автореферат диссертации по филологии, специальность ВАК РФ 10.02.01
диссертация на тему: Гидронимия бассейна реки Припять в пределах Гомельщины

Полный текст автореферата диссертации по теме "Гидронимия бассейна реки Припять в пределах Гомельщины"

о->

ГОМЕЛЬСШ ДЗЯРЖАУНЫ УНЮЕРС1ТЭТ i.-vm Ф. СКАРЫНЫ а.

т

УДК 808.26-087/476.2/+ 808.26-087-313.7:745.5

БАГАМОЛЬН1КАВА Наталля Аляксееуна

Г1ДРАН1МШ БАСЕЙНА PAKI ПРЫПЯЦЬ У МЕЖАХ ГОМЕЛЬШЧЫНЫ

Слецыяльнасць: 10.02.01 — БЕЛЛРУСКАЯ МОВА

АУТАРЭФЕРАГ дысертацьп на атрыманне вучонай ступеш кандидата фкпалапчных навук

Гомель — 1907

Работа выкатана на кафедры беларусхай мовь; Гомелъскага дзяржаунага ушверспэт Ш Ф. Старшим.

Навуковы юраушк докгар фшалапчлых навук

прафесар У.В. Ашчэнка р

Афщыйныя апанеоты: доктар фталапчных навук

прафесар В. П. Лемцюгова каидыдат фшалапчных навук дашнт Л.1. Злобш

Апатругочая аргатзацыя — Брэсцш дзяржауны утвератзт

Абарона адбудзецца с1997 года у _ гадзш на пасяджэш

Сааета па абароне д«1сертацый К.02.12.03 у Гомеяьсюм дзяржа^ным ушверспэте Францьгска Скарьшы (246699 гор. Гомель, вул. Савецкая, 104)

3 дысергацыяй можпа азнаёмщца у »¡б.'пяхэтвл Гомеяьскага дзяржаунага утаверегоп шяФ. Скзршгы. (Гомгль, Савецхая, 106)

Аутарэферат разасяани "28" еакавхка 1997 г.

Вучолы сахратар Сааета па аОарокс дысертацый

А

А.А. Сташсеич

АГУЛЬНАЯ ХАРАКТАРЫСТЫКА ПРАДЫ ' У дысертацьп вырашана праблема пдрашличнай йстзмы Прыпяцкага ;сся у межах Гомелыпчыны.

Актуальнасць даследавання вынжае з настойл1ван неабходнасш тлекснага вывучэння пдрашмп Усходняга ГТалесся, значная часпса з. паыярпела ад аварьи на" Чарнобыльскай АЭС. Болыкасць иасельшетва раёнау гэтай зоны (Нараулянсю, Хойшша) перасялшся на нозае месиа арства. У сувяз1 з такой спуацыяй пагражае зшкненне з памящ лзодзей ix уласных назвау роднага краю.

Дысертацыя — першае лпггастычнае дзследаанке па вывучэнш шняга Палесся, адзш з важных крокау у асэнсаванш анамастыга Беларуа ул, якая дае каштоуны матзрыял для спецьшпстау розных галн ведау.

Сувязь з нзвуковыап цэнтрадн i ix' прзгрздш». У дысертацьп ульняецца на строга иавуковай аснове пдранш1я басейна раю Прыпяць у ах-Гомелыпчыны як састауная частка гтдрашшчнай астэмы Беларуси, з'яуляецца адньш з навуковых ¿нтарэсау кафедры беларускай мовы гльскага дзяржаунага ушверсггэта ¡мя Ф. Скарыны.

Мзты i заданы даследавання, Асноуная мэта даследавання — анализ снпмау i м11срапдротмау басейна раю Прыпяць у межах Гомелыдчыны на ¿ка-семантычным i сгрз'кпрна-гра.матьиным узроунях з уликам (у адку неабходнасш) этымалапчных звеспак да асопкых нашкацый. Для гнення пастауленай мэты у дысертацьп вырашаны канкрэтныя заданы:

вызначэнне характару залежнасш назвау ад апелятыунага 'Hiга мясцовай геаграфп i узроуню семантычных асацьицый уласных ¡мёнау раунанне своеасабл^васш апелятыунага ландшафту J адносшах да шшых лестных маавау Беларуси;

устанауленне спосабау i мадэляу словазтварэння гщронша^ i t.\

эмы.

