кикдтянаякн текллф етдззд 33 -X» 3»*4агая02янын мегбул саздагн секаятяк вз ja aaiajíS лтЕга-ф^ксзjалары тяяяэранин сдзаЬнсста тгр~лб stmsíc 03T3Y дс^'рулдур, С,Л»™йкатана ja3«p: "База ела талар :*и, тгглзо слуг^уш алагэ—г/нкслталар cajahHCUHKH аксэр hzccaca hop írn ¿acra- бдллн cahecüHxsi теряпнакул слстгляэряна дз cavtajjacxaH-длре, hjT!SHi*-Tap сзкззр тзро башга тезаурусларш дарйднгмасннын алкая есасч камя хидуот квстэрэ бадэр".А Буяу caph едзя тэдглгатчк-:-ка ¿гчряггеа аса, "бу cajahs /аябэттэ э-зсура дэзлкжлзкяар, дсггепииддрмэ за аяазаларла/ такчо Ьуудазтэ? салаларэ зад слма^ая алм-йрдо дэ гермшсдсзи система тэтбаг слуна бллар, чтачл она да-:сдя оллн семаятЕК злагэ-%*янсазглар кафазат тадар таумазлр вз бу-32 чсрэ да зсас е"т2ба?ияэ уянгерсалдар".2-

Белчшаиэ, С.Л.Нздатдяан1ш ашсета есаснада тЬэррдк терагаха-семаятак аяагэ~£?нкеазаляр састемиян тасвар етмэк итиггенятр; Ксосл,1зтлар: "ja антоним, ja да ajra icaisrcpujaja дахдя слга вэ jar бттззу тазкия -здэн аНЛЗЗЫЗЛарДКр". масаюн: scarocgias ~ suction/"продузяа - всасывание"„ hsatisg-ecolirss /"аагрзванзз -;хяа7д;ен2е", praaaure-expansion /"сяахпа - расшаренаез за с. • 'i'"-:c аялазнгн - нев анлалжк;: jual вз опун навлэраьгоИй. : о I-»':- i 1 // о i 1 - f i а 1 ; coaotistion. chsábsr 30 снул нсвлэрз: aeai-spharisai aonbustion chasber-conic ccobustios cbaaber 5 engins ЗЭ cuya нвзлара: gi^ci-aft ongirc-rcc'tsft sallas—pseusati?? -Tcslna-j^ engina aa C.

Еутээ - комЕоначт: "бтгоэ о шз^дар сада бал сэзгэ "фздэ слукмуа ManajjaT азтнтн бтгтя Ksjíajззтлэрана аскарлаjup...дсмсо-яеат ясэ еввалкляа акс ^унксазадыр1*- Пасалэя: tsixture sa kerooena-.

по теспэтЕческсй а пп;ссллдло: :а те.ccïa.- fi. ,1973. - G.70»

териансяогзпескзх сзстет. -

i Ti дднгвдсггкэ: • U., ISS7»-

cthsr ; engaging Be runnicg-rojjulatio n-tr aining nonent Be working - reasticn, etc.

Черкэ//чохлуг - чзркенш узвг//чохлуг елементи: месалэн, "вектор" бэ сну ил г баглн вектор еячтларЕ - "гтовэ", 'Ъэрэкат","та"чел"; "с кал ¿ар" вэ оиунла оаглк скаядар елчулэри - "замак", "скхлыг" ,"кут-лекак havMa", "температур", "ыэсафэ" вэ с.

Параметр за параметр дака'лычысь': масалан: "чеки", "кутлз", "ампуле", "ен", "узуалуг" ве окларын дапшдычысы - "ротор", "статор", "даjar" ве с. Ьакташщ: opeod вэ дашызычыоы moveaenfe,rotation ; совремсйоп ES дашгдычнсн tcapcrature defcasation * ex-

penditure ва дгшыдкчыск fUei ,.heat ва с.

Сб.1е?:т - oóie.KTKH тэгдж атунма усулу: бу, мутахессаалар гэ~ рэ$иядев сбдектин геддвддаткнш аааршшаоы тсулудур. Кэсалэн: обдаст кааш - маЬгулун гаркабк, ояун гагдямат тсуяу ками - кат,дави формул, обдект ккма - стенд дсослана, танзимлэмэ ва машг кшлзра, обдектаи гвгдг&гат усуху каст - графаг, траекторад аяарын таовара, обдея? ¡asaz

_EThsppEKEJí каркаса» тэгдиаат гсуху кима - номенклатур ад, регам бэ си^лваддар зв с.

