автореферат диссертации по филологии, специальность ВАК РФ 10.01.03
диссертация на тему: Стилистические и художественные особенности прозаических произведений Соинуддина Худжанди

Текст диссертации на тему "Стилистические и художественные особенности прозаических произведений Соинуддина Худжанди"

61:06-10/1488

МИНИСТЕРСТВО ОБРАЗОВАНИЯ РЕСПУБЛИКИ ТАДЖИКИСТАН ХУДЖАНСКИЙ ГОСУДАРСТВЕННЫЙ УНИВЕРСИТЕТ ИМЕНИ АКАДЕМИКА Б.ГАФУРОВА. КАФЕДРА ТАДЖИКСКОЙ КЛАССИЧЕСКОЙ ЛИТЕРАТУРЫ

На правах рукописи

МИРЗОЕВ САДРИДДИН ХОЛОВИЧ

«СТИЛИСТИЧЕСКИЕ И ХУДОЖЕСТВЕННЫЕ ОСОБЕННОСТИ ПРОИЗАИЧЕСКИХ ПРОИЗВЕДЕНИЙ СОИНУДДИНА ХУДЖАНДИ» («Аклу ишк» и «Атвори салоса»)

Специальность 10.01.03 - Литература народов стран зарубежья.

(таджикская литература)

Диссертация

на соискание ученой степени кандидата филологических наук

Научный руководитель: доктор филологических наук, профессор Насриддинов Абдуманон

ХУДЖАНД - 2006

ВАЗОРАТИ МАОРИФИ ЧУЩУРИИ ТО^ИКИСТОН ДОНИШГОХ.И ДАВЛАТИИ ХУЧДНД БА НОМИ АКАДЕМИК БОБОЧ.ОН БАФУРОВ

Ба хукми дастнавис

МИРЗОЕВ САДРИДДИН ХОЛОВИЧ

«ХУСУСИЯТХ.ОИ УСЛУБЙ ВА БАДЕИИ ОСОРИ МАНСУРИ СОИНУДДИНИ ХУЧДНДЙ» (РИСОЛАХ;ОИ «АКДУ ИШК» ВА «АТВОРИ САЛОСА»)

Ихтисоси 10.01.03-Адабиёти халкдои кишвархри хори^й

(адабиёти то^ик)

Рисола

барои дарёфти дара^аи илмии номзади илмхри филология

Рох,бари илмй: доктори илмх,ои филологй, профессор Абдулманнон Насриддинов

ХУ^АНД-2006

Мундари^а:

4 МУКДЦДИМА...........-...........---.......3-13

БОБИ 1. АХ.ВОЛУ ОСОР ВА АФКОРИ ИРФОНИИ

СОИНУДДИНИ ХУЧДНДЙ................14-48

Фасли 1. Мухтасари зиндагинома ва мероси Соунидцин—14-35 Фасли 2. Ншще ба афкори ирфонии Соинуддин-......- -35-48

БОБИ 2. САЙРИ ТАЪРИХИИ «АКДУ ИШК,»-САРОЙЙ

ДАР АДАБИЁТИ ФОРСЙ..................-49-95

г? Фасли 1. Мабо^иси aipiy иыщ дар парной адаби форсй.....52-71

Фасли 2. Ацл аз дидго^и Соинуддин...................71-78

Фасли 3. «Ищу aiçn»-H На^ми Розй ва муцоисаи он бо

«Aiyiy иищ»-и Соинуддини Ху^андй --------- - -78-94

БОБИ 3. ХУСУСИЯТХЩ УСЛУБЙ ВА БАДЕИИ

рисолах;ои «Aigiy ИШК,» ВА

«АТВОРИ САЛОСА»......................95-137

Фасли 1. Забои ва сабки баён........................95-112

Фасли 2. Мацоми рамзу тамсил......................112-125

Фасли 3. Усул^ои истифодаи оёту ^адис ва корбасти

ашъори арабию форсй ва амсолу ^икам........125-137

ХУЛОСА.......................................138-141

РМХАТИ АДАБИЁТ............................142-155

МУКДЦЦИМА

Чархи таърих ба ча^они илму андеша хонавода^ои фазилатдусту донишпарваре арза дошт, ки дунёи тамадцуни башарият ва тафаккури инсониро ба анвори ^икмат мунаввар намуданд.