Матзрыял даследавання. Матэрыялам паслужьш назвы пдрааб' ектау 9 iay Гомельшчыны (Акцябрсю, Ельсга, Жытказ1ши, Катпнкав^ша, ьчыша, Мазырсга, Нараулянсю, Петрыкауси, Хокгаща), атрыманыя ад фматарау, мясцовых жыхароу у дыялекталапчных экспедициях ельскага дзяржаунага уювератзта ¿мя Ф. Скарыны на працягу 1980— 5 гг., а таксаш уласныл зашсы саюкальтцы па мгеиы нараджэння раулянсю раён)(звьпп 5000 намшацый).

Для вырашэння пастауленых у працы задач зыходным i асно^ным ляецца ашеальны метад. Анализ матэрыялу праводм^ся J анхрокиым не* з у.икам дыяхроннага. Выкарыстаны таксама статыстычны i 1ртауляльны метады даследавання.

На^ухоззя навпяа_даеледавання. Дысертаиыйнае даследава

з'яуляецца першай лнтстычнай працай у айчынньш мовазнаустве Еыьучэшп пдрашьш Усходняга Палгсся на асновз назсау водных аб'еь (буйных i дробных) Гомельшчаны у басейке pari Прыпяць. Яго наs заключавши» таксама у тьш. штс у якасщ утвзральных асноу прааналта! рзгшшльная апглятыуная i устарэлая летка. '

Практичная значкасць даследавання. Палажэнш, вывалы, матзры даследавг: :ня могуць быць выкарыстаны:

у вучзбньш працзсе вышэйишх навучальных устаноу « рзспрашуць; курса па анамастыцы, спецкурсау i падрыхтоуцы дапаможшка тапатмм Беларуа;

пры складашй чакаемага «Слоушка пдронщау БсларусЬ; у краязнаучай i б1блшэчнай рабоце.

Аскоуныя палажэнш дьгсертаиьп. як:я выиосяцца на абарону:

1.У састэме гщрокшау басейна рай Прыпяць у межах Гомельшч захавал;ся гтгатяшя лексемы, узшкнзнне ягах адноацца да глыб) сгаражьгшасщ.

2.Даследаваныя пдрашм1чныя. намшацьн маюць розную арэалька палапчную характеристику: адны з ix бытуюцъ не толыа у Прышг Палеса, алс i въгходзяць далека за яго межы. Друпя, наадварот, уяул* у; гутрыза v. хкутую i у I гутрыар га та за а а ную лекачкую ситэму. тэрытарыя абме:каваку*о Палсскш рэпёнам, у тым лгау i Чарнобыльскай зонаа

3.Дзрывадыйная с1стэхга пдратмп Гомелыичыны вкзнача кядомыш агульнакародкай мове спосабаш, тыпамк але з ро прадуктыунасцю.

4.ПарйуЕалыпл слокаутеаралькы аналхз дзвюх труп пдрошмау (а; дятыунага i аданамасгычкага паходаезнкя) дазвешу ьмягдць спецыфг уЕГчТрь;ггру;с1ур<ГоШ асаб;лвпсш

'5.Вывучзннз факгшиага матэрыялу пацвярджас думку в\чоных. усходнгг.апсс гая тэрыторыя належала да прарагхимы славян або прымыка.

яе зоны. ■ .

*

Аппабашля работы. Змест дысертацьп i публисацьп па яе тэме агаь адабрэннс на пасяджэннлх кафедры беларускай мовы Гомелъскага дзяржах ушзератэта iup Ф. Скарьгкы. Асобныя палажэнш - i выниа даследаг дакладвашея на Рэсгл блшшеих навуковых- i рэпянальных канферэнцы; питаниях Еызучэння псторьн мовы i дьшюкталош.

• Публзхацм па тэме даследаваякя. Асноуныя палажэнш дысерч аддюсправакы у 14 публшацьшх аутара.