Seac ам ал к i 'i ат//пгше е дура - о5лек? - векЕ7е//едэт//метод: оадэк, г,кп" терший: але афаде аяункуш акдаджа учуй асас /тигаас/ эеаашддатяар "еячиз", "парчалша4 вэ и1'оалааа"дкр. "Олчме" емаяид-даты гчт обдек? acs "ку?" £лэ данаяы, "узунЕуг", "замак", "сур-аг" bs яеутд&пДЕр, "Парчала-ла" вэ "топлача" эмали;) датлара учук обдект. каки "кта" ве "вектор1" квтурузгср. "Кучун тоаяакмаса" учуй Оашанрн« оодег.т сшун, "кучун тарккб Ьиссалври"дир, сояунчу обдект аса "бзре-б&о тэ"сврлЕ куч" садышр.'"Кучуи парчаяанмасн"нын баслаярыч обдек-те Кктск0 сонунчу обдектв. пса "кучун продексид'алары"дкр. "Кусты ая-чулмзсе* тчук алат - динамометрдир, "йучун тоапанмасн" учун метод - дузкуе чэбрп тспльнадыр /kkkhslz вариаитда "веюгоряарыи госланма-

ои гаддасы"дцр/«

Бапга бир вумуа&нд схем шакяинда кеотарэк /бурада А - эсас ■эмалиддат, Б - обдект, аЕ - башаакыч обдект, 6S - сонунчу обдект,

В Еса алет ве да методдур/;

¿ ' ■ 5 аБ 65 '

aeactxrine .„period.__ tino

speedy—increass EPeea.-<r-—^ J

—^ Ви

"алат"; speedometer "авТОЕ": period/seccad

Мтаасдйвт - «гнасибэт гзалаол: Кэсэлан, аоазддакз атЬэрршшэ 6е?лы термаалэр бар-бара ала алагадэддр:

a'! cooling ^ . у rucalnç

с chotis ati on ^ V - -, , ...

Cof temperature ■ u l^orka regulatxcn

döicrmation) \ ^

'heating

traising

йлплакасала "сзбэб - нэтичэ" тзпла элагалэри азтсндэ барлезка-рар, мэсалэн: power за acceleration ; force за sravofcr- знлазксда-P'J doforaatica аклазксн ила лмвликасаза /агкрлыг гтввэспннн aejasi-sssca, ктегн вэ гтввэнан ^"-гаданян инЪарафн сбзектан деформасязасн ала натачаленар/ елагэоЕндздкр. '

Кснуедзт - гёзкн: Бурада hsp Сзр герланла ада сядуру -зн ¿ахын анлазкшяаэ тсалусунун ады гяэ алагелер незэрдз тутулур, чэоалан: "механика аерзкэт" тин контекст *механяка,,дыр, "ким1эзл сжсадяэа-дарма** гчтн ксатекст - "itauja", "ат кттг" ттгк -"физшса", "^"чзгя" тг/л - "данашна", "етирлкг мэркэза" хттл - Ястатяка" с,

Cc'j ек?//елмин пседмета//фена : к км ja - камаза окспдлошдараа, меЬл"л» Ьава-заначаг гарцгшгы, амалнитрзт, метанол, асетоы, данача-хшлзава енерзаса, газ, зашып газ, peaucaja аны зэ е.; кехааз-аа1 - деталзн кахакака 1ззрзкэта; герглоддаамака - калия лакан сплралч ~э с»

Нэпасэ ааделма: "функсаза баз саз? за сафэтя /мёг*аача Ьочлн сездая japan?,!ais сзфзтд/ öap-бяри яла ачагэлалллрар, hau дэ öj en» фатгш летала семантпк аяагэса иткталаф ела бдлэр% аэсадаа: фгрлаа-*ла - фкрланан, фырладан, фарладыча, ф^рлаамаза аяд алан; дефсрааса-ja - деформаоаза слунмуш, деформасазаза урразая /дефсрмасазалн.ге-фор«асаон/. памчинш бу элагэ формааан аозудмасн дяэ да итшазаэ? од уза бплар, насален: дз£ормасзза ~ /евфзт кйия/ "фориаса тгЬряф олушауш" /"деформасазалы" эвэзая«/; мтсбег° тэ"чш - стр^этла, Cïp2 а?я артмки /"мтебэт га"чаяла" эвезшэ/; аюЗаяуя - ban алунита ЛаЬ-луллгазлыш" авазааа/ вэ с.