Яке аз хонавода^ое, ки сад^о афроди барумандро дар OFyurn худ парварида ва ёду овозаашон дар кутуби адабиву таърихй ва тазокир ба иродатмандй мазбут аст, дудмони Хучандиён аст.

Назди адабпажухрн пушида нест, ки зимоми х,укумат ва раёсати

маз^абии Исфа^он мудцати ду цари дар тасаллути ин хонадон царор

, дошт ва ашхоси донишпарвари он бо расоилу кутуби маргуби хеш дар

V

тарвичу интишори забону адаби форсй ва ^икмату фар^анги ацвоми ориёй нацши носутурданй гузоштанд, ки минбаъд дар оинаи таърих бо унвони хучандиёни маърифатпарвар маъруф гаштанд. Тибци ахбору асноди сарчашма^ои таърихиву адабй (9,51) ин хонадон дар асри Сало^ица аз Хучанд ба Исфа^он му^о^ират намуда, дар хоки Эрон таълиму тадрис карданд ва дар таъриху фар^анги форсизабонон нацши мунир ба ёдгор гузоштанд.

Аз хонадони Оли Хучанд ва шу^рати фузалову уламои он низ ^амвора дар мутуни адабии форсй, манобеи тирози аввал ёд шудааст ва % нахустин суханваре, ки дар таърихи адаби форсй дар ин мавзуъ

матолиби муфиде ба миён овард, со^иби тазкираи «Лубоб ул-албоб» аст, ки менависад; «Хонадони Хучандиён дар Сифо^он малози арбоби фазл ва муътасами ас^оби дониш ва мустачамаи комилони ча^он аст ва ^ар фарде аз афроди он чамъ дурри фариди чамол ва ша^байти цасидаи афзоланд, садои сити эшон ба ацосии офоц расида ва шакароби ЧУДИ эшон сакароти чонро таскин дода...» (9,316).

Мад^у санои хучандиён ва фазилату ^икмати эшон бар ме^вари ашъори шуарои асримиёнагй давр мезад ва шоирони баландпарвози шеъри форсй чун Хок;онй, Ч^молиддини Исфа^онй, Камолиддин

Исмоил, Замири Форёбй, Асири Ахсикатй ^амвора донишу фазилати сухансароёни хучандиро сутудаанд.

Халлоцулмаонй-Камолиддин Исмоили Исфа^онй дар якчанд цасида лутфу э^сон ва бузургии Садриддин Умари Хучандиро ба силки назм кашидааст (19,301).

Х,ассони А^ам-Хо^онии Шарвонй бо ^ама малому рутбаи шоирй ба э^тироми Хучандиён фармудааст:

Х,ар сол агар гуломи Хок;он

Бар мири Хучанд, мири номист.

Хок;онй агарчй ^аст мирй,

Дар пеши Хучандиён гуломист (53,646).

Х,ак;цан, шу^рат ва маргубияти ин диёр ба василаи фозилону фар^ехтагони он, ки ба ^укми таърих ё тавдир аз марзу буми а^цодй, ба диёри гариб о^анги ^и^рат намуда, дар доира^ои адабии Эрону Озарбойчон, Афгонистону Туркия ва Исфа^ону Х,индустон каломи ноби форсиро шуку^и хоса бахшидаанд, шоеъ гардидааст, ки навишта^ои андешаманди то^ик Абдуманнони Насриддин дар идомаи суханони боло ифодагари ин амр аст: «Хучандро натан^о 6oFy киштзор^ои сарсабз, руди пуроби Сай^ун, ки аз авсати он у бур мекунад, натан^о анору абрешими аълои он дар ч^он маъруф кардааст, балки Хучандро бештар аз ин, фарзандони фарзонаи ин диёр: Абума^муди Хучандй-муначчим ва риёзидони машх,ури азди Сомониён, устодулатиббо Назириддин Махмуд ибни Му^аммади Хучандй, орифи раббонй Умар ибни Х,оруни Хучандй, Зиёудцини Порсии Хучандй, Шайх Камоли Хучандй, хонадон^ои маъруфи Оли Хучанд ва Оли Турка ва сад^о донишманд ва шоиру ^унармандони дигар, ки номи некашон дар манобеи адабй ва таърихй мастур аст, шузфаи офо^ кардаанд» (29,3).