I ■

I

í .

Структура дысертацьп. Дысертацыйнае даследаванне складаецца / з íh, агулънай характзрыстьш працы, двух раздзелау. заключэння i ■ку, дзе пададзены cnic выкарыстаных крыши, скарачэнняу. [стычныя дадзеныя у 4 табшцак, . слоушк пдрошмау i cnic тстыуных плрашшчных назвау рэпёна.

АСНОУНЫ ЗМЕСТ ДЫСЕРТАЦЫ1 Ва уводзшах вызначаецыа акгуальнасць тэмы, ступень яе вывучакасщ. улююцца мэты i задачы,харакЧгаршуецца матэрыял, грышцы i метали давания.

Першы раздзел («Лекака-семантычныя тылы пдрошмау i ix вацыя») прысвсчаны аналпу гшрошмау у лекака-семантычным аспекцс. шрыстыка назвау пдрааб' ектау (як ¡снуючых, так i знйслых) i ix альиых асноу падаецца па вида пдрошмау, таиу раздзел уключас 4 рафы: §1 «Гелоюмы» (балоты i забалочаиая мясцовасць). §2 «.Шмношмы» >i i копаню), §3 «Патамошмы (рэи), §4 «М1крагтдроюмы» (сажалки ы, каналы, крышцы, pynai).Такая клааф1кацыя дазволиа выявшь агульнае ггнае у семактыцы пам1ж названым! категориям! пдрошмау. На даследуемай тэрыторьн гелошмы з' яуляюцщ? нанбольш пашырамай й сярод ¡ншых виау пдрошмау (58.8%). Гэга тлумачыхша тым, што яцкае Палессе уяуляе забалочаную i аблссеную híjíhv У свой час П.П. гау называу дал!ну Прыпящ «Герадотавым морам», якая нека.*п была i балошстай часткай амаль ва усйн Рас«1. Сярод астатшх вшау пдрошмау шмы складаюаь 26,4%, ютамошмы — 5,9%, м1крапдротмы — 10.9%. Размежа ванне семантычнага аб'ёму пдранйичнага магзрыдлу f назвау тыуиага паходжання] правохйлася па значэнш утваральнай асновы i (bii пдрафарманта, uno выступаюць у аязшсгве. Утваральнай аснован мастычны.х пдрошмау з' яуляюциа аиграпошмы, айкоюмы, гапошмы. сам! пдрошмы i этношмы. У ix фарманты маюць чыста мастычны або адносна-прыналежкы характар. У cvb*ií з гэтым нанменш катэгорый пдроншау размешчаны у дзвюх групах (адапслятыунага жання i аданамастычнага) i адпаведных падгрупах. У адапелятыуных утварэннях характарызуюцца а) назвы. звязаныя з 1-геаграф1чныян умовалпмясиовасш, у якой знаходауся або знахохицца i аб'ект; б) сам водны аб'ект па розных прымстах: форме, памсрах, стану xht, ступени забалочанасш, абваднення, фунту дна, стакоучых або ных асабл1васаях аб'скта, тыпу вадаёма (знешмя характеристик!): в)

нсная Росс («.Отечество наше в tro эемелыюк историческом, племенной этоиомгчюпм а бьпоаом

1. Литовсиж и Белорусок* Полесье. 2-е юл. IШ г. — Ми.„ 1994 — С.ЗЗО.