гСастэралэя тадгагатчклар тэрзфхадзн алага-функсазалар'сазаЬы-сыаа сяноаакязрин дэ салыямасн таклаф слунур. Дзмалп, trä&ppss. хвраинолохнзасында санонааак термаялэр да теевкр обзехтлнз аезра-лэ билер, бар шэртлэ ка, онлараа твраияд натг ваЬлдл cösajiscaaza зкзязалент дадал, мэЬз сянонш. огдуэу arajjaa адалегп ' ***

Tejx еЕвкшф mí, термин дахаяа «э"сасыанй могавлгзи за тзввзниэсшез актуадядаы жозлвск гермлкаасглар арасында. фикир aj-ркдк51! заратмкшднр. Из ограсшиасцр'хи, тершшш дахнди гуруяуцу-кук иотизяэамзмэеинЕ всасан рус агшаэри мтсбвт Ьгдксэ кьид гез-цвхсондлркрлэр. Ьунук асас сэбёбе беле Е?аЬ скука бияар йп.русяер Анрсна es дмаркка еяигнгк каслЕззатлврщдзн фаздаканарке« оклсзкн даагзрпедекп терманяе-рг /есаос-н щэадагехлэр ксгаторазаскна авд ода; •sahejytspiy оядугу. киаг гзбузг егаади одурдулар. Еэтнчэдз harrearen aaoTusaceja пакдп гераскяери рус дслвкдз Ьагцр шзкс-тда pshcrva ец-хойеяноСьнй те"ыин еддрда: ьдлар. камв,' терйкрдвр де кшарвдлр ве осмар^з дахвяс ке"нас1шнн шзффаф ачкамаск ежа: -уксмззэт тгун дела адветглаи сазакыр. Лгднн буреде нхд етгаас opxaja чухнр: авзаяа,. • к «"какал ^огкааа^а-лася з&дннз бер - Еродастегор isarercp«-¿acE те-Гы tcrOjK esa огдэр, rasan категорзуадар бу ез ¿ü ддйвр'до-ра«сда этЬерригая m¡ пренскяк ех& баглы ,слду>7вда:: hsp czc терыай-дз Е^ад« олукаус ЬэракыЕй дерк сяукуаск уаноб еддлз-р -632& длтзхьйзсг ззрурЕ-.слур. Бу, ¡otcppzr. терглкнол loiihl' ¿скачс системе салиаг Ев urheppitKrajüpssa ceaajeczün гур-маг Kcreja;-: влка-лгрйн шмгзс-йдачэрг тчтк даЬг акгуал яройле.-,: олзргг галыр. Тсрефгак» рус дкшзо Вб бу хгя васихесй i-nc длкар совет дгххгрше ьтаерркк геркиклерг ресипаект'дклда коткажаззасрлас©, he^m; ffepüEEnensE заредклдыгк дкдде. кзеалйн. шиса/тс дклххпдз прсбладль гсдулущу карат докуриаза слжаз: ахк рус ,шшне алыкаа ХЕрияняэрз докер яслг-ч ьзуедй Mcr^acujajc маддзддр, ыз"йгсн л.-;-кхзлисдиллЕлэр ггэрэфгндэи оасг дтегггф« Демаха, теражкея ааоа-кза-OEjacK 1-злеб кейк rapouje rojpra бклмэг. o.k.Блинова зазыв:"1гр-ша: ье скук истгвледаагк паттында ызеелезе геркиякя начэ - нстль-лэшкш, js котЕВлалийеиаш аякаск хшакылда деза-т, котхглвакка тср-иейен тсгтелггларекеи вз гтезфлааынын к&ден лбарат сямесы Ьаггкн-да суал кшли закадааг лазкэдыр".*

Б.А»Гречко кастарир кш, "термЕнедо^ скстевда окрзскуз- ые-ншсв1шлмл15 ве ывЬкаа,Тйнм20 елми aaK2jKE Ьеч да^пар дафз ез иэг-цунунун ачвлнб-изаЬ еяишасгнэ ehTjgaw дузмз??*.*' Sy ^икрк, ютэр едышга, истерев- лэ ишлла ыаншадн Bahiaytepa шакак втиек агар:тер-минек дахслг игкнасшш ва структурунук tsepsE далныг- термпнелогг

1. й.±1»Бяанова. Хе^ывн в^его мотивированность. - ТермкнаюгЕЛ с

2.~Е.А.Гречко. Каки« делкек быть терман? - Актуальные продлены; ¿екс£ксяоггл в аловсооразования. - Новосибирск» 1&76. - v-.ISt.