Таэдицу баррасии таърихи шах>ри Хучанд, равобити маданй ва таърихии он бо кишвар^ои Осиёи Миёна ва мамолики дигар аз царни XVIII сурат гирифта, як зумра тадк;ик;оти судманде дар ин чода то имруз

ба сомон расидаанд, ки ба ^укми саромадони пажу^иш хидмати Т. И. Рынков, Г. И. Спасский, М. С. Андреев, В. В. Бартолд, Н. Н. Неъматов ва Н. Турсунов шоистаи арчгузорист.

Минбаъд дар боби муаррифии че^ра^ои хонадони хучандй ва мацоми фарх;ангии онон аз чониби донишмандони ватаниву хори^й устод Айнй, Е. Э. Вертеле, К. Шидфар, А. Афса^зод, С. Асадуллоев, А. Насриддинов, У. Каримов, Э. Шодиев, М. Муллоащадов, М. Мирзоюнус, Л. Бойматов, Б. Максудов ва X. Абдуллозода тадк;ик;оти Чолибу судманд ба со^ати илм ворид гардидаанд.

Аз коркой арзишманд дар заминаи чойго^и Оли Хучанд ва тас^е^у такмили осори донишмандони хучандй, за^амоту пажу^иши профессор Абдуманнони Насриддин, ки та^ти унвони «Донишмандон ва сухансароёни Хучанд» ба нашр расид, чолиби таваччУ^ а°т (29).

Дар ин тазкира ахбору асноди манобеи муътамади адабиву таърихй, ки бештари он дар китобхона^ои Точикистону Узбекистон ва Фар^ангистони забону адаби форсии ЧИЭ ма^фузанд, мавриди пажу^иши муаллиф царор гирифта, тибци он ^унари суханварй, такмилу тасод ва че^раи илмию адабии 75 нафар сухансароёни хучандиюласл, ки х,афт нафйраш бонувони сухангуй ^астанд ва аксари ин донишмандон бори нахуст дар ин китоб зикр гардидаанд, таэдицу барраей шудааст.

Ин мудаццик; бахше аз тазкираи «Донишмандон ва сухансароёни Хучанд»-ро ба баррасии ^аёту фаъолияти Соинуддин ихтисос дода, дойр ба рузгори у иттилои фишурда, вале пурму^таво баён намуда, аз ду рисолаи ирфонии нависанда «Ацлу инщ» ва «Атвори салоса» чанд цитъаоти форей баргузидааст, ки дар мачмуъ шомили 21 байт мебошанд (29,128-130).

Таэдицу пажу^иши профессор С. Асадуллоев перомуни таърихи Оли Хучанд ва а^волу осори хонадони хучандй, ки зери унвони «Оли Хучанд. Садри Хучанд» ба чоп расида буд, шоёни эътибор аст. (76)

Муаллиф дар ин китоби к;алилул^а^м ро^еъ ба че^ра^ои хонадони хучандй ва рутбаи шоирии фарзандони ин диёр, ба монанди Садри Хучандй, Абубакри Хучандй ба таври фишурда, вале пурму^таво маълумот додааст. Ин адабиётшинос дар навишта^ои дигари худ (73,339; 74,490, 75,3-4) аз хидмати фар^ангии фозилони хучандй ёдовар шуда, дар муаррифии че^ра^ои адабии донишмандони хучандй муваффав; ^ам шудааст.

Мак;олаи адабиётшиноси маъруф Н. Салимов та^ти унвони «Х,ар кучо аз Хучандиён садрест...», ки дар ма^аллаи «Хучанд» ба нашр расид, шоёни таъкид аст (151). Дар ин мацола профессор Н. Салимов рочеъ ба корномаи Оли Хучанд ва мак;оми илмии донишмандони Хучандй дар та^аввули фалсафаи исломй ва тарви^и забону адабиёти форсй ибрози назар намуда, зимни он нукоти муфиде баён кардааст (151,3).

Х,амчунин, аз таэдицоти арзишманди ин му^аццик; дар заминаи наср ва та^аввули анвои он дар адабиёти форсй, мусаммо ба «Мар^ала^ои услубй ва та^аввули анвои наср дар адабиёти форсу то^ик» (аср^ои IX-XIII) мебошад, ки метавон таъкиди бештаре кард (150).