иазвы, nrro указваюць ка асаб.иклсщ вады водных аб'екгау: гучаннс, дьпш колер, чыещню. смак температуру, х!шчны састау, лекавыя якасщ (унугра хпрактарыстым); г) намшацьп, звязаныя з жыццём i дзейнасцю чалав ыатэрыяльнай i духоунай культура». сацыяльнай i узроетавай характарысть людзей. ix саиыяльныш адносшалп. У слстэмс пдрошмау адапелятыу пахеджання (72.6% ад ycix назвау) паводле семантьш утваральных а! вылучзиа 25 ♦•атьшаааны.ч падгруп, яюя, у залежиасш ад в!ду пдрм; харакгарызуюццз рознай прадуктыунаехдо, i у кожным з вшу riapoii: адзкачана гругщ з шшскай магыЕаиыяй. што тлумачыцца рошшп щшчьн Сярод матываваных найменкяу, асаблп;а у гслоншах, дамгнлруе геаграфг (лаюшафтная. тапаграф1чная) каменклатура.Тамя 5тварэнш ньогул тыле для тапаишп'. У даследуемай мясцовасщ прьфодна-гезграфйчная намешела у якасщ утваралшых асноу прадустыуна прадстаулека лексемаш, харагсгарызмоць уласщвасщ кавакольнага грушу: каменке, крэйда, п; шчырзи. угон 1.В1ДЫ пяску). глша. торф, зрэдку крэмень $Камсна, Крл Пасчанка, Шчырэц, Выои1ца{Уюи'ща), f:il;dc:nac, Гл'ш'иича, Тарфя Кралынщкс). назвы рзльефу: гзвышаных меед: вострау, тара.-града, i

"у - < -

курган (Аапраьак, Acnipoyni, Горнас, Горк1. На градзе, Ьастольсы . Кургаичык). шзш: алее. дад1на, лог, луг, поплау(Журау алее, Олёс, Tied j Залуззс, Патна дал та. Долы, Падала, Audp-jyctd лог, Паплаш). адкрь роуиых месц: гада, паляча. поле (Fajiicmae, Тальшчына, Полянки Пале] Тапаграф1чныя асабл1васщ мясиовасш \ наьаколькага ландшафту матывук ¡HiiibLq апелятывы: бераг. лука (Еерагi, Лучин, Лучьшсц, Улукамор"я), каз коранем -rai>'-»ap-. утвзраныя ад дзеясловау лалщь, смалшь у значэнш 'п; artieji. спальышь' ' {Жары, Выгар, Выжар, Гарэлае, Паление бал Оиа.чепае). Гираш.\»зуюцца апелягыуныя назвы разнастайных вяли малых Бадаемау: брод, возера. канава, рэчка. пруд, яма, кадоуб (Haiincj ситадзе тих. што указваюць на месаазнаходжанне пдрааб'ектау або ] арыегггашлго на мясцовасш адносна ягих-небудзь iiuiibix аб'сктау). звычаша матывуюцца адказам1 на рэзкыя питакш: дзе? за чым? (За созс Зарзчча). п.-р;а чым? (Падбалоцце, Падгаллс), каля чаго? сярод чаго? еаоаёма, Шжручча, Уйалоцце) На размяшчэнне пдрошмау з yj адлегллеш указваюць апелятывы верх, 'высокае месца адносна^ якога-нсс аб'скта'. хвост (у канцы), карма, край, 'канечкая лпоя, якая абмяжоувае аб'е

" B-hi. Гса^афшнгя термналопя ягг грынша тгфатзпafiifcoj / На штэрыяле Пр^-жамскага i Камеи

ра£на\ ьрэецхан ьобласш ; Бсдарусгая адамдетыка.— , 19SS. — С.87, Смаль RP. ГйдраН1и1я i айкат№.ч Пабужэчй. Праблс.ча у^агмалзекння. А^тзрэф дыссрт. на атрыманне в>"4. ступенз кандидата фиыл.навук — 199

(зша, галава, шз, рубеж, старана. нега i прыслон у значэнш 'пауднёвы' «,' Захеасуеча, Сярэдл1гича, Сярэдняе, Забочак, Галоука, By гол, Вусце. venae, Нега), пдрат.шзаваныя парадкавыя дьгферэныыруючыя мчэонш шыя ЛШ, Друг'ш Лтт,Трэц1я Jlintd) i анташ.\пчныя прычетнш эднге Осьнш, Задте Ocbiiixi; БжзкЫ балоты, Дси\ьпЫ балоты).

Крьппцай для утварэння ф1тафорных пдрошмау cnuii найменш 7Х виау (HicTbix раслш, драушнных парод. кустоуя. што свелчыць аб кгганнасщ раслшнага свету Го.иелыячыны. У.M Тапароу i A.M. Трубачоу сь» што у славян назвы лрэу з'яулягоцца адным з аблюбаваных спосабау вання рэк3. Як паказвае анал1з фактычнагл матэры.члу. гэга аднеешца у aii меры да пдроншау (гелошмау) басснна рак! Прыпяць. Нанболъш уныя ва утварэнш пдроншау. назвы дрэу (асша. бярои, вольча. вирой.