системна тэртиба просесиндэ, бу систеэдан там елаа ая^ермаслданын меяамсэяалмаеа девртадэ мараг дсрурур. "hap шед -гаддасыяа дуеэндзя сонра" мотивяешмэ проблема эЬемиддзтлял итарир. Днчаг далан милла лексемлэринлн тзкеалчшшди арлнсийанэ емал.етаэк, терышалскизанкз хггд га да эксерэн харата дплин тэ"сяринэ дтанамэса тпгга тэдбярлзр кермек дэ зсас аэртлэрдзн бири садил то. Озд'р ка, сояралар да алии* ма термин - маяли термин насбэтини гаразлашднркаг Ьяшэ актуал олараг галыр. Мотавлэпмемэ проблема итэддэн замая кечэндан сонра Ьэтта, дичая аз миллй лексемлэраяи дз еЬатэ едар: терман макросас-тездэ Ьакишэ едни мэ"яада иашэндаешэ, онун таумаддэтлэ эдзба дал системиндэка семасисяода Ьэ®дандэн адрнлкр, узаглааыр ва таыамала хтеусалешэ балир. Нтгмунэ гчт, анкалас. даланда бар сыра мтйгэррик терманлэри кестералир ка, бунлар Ьегд сеаантик, haM дэ Ьатта лексак бахыглдан эдаба диллэ билавгеатэ алагаезви итнрмша, пэмик терманан формасы эдаба дилден саяиимищдар /мосалэн: терманлэри дарандыглары фе"ллэ элагэсаяа атараишднр/.

Гедд етмак лазшдыр ка, мгЬэрракларкн тэтбага саЬалэряяая зэя-киялада пар ■ бир саЬэния езгндэ мтгЬэрриюга алагэдар /бар-"бараядэн фзрглэнБн/ мтхтэлаф тврманларш шлздалмэсэнэ дэ сэбэб олмушдур. Мэсалзн, автомобил глйэррикя илэ банта хтгсуса лекеах ваЬвддэр ав-тшобалгадырма сэяадесандэ бвр аэкилда, тэддарэ Mihappaxa ала баг-лы аяладшзлар асэ аваася^адз тамамалэ башга шакалдэ ашлэдияэ билар. Баладакла, аевбэта проблем ортада чкхыр: бурадакы hap ахя кенкрет саЪэдэ ишяэнэн терманлэр бялар ттга ертаг слав 'олума &пЬэрряк тер-манолохадаскнда нечэ тзебат едоималадяр? Элбаттэ, идеал вазаддэт . о замая даранарды'ха, ыгЬэррак'тврминолохадаснядан даднлан термак-лэр Ьэм автомобал, Ьвм дэ тэддарэ санадесаяда "аяа нта^дэ" елдузру шакалдэ /лексак-семантак ваЬад кама/. ияиэдилзддя. Тээссгф ка,практика буну аякар едар. Мтй1эрракларан даЬа чох саЬэдэ ашлзндадана яазэрэ алдыгда. аса бела фэрглэрая артачары аддандыр. Еу мэсалэдэ юса чур данашмаг шар: I/ бтгтн саЬалэрда атЬэррихлэ алагэдар аш-лэнэя терманлэран Ьамыснны таугаи "итгЬэррик терманолокадасы" баш-лыры ачтында топламаг вэ 2/ бтттн саЬалара теплая едарах, онларын Ьамксы вэ да эксариддата ттга "шумя олая тернанлэрн топлакаг. Барин чи Ьалда "нтвэ" састеыавдэ олдугча бедта Ьэрчыарчлин japasa бал эр вэ бузачган hep бар терманан Ьаясы caiie вэ ja сапалэр ттга яэзэрдэ тутулдууу гедд едалмаладар. йсанчя Ьалда асэ анаентарлаа-дырмадан кэкаода талая терманлэран деряндэ лакуна, дараякр.

2Q

ДвссертасЕданын ^Упарр^-термаклэрикая системхаричи дистра-йггнв^Емканларн- адлакан учуку-y йэслднда ондарын шкросистеадан ез сонра тмуказзэтдэ термгнояоги макросистемдан канарда иаиэдилыа-се, катнзн гертлбивдэ дптиракы еэ ишладилмэ сайалори езранклир.

Гедд едшгдр кл, куЬэррик термипларанкн шлздиямэ сапалэрани ан аввал ика група азнрмаг а-ар: I/ елы сапалери, 2/ инсанын практики фзалидтет саЬалэря.

'Ыухталиф елм саЬзлэрияан даландз ишяздклак мтаэррик терманла-рг, тзож олараг, азрк-азрк елми-техшнск ыатняэрян тзртабавдз иш-таран еднр еэ оуеунла" да, бвр тзрэ?ден, ¿еыа шэраитлардэ дека изэ-isys чаяары газанмгга, лени терьганслояи барлагадаларин' таркибввда ■ гзледилмэзе, ба"зек Ьзгта ¿ени термин -¿арадшаадгрында иштирак ет-'«э,]е ба^яазыр: о.чларнн дистрибутив имканларк вртыр.