Устод Салимов бахше аз ин китобро ба наеду баррасии насри суфия, бавижа, осори ирфонии рамзй ихтисос дода, перомуни забон ва сабки баёни рисола^ои ирфонй анденщои му^ими илмй баён кардааст (150,283-85).

Яке аз дигар му^аедицони таърихшинос JI. Бойматов зимни таэдици Оли Хучанд ва муаррифии теъдоди афроди баруманди он, минчумла Соинуддин нукоти чолибе баён дошта, таърихи даргузашти баъзе сухансароёни Хучандиро дацик; муайян намудааст. Мацолаи у ба унвони «Хучанд дар оинаи таърих», дар мачаллаи «Кай^они фар^ангй» ба чоп расид, ки добили эътибор аст (86,52-55). Аз дигар навишта^ои ин мух,ак;цик; тавзе^у накди дидго^и донишмандони эронй аст, ки дар заминаи чойгщи Хучанд ва фозилони он мебошад. Мацола та^ти

унвони «Таэдици таърихи Оли Ху^анд дар Эрон» нашр шудааст (87,94116).

Муаллиф дар ин мацола арзиши илмии таэдицу баррасии донишмандони эронй ва то чй андоза муваффац шудани эшонро дар заминаи баррасии хонадони хучандй ва фузалои он накду тавзед; намуда, зимни он матолиби ^олибе баён доштааст.

Хадамоти шоёни адабпажу^они эронй дар наеду баррасии таърихи Оли Хучанд, Оли Турка ^анбах,ои мухталифи зиндагинома ва мероси илмию адабии фар^ехтагони ху^андй, муваффацтарин таэдицот аст. Дар охир^ои асри XIX ва дар давоми царни XX дар ин замина як зумра пажу^ишоти муфид ва му^им ба муомилоти илмй ворид гардиданд, ки аз Чониби андешамандони тирози аввал аллома К,азвинй, Садри Х,ошимй, Му^аммадтак;й Ба^ор, Му^аммадалй Мавлавй, Муртазо Мутадарй, Му^аммадта^й Донишпажу^, Сайид Мусавии Ба^бо^онй, Сайид Ибро^ими Дебо^й, Аббос Ик;бол, Забе^улло Сафо, Я[алоли Нойинй, Сайид Х,усайни Ибро^имиён, Акрам ^удии Неъматй, Туломризо Сутуда, Мудаммадбоцир На^афзода, Х,усайни Довудй ва Ризо Сабзаворй сурат гирифта буданд, аз му^тавои волои илмй бархурдоранд.

Му^авщици номвари эронй Му^аммадтацй Ба^ор ^исме аз китоби маъруфи «Сабкшиносй»-ро бо баррасии рузгору осори Соинуддин ихтисос дода, дойр ба вижапцои забон ва назван баёни у нукоти муфиде баён кардааст (82,223-229).

Забе^улло Сафо дар «Таърихи адабиёт дар Эрон» ба муаррифии Хо^а Соинуддин пардохта, ро^еъ ба таърихи даргузашт ва му^имтарин осори арабй ва форсии у андешаронй намудааст ва тава^ЧУ^и хосе бар мак;оми фарх^ангй ва адабии хонадони Хучандии Исфа^он доштанашро зо?<;ир кардааст (157,489-491).

Донишманди шинохта Мух>аммадтак;й Донишпажух; дар заминаи муаррифии нусха^ои хаттии осори Хо^а Соинуддин кори арзишманде ба

анч;ом расонида, ки зери унвони «Ма^муаи расоили Ху^андй» мунташир шудааст (96,307-312).

Му^аедици мазкур дар мацолаи хеш 58 рисолаи Соинуддинро зикр намудааст, ки бе^тарин муаррифй дар шинохти осори илмию адабии Хо^а Соинуддин аст.

Яке аз коркой чолиби тава^ЧУ^ дар заминаи а^волу осори Хо^а Соинуддин аз ^ониби устоди донишкадаи адабиёт ва улуми инсонии Донишгщи Тедрон-Сайид Алй Мусавии Ба^бо^онй ба зу^ур пайваста буд. Бояд гуфт, ки кулли навишта^ои ин му^аадик; дойр ба Хо^а Соинуддин ва дудмони Туркай Исфа^онй аз а^амияти шоёни илмй бархурдор аст (54, *;-ич).