ёлка, лша, хвоя, ясень): АЫшак. Бярлнш,^ Athxoeae. Верба.loùua, i, Дубааец,Яловая града, Лубяпцы, Хваишчы, Ясенец', раслшы (лецка i ды, мох, хвошч): CimmKt, Смучий, Камыиш, Чарлпы, Белы машок, эеае, Хвашчоука. Назвы садовых i агародшных раслш. «ягадныя» i бныя» пдрошмы сустракаюцца значка радзей.

66 найменняу дзшх i дамашшх жывёл з перавагай першых чталракзиь орныя пдрошмы. Прауда. некаторыя з ¡х адлюстроуваюиь не голью овую фауну. але i указваюць на патранптшае пахохканне [Журавель, ова, Кул ¡ков а).

Другое месца па колькасш утварэнняу займагоць пдрошмы. асновы пых ктарызуюць водны аб'ект па розных приметах: <{юрме (¡¿инок, лае, Рог, Раж xi) (у выглядзе клша. круга, рога), Крывуля, Крывым, Ытае. (няроунае. кривое). Калоша, Шабе.1ьк1, Каромысел, Коубаска, (дйцыт, Uvibi, Сапажоц, Штаны (напивагоць адпаведныя прадмегы), у паверхш (Eéii, Kynicmae, Збнича ( Ю1ты жывелан травастой). Чыетуха >га не расце). Камлат), Ллёсо, Паецельшк (парослзе молам, мяккае). Ziii забалочанасщ (Гпьюе, Put кие, Tan Lut, Плау), ' памеры {Ба.1ншое. •кае, Глубокое, Доугае).

Група намшацый, што характары ¡уюць асаб.ивасш вады у вадаеме. :стаулена нсвя.икай колькасцю. Яны у асноуным указваюць на гучанне й, Ляскаука, Цылшгва), дынамш аба «е ;ис\тнасць <Вадастои, (елKl, Смуга). колер вады (Красине, Рудзянка, Жоутае, Рыжа болота, чае) (апошяя назва у гслоншах мо:-ка абазначаць i харакгар раслшнасш), : (Салёнае), тэмпературу вады (Сппдп'иьскае, Цёплае), Х1.\»чны састау аезнае, Мшеральнае) Адну з пашыраных груп пдрон1мау (гелошмау i

юров В.Н., Тр^ачёв О Н. Лингвистический анализ гидронимов Верхнего Поднепровь*. — С. 241.

—М.,

¿имноншау) складаюць назвы, што ашпостроуваюць сацыяльныя з Сярод накменкяу. якы указваюдь на матэрыяльную культуру, вылу палгрупы: адрозшваюцца утваральныя асновы як тыл пасялення (Мак> хугпар, Сельское болота, Городзец, ■ Дворышча, Селмча, Бай< вульня, Седпшча).указание на вынш чалавечай дзейнасщ (Мачкоу Мачулы, Пратоука, С:ишчэ, Парубец, Рубчруе), гаспадарчых збудавг (Адрэнща, Бу('н. Грыбок, Маяк, Лётца, Псчк1). цшш зносш (Га^, Гр КлаЛачка. Мосщшча). спосабы распрацоуи зяхш (Авлет, Дзяляша, 3< Ляйо, Мирку икам^ н1ука, Рпа, Старына, Цяртэж), адзшю Бьшярэннл (Налом, Дзссяц'ша, Ганьчьичча, Кпятк1, Марг1, Сотт). зямельныя (Вярэйкг, Рубеж, Стоун), мэта выкарыстання зямельных уча (Астача, ЗЬюегшчи. Летншча, Паспипшча), прылады працы апрацоум зямли выкапняу (,Крычнх, Чарское(Чэрскае)). Нгшмаглшя пдрс суадносяцца з намшацыяш. угваральная аснова яых звязана з дух< культурай. сацыялькаи I узроставай характарыстыкай людзей, ¡х сады;ш аднос1нзм1. Для указания на сацыяльнае становшча людзей часцей ч выкарыстоуши^ся апелятывы. звязаныя хдухоуньип пасадад» (Дзяк1, Ксёп канава, Панова). з_ рамяством 1 промыслам} (Бандарэчча, Ганча\ Гарбарауская канава, Кавалёу астраеок, За .иалыикам, Рыбаь Шынкарка). Саиыяльныя адносшы выражаюць у асноукым апглятывы указваюць на. характар выкарыстання зямельнага участка: Берып Дарскос. Панская купча, Часнае, Одиоособна шыи (у карыс прыватнай асобы). Вобчьш, Казённое, Казённы ражок (агульнае карыст; Спорное, Судзишс (набьгтас пасля спрэчак).