Мнсгакн практика ¡Ьаалазз амида швгедкпай нтйгаррак териаккари see he- бгр тенл термин ¿градычшгыгына чалб едклмир, бурада онлгр Залннз терклзиашатыа просесинда аштарак едиалер.

"тпзррпк термаклараяин секаятак Енфсруасгуась: га грамматик ~~алагззаратиа имканлары клк ненбадз онларнн тзкрар термин зараднчы-якгшын акккаары бахшикдан езранилмасини вартландирир.

Дяляз ■шуми терминаложи макросистеминда да терминларин fcaasaj-jэтики ejcb аспектдз назердэн кгчармала слуруг: I/ мтааррлк терман-ларякия Ьамик макросистема теркинзаратма имканларк бахюлындак, - 2/ ¡¿yheppan герминяэринжн мтхталвф еяни-техники мзтшгзрдз дз сада-чз отараг какздалмэсБ, онларнн чумлэнш вэ даЬа бе^ук матнларин . ташкЕликдз истираю; бахшындак. Jenhb кгеЬзррик терминларинин ишхз-дедмэ саЬелзрилак аралцщршшасш бурада ек плана чзкшхар.

Елмин далнаде сезчулук ва бэдии тэхэззуя дезкл, конкретлак вэ предаетлалше ьсасдыр бз буна керэ дэ онун дияиндэ банзаткетг кекаш ¿ез верила балмаз. Нэтичэдз термшолояи барлэпыалар дкяин ада сез-лэрвнин зарада бкязчззи ада сез бирлэпмазарине квебэтэн дзфаяарле аз ве каЬдуд даарздь гурудУР- Бунукла ¿анапы, далдэ терминсяожн бкрлаималер дэ ада бирлапыаларян ¿арадшшен механпзмане мувафаг тзрзда тергпЗ олунур. "Ejna бар дистрлбутаз аламет ьзухтшгаг. с&\5ан-ткк сакафлзрз ыахсус сезлэра...вэ ja едни сикфэ махсус сазлзр нух-'taiaj дасгрибутиБ алаг^атлзра share еде балвр".1 Ма"лукдур ка,,;зв-взла, оар лексак-сеыанхик чзрканан hsp бир сезу езтаув азркча бпр лекслк-семантик чзрзсасинн зарада за срадакы еззлерлэ бирлзпма ju-

I ЯЛ. Задсро^ккй.Логаческая характеризгака прозедуры аостроенан лЛксксс^сЬ'.зктаческсго класса слов,- Актуальные проблемы лексв-»«гл-зг. _ f'nHCKl 1970. - С.77.

рада билэр. Ияяячяся, едни леясяк-еемантше. черкании шш вэ дала артыг сезт бапга лекалк-семантж чаркэняя езня бир cost ала бяр-л?:г:,«з дарада бал ар. Учунчтст, ejna бар леясян-семантяк чэряанян свалзря бссяга лексях-семантях чзрхазяк .мухталяй саз групларн аза бяслэша балэр, лакан бу чаркэнш сэаларячгп. бпр Ьиссася алз пем бар, h=5?,i до бапга бир соз бгрлепмэ заряда бнлзр"»^ Бтген бу шкаа-лардан терминалсказада да хеняз яст-д^ада слуяур, даяяя гермпноло-гл ваапддэрлн бела кениз шахачи барлэямаяар заратма габяяяззатя онларыя дастрибуслзаоы зэ алмя аялазкшгар сястемяяэ асасен камяд-зэтча мэодудлу?у, азсазлыэы ала фврглэнир; Бу мапдудзззат hap дэ-хэ зеян бар еямл-технакя кзшф меддана чыхдыгда ясэ ллк назардэ Зсэзлеяммез? барлашатэрян japaav,пеана сабэб олур. ' МтЬэррад мяскрссясггияндэ бир легссан-семаятяк терманолола чар-канкн hap бир ваЪзди езтвгга алрьгеа бзр иаркасяня зарада бяяяр аз бу заиая таснахат схемяндз ü-ззчтд гЛтя чарка ала ¿анагн, ¡загула чарка де аеддана чахыр.

Заняла иакрогермЕясаскззада да цтерряя терыяна гтагандгкдэ зал-

ныз шагула чаркэшш тэпкяляндэ татарах едэ баллр. Наседая, кссмс-

иавтдка гермияалохизасынданн "ракзтия барикчз пяллаея - раяетан.