Мацолаи пурму^тавои донишманди мазбур, ки та^ти унвони «А^волу осори Соинуддин Туркай Исфа^онй» дар ма^муаи суханрони^о дар бораи фалсафа ва ирфони исломй мунташир шуда буд, добили эътирофу истифода мебошад (80,138-143).

Яке аз му^имтарин коркой ин му^аедиц перомуни а^волу осори Хо^а Соинуддин ба чоп омода намудани теъдоде аз рисола^ои ирфонй ва фалсафии уст, ки мусаммо ба «Ча^орда^ рисолаи форсй аз Соинуддин Алй ибни Му^аммад Туркай Исфа^онй» ба нашр расидааст (54) ва пешгуфтори пурму^тавои му^ак;к;ик; низ аз коркой боарзиш дар баррасии Чойгох;и Хо^а Соинуддин ма^суб мешавад.

Сайид Ибро^ими Дебо^й низ дар тас^е^у тавзе^ ва ба нашр расидани «Ча^ордах, рисолаи форсии Соинуддин» бо Мусавии Ба^бонй ^амкорй намуда, дар муаррифии осори ирфонй-фалсафии у тавфиц ёфтааст. Аз коркой ан^омдодаи муаллиф, муаррифии куто^, вале пурмаънои 14 рисолаи форсии нависанда аст, ки дар ма^муаи мазкур зикр гардидааст.

Акрам Чудии Неъматй низ аз пажу^ишгарони хушкор аст, ки дар тасдеду таодици осори Хо^а Соинуддин завмага фаровоне кашидааст. Мух,имтарин кори ин му^аедик; тасвду тавзе^и рисолаи «Ак;лу ишк; ё

мунозироти хамс»-и Соинуддин аст, ки аз руи да^ нусхаи хаттй му^оисаю мук;обала намуда, соли 1375 V 1996 м ба чоп расонидааст (45).

Яке аз дигар му^аэдицони шинохта, ки дар чопу тасади осори Соинуддин кори арзишмандеро ан^ом дода, Х,усайни Довудй аст. Му*;аедик;и мазбур рисолаи «Атвори салоса»-и нависандаро мунташир намудааст (46). Гузашта аз ин, пешгуфтори баландмазмуне марбут ба Соинуддин ва осори у ироа намуда, дар маънии лугот, шар^и ибороти арабй ва истило^оти ирфонии рисола за^мати бисёре кашидааст.

Бо вучуди за^амот ва пажу^ишоти судманд бисер ^их,ат^ои рузгору осор ва вижапцои забону назван баёни Соинуддин ба таври боиста наеду баррасй нагардидааст, ё ба таъбири Му^аммадтацй Донишпажу^: «Х.аоди он бузургвор (яъне Соинуддин.-С. М.) адо нашудааст ва диктата бештаре мехо^ад» (96,312).

Х,ак;цан, Хо^а Соинуддин аз маидуртарин уламои асри хеш аст, ки дар ро^и касби дониш муддати 25 сол ранч кашида, дар улуми цадима, ба монанди фик;^, ^адис, аъдод ва чафр, илми нуцта, илми ^уруф саромади даврон буда, дар таърихи сайри фалсафии ислом аз бунёдгузорони тафаккури талфици фалсафа бо ирфон ва ^ацоици шаръй шинохта шудааст.

Нукоти му^ими илмй-адабй ва маонии ^олиби рисола^ои форсии Соинуддин, бавижа, тавзе^и масоили цуръонй, ирфонй, фалсафй ва шеваи нигориши насри ^уруфй ва маз^абиаш дорой ^анбадои бадей ва хасоиси адабии тозаест, ки аз ^ар чщ,ат шоёни таэдицу баррасй аст.

Бавижа, расоили ирфонии «Аеду иищ» ва «Атвори салоса»-и суханвар, дар адабиёти асри XV волотарин ва дилангезтарин шо^кори забони форсй ма^суб мешаванд, ки бо зеботарин тарзи нигориш дар забони рамзу тамсил нигошта шудаанд.

Аз таэдицу баррасии андешамандон перомуни рузгор ва осори Соинуддин бармеояд, ки баъзе нукта^о дойр ба рузгор ва ^а^оншиносии у баён ёфтаанд. Аммо наеду баррасии ^унари суханварй, тащили

афкори ирфонй, назван баён ва сохтори расоили «Ацлу иищ» ва «Атвори салоса» мавриди пажу^иши адабпажудон в;арор нагирифтааст.