Адакамастычныя пдрошмы (27.4%) матываваны 5 класам1 ле аитрапошма?.п. aiiKOHi.Ma.Mi. пдрошмамь масратапошмамк этноншаш. ( ¿х першзе.мссш належыць утварэнням ад аетрапошмау (Шенау. млн презшшчау): Аурамаускас, Г стон, Глебаука, М'шюкх, Пётръ Сшмякоу кружок, Щ\сшс;у, Чэняеа, Шмкслъскига). 1мены канашз; у асноуным з грэчаскай. лашнекай \ яурэйскай моу. радзей з пол: нямецк?.й. Слаьянсюя 1.мень; дахрысгнянскага перьшду заха; спарадычна. Утварэнне пдрояшау ад антрапошмау тлушчыша тыл. людз! здауна моги дачыкенке да водных аб'ектау: асушваш, ^аспрацс пад сснажаць або выкарыстоувал; у розных гаспадарчых мэтах. Другое займаюш» адайкашм!чныя утвярэнш, аб}Л!оуленыя б.шзкш раз.мяшчэнн населеных плнетау гэтых гирааб'ектау: Епьскае(Кара.тш1скае) < Ельс 1931 г. Каралш). Семуцацке < Сямурадаы, Белабярэжацкас 'Оа

(Белабярэжацкш балата) < в. Бйлы Бераг, Галоучыцке < в. Гало}''

/ > ,

Г1дрон1мы. утвораныя ад ¿ншых пдрон^мау (Шшанскае < р. ~В'пап.,_Баты р. Батыуля. За В'щей < р.Вщь. Трэмлачова < р. Трэмдя ), м1кратапоншау

' /' . S '

адская волока < уроч.Борад, Кубскш < уроч. Кубю, Окпеяикае < урон. ;я), этношмау (Ляхав'иича. Цыганка, 4:>xi, Шведские). сустракяюцш адачна.

У даследуемай зоне пераважаюць аднакампанентныя плранппчнгля ы, радзей двухт, трохкампанентныя. У ix аснову увлходчяць адначасоза прьшегы: Вялш лес, Дауг'г востряу (гшгер i характер рельефу). К^ыяаи

Круглы мох (форма i характар рэльефу). Зн-чёнал горки, Kpácnae .ии',л актар рэльефу i яго прымета па колеру). Нямониу хутар, Домтна тиинп, híukí луг (прынадсжнасць гирааб'ектау). Анадп утзаральных асноу эгилгау басейна рай Прыпяць паклчзле. што у межах наваг силон [тычнай групы у храналапчных адноанах яны не инаролныч [кампанентныя — больш рантя. двухкампаиентныя — па шейшыя.