иккнча -Далласа - ракетка тттачт езллэся -.разеетан сонунчу яглдэ-

ся" тфея чэркасяяа "ííshappaa" тормЕйявзн гошулмасн загула тэсаа-

фаг ехемвняа ортада чыхмз.сн ала натииаландр^

Закатай бяргнчи •> раяегая акияча ракагян гтгачт— оакетая ес-пзллаен яаялася пдллосз нунч? пил-

Ç . ф Т. ЛЭС2

раяетян бпрякча раяетин акяячл ракетгя гтгачу заке?2н ео-яяяяэсшяа* uTthap- яаялэеннян «г- пахкасянш ат- нуячу падяа-ряха happiixa happsaa саяан итпэр-

ршеа

Ührhappas термянлара термянолодя систем дахалнндэ тэрклб елеиен-?з слараг га-клир, hou дз мгхтэляф сапяяля ыатнларга тэвгеяланда лд-тарак адар.

Един мгтя гтта онуя ajpa-ajpa яарчаларшгая, ajpii-ajpu етлглз-рияия арасинда чяяда семантнк ардачакдарш оямаси езчдзтэзадлр за бурада семантшс сетразыалар иъж'т гадар тэсаап еднлзр. hap бир чгмлэ эзтадэн эввалки ва озтадаи сснраку ;злз аяагэдэ слан h ал г а ккма чыхьаз адар.

The transfer fros intarplanatary cruise to a planetary orbLt.«l trajactory ia accoaplishad Ъу ignitissg a '+3 sclid-roskst aotcr.

IЛ.А.3ввдеясяая¡ 1ЬобЯ8ма сочетаймосгя аЕтгнжоз.-Актуадзнчэ гпс-С-лемы лекедк'ляогла. - aLaacs, IS7G. » С.42-43.

32ie solid-rocket motor cust Ъе tended duricg crad.be by providing . it with tbs proper theraal enrrironnent. libon far £rou the Sun, the star 4S is warsed toj adjusting; tho spacecraft attitude so • tbr.r -che Sua shines en fchu ко tor; ussror to the Sua, shading ii required.

(Зас-c flight.-Voi.31 .-So P5.',28).

By r.ai;: napiacxssa Ьер oup сокракк тажа аквадкв *шлзаде >:;:ояе-д;пэк rep^ninapzH ве js cci;ps:rj хп&ш&дакд гер:.!йнларнн дезда ехдия-ггр:- ея-::- сглпк комалсксд sxa сд: сурзтдо, свстшатик баглцдцр.Бе-далгх-ш, нетнЕп струкгуруиуг; хардш йсаыа-га, ояун еоызозесвд«»«: агые асасинда» узукунг дтз-хямте заятарзарг Ьасгелер dojy гуруд?-5уЕ5ур. База тгзвг «лаге тер:/,шин дагкг аЕкадгякосшш таязб едЕп, чубл'л теркгкезгеегг догх-ггас: Ььр теригзкв базгга термпднепдо ;дсйткй Ьа^тадардидн дгатлитца uihsi: рел ojtisjHp. jyzapzzsxm mstsss solid-cotor эвэзню. booster ьз ja imgine TepaaiaispjaataH бзфа дадкда бглкззДЕ. чгнкд СТЛЕ-48 гягЬерпнгцщгн Ш; црйяегшд за д^рти ' гтавесп Ьэкгд терыгккардэ кфадо одуныуц итоорракдаршскЕдаи тахсасати аса фврглидпр.

KsptEzrrjY клад, ajpu-ajpii саЬадардо шшуагав MYhappuKSBp ез даршегрлорпиа кара бир-Оираядея фзрглездкзЕ -тети ejan термине да-jks, итхтъякф термангерла а2дащщр>па бкгцр. Касаяга, косеаа: рахсе-одн коггланошасывда раст каяен шхгазтЕ® s-ехсюатдь tnAajppm&dptiS ЕНКВ2ЕС дшиэдв уч адяа кгЬцдк сяурут (isotcrt

booster .вз ensxna)«P/c зэ ¿зерба^чг»: дпягерйгщз кки вариант фзрг-лаадЕркнср: мотор ве двлг8гакь«йгперр&и ДвЕгкзделчгяшкда "муЬвррик" термин?; ееяэкщр, бу терышдак ¿аддыз 603 гк aaKacsjaja аид изапнт-ларда ксти|адз олунур. Мзсалэ сурасшщадир ки, иоделин "вгй1эрргз:"й Ьэгеге ¡¿YhappisK дез илдцр. Буна кора да "мотор" ве "которчуг"/русча "моторчик"/ варианглари ашгедаддр. 9окендэ модслин ,fcihapp*K"H Ьеч "котор" да дезЕпдир ве "которчуг" тераднана курашззт олун^асп даЬа дтзкхн cajuaKp: harra. Оурада ишадвЕза "мотор" вапидк да мазиунуна коре "ыоторегг" сзвЕззэсияда гебул сгуцур бэ isaha бале дарк едишр. Бар сыра магшнларда Л;аоаланг тракторларда/ иаиадклан ¡.гйшррккв "дшзея"'деа5вк гэбул слушлуадур вз с,