Бинобар ин, зарурати баррасии мавзуъро чунин табацабандй намудем:

1. Таэдицу баррасии насри ирфонии рамзй, мухтассоти забои ва сабки баёни рисола^ои «Ак;лу шик;» ва «Атвори салоса»-и Соинуддин.

2. Муаррифии хидмати босазои Хо^а Соинуддин ба^ри тарви^и ^икмату фар^анги ацвоми ориёй ва тафаккури исломй.

3. Мушаххас намудани нацши фар^ехтагони ху^андй дар ривочу равнаци шеъру ^икмат ва интишори фарх^ангу забони адабии Мовароунна^р ба кишвар^ои форсизабон.

Дар адабиётшиносии то^икй перомуни зиндагинома ва мероси илмию адабй, шеваи нигориш ва мацоми маънавии Соинуддин дар та^аввулу такомули насри ирфонй тадк;ик;оти хос сурат нагирифтааст.

Бад-ин ли^оз, таэдицу баррасии назван баён, ак;оиду афкори ирфонии рамзй ва адабии рисола^ои мавриди ба^с ва нацши Соинуддин барои тарвичу такомули насри фаннй, маз^абй, каломй, ^ам аз лщози шинохти ^унари сухангуй, мацоми маънавй ва ^ам аз мавцеи баррасии андеша^ои ирфонй барои адабшиносии имрузаи то^ик му^им ва муфид ховд буд.

Мацсад ва вазифа^ои тадк;ик;от

1. Муаррифии зиндагинома ва осори илмию адабии Соинуддин, ^унари суханварй, тарзи нигориш ва мацоми маънавии у дар таъриху фар^анги ацвоми форсизабон.

2. Та^лилу циёсии ча^онбинй ва андеша^ои Соинуддини Ху^андй ва На^миддини Розй перомуни баррасии маърифати ак^понй ва шинохти ирфонй.

3. Пажу^иши му^таво ва сохтори рисола^ои «Ак;лу ишк;», «Атвори салоса» ва хасоиси услубиион^о.

4. Таэдици усул^ои истифодаи оёту ^адис, амсоли арабй ва мацоми ^ рамзу тамсил дар рисола^ои Соинуддини Ху^андй.

5. Баррасии сайри таърихии анъанаи «ак;лу ишк;»-нависй ва мабо^ису мо^арои он дар таърихи адаби форсии то^икй.

6. Наеду баррасии чойго^и маснави^ои «Ацлу ишк;» ва «Атвори салоса» дар таърихи адаби форсй ва тасаввуфи исломй.

Сарчашма^ои тадкдаот

Ба сифати манбаъ^ои асосии тадцицот рисола^ои «Ак;лу ишк;», ^ «Атвори салоса» ва «Ча^орда^ рисолаи форсй»-и Соинуддин, ки дар

Те^рон мунташир шудаанд, мавриди истифода царор гирифтаанд. Инчунин, дар рисола истифода ва ба^рабардорй аз «К,уръон»-и ма^ид, осори рамзии Ибни Сино, «Савонех,»-и А^мади Баззолй, «Фи ^ак;ик;ат ул-инщ» ва «Ацли сурх»-и Шайхи Ишроц-Ша^обиддини Су^равардй, «Авд ишв;»-^ои На^ми Розй ва Шайх Саъдй сурат гирифтааст.

Х,амчунин, муаллифи рисола зимни баррасии хонадони ху^андй ва вижагщои осори Соинуддин аз манобеи тирози аввал ва кутуби адабй, ба монанди «Лубоб ул-албоб», «Ма^маъ ул-булдон», «Нуз^ат ул-цулуб», «Мирсод ул-ибод», «Доиратулмаорифи бузурги исломй», «Сабкшино-% сй»-и Бах;ор, «К,авоид ул-урафо ва одобуш-шуаро»-и Низомиддини

К,анда^орй, «Фар^анги истило^от ва таъбирот»-и Сайид ^аъфари Саччодй, «Рамз ва достойной рамзй дар адаби форсй»-и Тации Пурномдориён базфаманд гардида, дар баъзе маврид ба девони Хоцонй, кулл