Аснову лекеш адапелятыунага паходжакня сюадае прыродга-раф!чная тэр.шналопя , аднак у гэгай cicnwe наглядаюцца спсцыфгшыя ы. Пры наяунасщ агульных рыс пам1ж гслотмам! i л1мношмаш у апоштх тшчаюць апедятывы, у аснове яых адлюстраваны смак, шичны састау. i упарэнш найменняу рзк адсуттчаюць лексемы, што xaрактарьпу гоць швасщ вадьг па гучанш, чысиш. смаку, тэмпературы, леи них якасцях i чнаму саставу. Нешматлйая утварэннд захавалкя ад анамастычнай лекеш [азвах невялшх рэк i намшаиыях. яыя указваюць на розныя сацыялъньш ы). Сярод чпкрапдрошмау. наадварот, пераважаюць аданамастычныл ¡рэнш. Для адпдран1.\(1чных назвау адметкан з'яудяецца ";иострдная ihímía" : кап. Ветка < р. Ветка, кап. Лина < бал. Шсна, кан. Тргыля < б;и. мля, р. Трэмля, Балан'иха < воз. Балашха, руч. Ра дунь < р.Радунь. Ва аральных асновах ручаёу адсуттчаюць назвы флоры i фауны. У пелятыуных утварэннях шкрагирошмау найчасцей аыступаюпь назвы-[енщры.

Асобнае месиа у гирашм1чнан сктзмс занмаюиь найменш гирааб'ектау. эраныя ад арха!чнай i рэпянальнай лексиа. Яны характерны для пелятыуных утварэнняу з абмежаванай сфсрай ужывакня. Рэггянальная С1ка у якасш утваральных асноу пераважае у фупе гтдрожмау з актарыстыкай водных аб'ектау па розных прымсгах: памеру : Бахяшш чматы 'шырою', параун. укр. бахмат 'шзкарослы конь'"1), В&гьскае (вслъсп пкГ),забалочанасцк Вшанскае балота (bíui 'топкае б;иота. на kkím траву яць па лёдзе'). Mepea, Кр ti коль (рздкае, вязкае. зыбучие). Муивща эалочанае): тыпу вадаёма. Нибец, Небецке (балота з "зскнаки"). Пласток жалка), стану паверхш: KapitsamKi (кара 'верхж засохлы слой'). Радзей

»тан ЕС. Гидронимия Юго-Восточной Украины. Автореф. днссерт. на соискание уч. етакин гора филол. наук. — Киса. 1974. — С. 13.

рэпякалькыя лексемы сустракаюцца у фггафорных i заафориых кайме! Мучка {с\ъ2ц).п.?сцень (пледенка 'хвошч'). Лялсцгия балеты (лелько 'бу Устарзлыя тзрмшы найбодьш распаусгадхашы сярод тых пдрошшу. адлзостроувакжь прыродна-геагрзф1чныя умовы i сацыхдьныя з'явы: í Kintx, Окнсяикос (кнся 'лясны гушчар'). Acoca, Асоускас (асовы 'aciirc Ъерацея (шзкзс балогпстае. пяяжадаатянае месда). Binini'ia, Saain (пынья 'паляна'*. Бусов'пича, Бусам (буса 'выдзеубанае судка'), Bápoiud (i 'стоуб'). KpiiuKi (крычшца 'прасцсншая прылада для выплауи жалеза'), Ча] {Чэргкао. (чартала 'прьшпыуиая прылада для апрацоую mm.ií'jJ Бттоаае (бзня'клга кругла« формы, у якой здабывал] яалеза, соль').

Пдрошмы даследуешга рзпека адносна лёлса зтышлап уюыаа, я аскоуным славгнскага находи а ння. зафжсаваяы кават ахульнаандзеурапгд архагчныя апг.тятьгвы (Хгдры 'рака', Луоедзь (Ittbedb 'мокрае месда, бал зрздку сустракисипа залазычанш з неславяксюх моу: Ворле, Во. (сгарансытнапрусгл-г orle 'возерз'). При. Прчаука ( балтызмы giria 'лес').. Oiipiinas 'мех1!. £к;дучаюцца назвы.1 з няяснай матывацыяй: СЫс Кастовель. Лсёят.ъшь, МЬюнь, Курпайк, Mkipá, Oklmúxí, Чиитарыя.

Дот оазлчел «Структурна-граматычная харакгарысг.ыка г1дрон прысвсчакы акал!зу струклурна-слосаутваральнал 1слаафй:адьп к лдразб'екхау. епосабам i сродкам угиарэнкя щракшг-хнзи астэмы бз pava Припядь у межах Гомсльшчыны. Клаафпсашдя нанмекняу загнана марфалапчнай струетуры пдрошмау з улкам семантыю утзгральиих Г-! словаутваральных сродкау.