Bytyh бу Ьалларда "yriieppEK" терышакпн онун неняерлчин ада клэ бдрлзска jeparwacii дкетрибутивялк бахымшщан ьтжук дезкядкр:"мотор цукаррвкв", "суетер и-шеррийн" барлешалерн занлышдыр ве бунлара Ь£ч б£р дшгда раст келннмгр. "Дазел ыуЬэррЕня", "падротурбий i.iYhsp-ркки", "газотурбин шг.арргкя" бирлашиаларг тавтолокдзадыр, тшкк

"дизея", "Ьадротурбая", "газотурбин" ела итпаррик демэкдар, онун Yira тэсяафат схемяндэ зерлэшэн яовлзрадар. Буяа'бахмазараг, рус зэ Азарбадчая датлэриндэ "диэел м^эррики..." таяли барлэшалэрин лшлэдзлмасаная .ттяЬиди олурут. Кбртнгр» бунун семасаоложа эсасыны "дазел", "Ьадротурбан", "газотурбин" хама лексемлэран Ь.эман дил-лэрдэ Ьалэ "мтэррак" кими кенаш танынмамасы, аксанэ, масалэн,дазел дедакдэ бу мтЪэрраклэн астафадэ олуяая мазынын баша душтамаси, Зв"на терманан мэ"на антагалы алэ азаЬ етмэк ситар.

Шгмуналэрдэн аддан олур ки. hara садэ, Ьзм дэ мтрэккэб терман-лэи чшяэдэ мтхталаф $унксазалары деранэ детарэ балар. Ьэмчанан мтрэккэб терманан /сез барлешмэса-терманан/ тзвланмеса онун ком-понентлэринан чтмлэдэ мухталаф мевтелэри тутмасына кемэк едар.Дэ-мала, мтрэккэб гурулушлу мтаэррак термиялэранан компояентлэра барбара алэ ез дистрабутав-семантик имканлары даарэсандэ алагэ дарат-дкглары ками, апиэндикяэря чтмлэдэ тзвязямеклэ баапга чталэ тгзвлэра алэ дэ Ьемин чтр aiaraja кара балир. -Такая бу заман мтрэккэб терманан хсмпояентлэрн. бар-барандэн на гэдэр араты дтамзсанэ бахмаja-par, ез араларында пая а састемдахала шзраатдэ формалашмыя мэ"на-мэзмуз мтнасабэтлэраяа сахламагда дазач* адарлар, Еуну схематик слараг бела rejfl едэ билэрак:

Теоминоложи Г" ~¡ f-

састемдэ: Еаояяча акинчд тчтнчт

? компонент компонент компонент зэ с.

Чтатэдэ: | --1' s-S ?-\

Бариячн . ахаяча гтшчсг дердтнчт *

//компонент ./компонент: компонент компонент!

(^башга термин ( J6aisra термин Lóazzra термин

^гезра-терман ^гедра-термак чreзра^гермин вас.

Дапа сонра мтЬэррак терманлэрияан дэрсллклэрдэ вэ дэрс вэса-лтлэраядэ, еяма-ктглава эдэбаззатда, дазра эдэбаззатда, бэдаа эдэбаззатда вэ таумхалг даюапеткага аояэдиямэса kTCycajjэтлэрж аяхалас, рус зэ Азербадчан да-тл-эриная иатзриаялары эсасында тад-гаг олунур, бу зачан онларыя дастрабусазачсккын вазиздета экрана-лар, бар сыра групяащднрмалар зэ тэзснзалэр тэгдаз олукур.

Диссертаслзанкн сонунда алдэ сдуш«уп нэтачаяэр ruca шэазлдэ ' тырдалэшдараянр.

Мевзу илэ Са?лы шаввдакы магалэ ва тезислар нашр слунмушдур:

1. Тзярвф акладыш ва ракеггадырма термиаолокк^асы. - Дня ва едабвддаг. - Бакы: Азарб.ЕА Дилчшшк Институту, 1934. -

I бурахигшп. - С. 136-140.

2. Германолокидамызан анкашаф хетта ва мтасир дроблеклара. -Ортслока лингвистик фэаларан тадраск проблемами.- Бакы: АЛЛУ, 1394. - С. 89-91.

5. Елмя-югтлэвя адабиздатда ьпгЬаррлк терманлэринин йщяедилмэ хтсусаддатлара. - Двл ва адабидзат. - Бакы: Азарб.ЕА Даячи-яак Йютегуту, 1934. - III бурахклыш. - С.104-108.

4. Игпаррак термаксигсказасккда моделлааащрма. - "Дал ва окун

. тадриса" касапаларана Ьаср сяунмуш елгла кокфрансын тезлсдо-рг, - Бака: ДЦДИ, 1994. - С.127-130.

5. Ктазррик теркинояокидасина бир аезэр. - Лене орада,сД30-£31. в. йгхталиф Еараитларде алынма сез ва териинлар. - Тарпхв-лик-

гвкстик факлеран тадряса,- Бакк: АДПУ, 1934. - С,87-65.

7. ЫСТОЕ ва зггсптЕ" термшлэранан дистрибутив имканлары,- £пло-локада каоалалзрине Ьаср слунмув ел:-:г коафрансан материал-ларк,- Бакк: йшаат МхЬзкддслери Университета,1995.-С.63-71.

8. МЛаррик тер&шнсясшуасниш анлазкг -алагэ-^унксидалар анкета. - Филалоу.нда проСлеклерв,, Канч ала^арае алии ыэгалеяэр изчмуаси. - Ьакн:. брнэк, 1996. -.С.11-14.

9. Цтаерраа терианалокддасннак сеглантха: асасы. - Лена орада, С. 15-18..

иЛ.Агаев

датрибшзныг сссенкностл тевсясз по

/на материале английского.русского и азербайджанского языков/ Резв м а

Настоящая диссертадия пссвяжна изучению опыта синтап.:атнческо-го распредатения терминов дзигат&тънсЗ техники з преыесое речевого потока, правил их употребления, ах взаимосвязей в системе языка.

В 'первой главе, озаглавленной "Дистрибутивные возможности терминов по двигателям з пределах тематической терглинсслстемы", исследованы вопросы стаядартизапип1данного поля, представлены сбсб-пекные принципы определения а-'ыслозкх категорий и составления перечня смысловых сзязей-хункшй эткх терминов, рассмотрены олсообы синтагматического разкепеная з грантах терминологической :.:::>:ро-снстемы, а такзе их взлентнсспоссбкссть при ебогаланил той зе микросистемы*

Зтодая глаза пссзяпена лингвистлчесхс::у списанию супзотзудзеЛ упсрядочгнко! терминологии по двигательной технике, где главнее внимание уделено составлению паспорта семантических связей-функций данных терминов на материала уже стандартизованных английских а русских терминологических систем.

, Тсатья глава наименована '"Дистрибутивные возможности терминов по двигателям за пределами'тематической терминссистекы". Здесь изу чеяы вопросы употребления данных терминов з системе макротес-чинс-лсгли языка /в других тематических солях а з сменных сферах науки л техники/, их взаимоотношения с другими лексико-семантическими единила'.::; языка в различных контекстах - в научнс-ЕоЩукярнсй литературе, в учебниках, их использование з художественной литературе, периодике, в устном обпении и т.д., а такне рассмотрен всп-ссс детерминологизации отдельных единиц в сбпенароднсм языке.

В конце работы в с:катсй ферме представлено закл'-счениа.

X работе прилежен словарь по дэигателям на английском, имсском л азербайджанская языках.

l.Y.Àgayev

Distributive features of terms of engines (on. materials of the English, Russian -and Azerbaijanian languages)

RESUME

The thesis is devoted to the solution of the problem of syntagT,atic distribution of terms of engines in spoken chain of rules, their usage and interrelation, in the language system.

Chapter I entitled "Distributive means of terns of engines in tiie.oyster, of topical terminology" deals with issues of standardization of this field,, generalized principles of determining meaningful categories and forming a list of meaningful relations, i.e. functions of these terms, considers tne v;ays of syntagsatic distribution in the microsy.steis of terminology and -also their pover of valency in enriching the sane microsystem.

linguistic description of current terminology on engineering is given in Cnapter XI, where close attention is paid to a passport to semantic relations, i.e. functions of given terns cn the niaterials of regulated and standardized system of English and Russian terminology.

Chapter III entitled "Distributive Beans of terms of engine: ceyond the "bounds of topical terns of the system" studies systematic usage of these terras. Kacroterminology of the language fin contiguous; spheres in .other topic&l Xielacl, tdeir interrelation-ehip with other lexico-seraantic units of tne language in different contexts, i.e, science fiction, text-books, their usage in fiction, periodicals, oral intercourse, etc., as uell ae issues of deterEittolGgization of separate units in the national language.

The thesic ie supplemented-by conclusion and dictionary of terms.