У структурных адыосшах адрозшзаюцца аднаслоуныя пдрошмы (Í шматслоуныя (55%). Сярод аднаслоуных вылучаны першасныя i друг утварзнш. Першасныя узыходзяцъ да апелятывау i шшых оншау без : структуры зыходнага слова, якое можа быць нсвытворньш i вытвори суфйчсальиыкп элементам!). Пры гэтым ул1чваецца не фармант акелстьш; удзелъшчау са утварэнш гцрошма, а утварзгше самога шрошма. разме^сакашп першасных суфксалькых назвау выявкчася, шгс. еяр врадстяулены амошмы — шэнтычныя формы з алелятыззм. Пери (41.1%) захоуваюць субстантыуныя i ад'екгыуныя групы водных найм Субетантыуныя калннацьп у 3k¿icjií шляхам тапашлпчнак мет трансташцалязацьи. трансашрзпашм1зацш i плюратзацш. Пры тагшп-мэтатмй апеяятыу сграчвае сваю першаснуго .семактык дэтзрмшалагпуецца.а уткораны таим споеазам пдрошм юнуе як карэл агульным назоун1{са.\1. У наследуемым лрзале бытуюцъ перааезне; намен!слатуркыя тзрм1ны, звязаныя са сткдыфакай i асабл1васцям1 акал ландшафту í рэлъефу (.Поплау, Рзчка, Луг, Крынща, Брод), з i прадметау дамашняга ужьшу (Аируч, Барана, Вядро, Дуга, Хамут),

■дапашшу (Syda, Гута, Ксмора, Млын ), адзснкя i яго часхак (Калсжс, чау), частак пела чалавегл (Шыя), зраояянхгм i .;к?гпзёдьким свстам (Вярба? брова, Мох, Xeomij Гусь, Драч, Журавель, Лань). Нязкачная частка >стзггг:-.тулых гщрошмау утварылася шляхзм пераходу у ix ксзмтвэрк5ЛХ i творных ашсошмау ( Другхба,_ Ксмуаа, I-Jañdz, Ищ'лтск), харсшмау тай, Рас!я), зткошмау (.Щцс'т, Татгрьп), са.\пх пдрогамау (ДА:я — :1ыя), (тракстапа1з'м1зацыя), антрапошшу ( Барсей, Ka.iiда, Пархом, fcb'-on) (1ранга1прашя!м1зааыя). На фоне гзтых угварзяняу вылргдепца ъа водшхх кайкгшгяу без укутранай формы, у шах стращлгея пгршасаая !антжса.Пдро5имы, утзорагшя сьшпй адзяачлшш спосабаш, ззхоугаюцъ эмы мужчыясют, я-аксчзга i шлкагз родау гдзгаочнага jiÍicj*. Група сгангьтау у форме Pluraüa tcntum утвармлгея шляхам лерлхеду апелятывя^ HÍмы у f вышку «чыстай» плгоралазацъп {Kyp:a;;;.í, Ллд'.г, Coi, Асмрзяьг, ni, Fai) i гфгасальнай (ТарфяпЫ, Ачсшпш, Ллсгл, 5а5ро»Ь;ы, Ду51"ны, ор;и). У субсггаигыуяых утарзккях нылучпкы 14 мадэляу роздан аукплунастд.

Ад'ектыукыя пдрешмы гаксама з'я^яаооца одной з xcau.ipa;n.0: хруп од лсршасных гЬ^аутг.арзятшу (23%).У адпгизгдшои з грг:гг« «viimi радам оугакэ-апгдяшза пдрошм з..хсунае яго ферму роду (р. Глухая, . Длгпааг, t-рыи. Светлая, Студзёквя, бал. Рздхяс,. ЦИшае). Ляс у ледуемгк лясцовасщ вьишуся i друп тыл субст&тл-шжпю-гх пдроюма?-л:еплкау, у ягах род иазвы воднпга аб'екгл 1-е залгхапь ад роду алеллтыза: • Буравая, Дзсддомаусняя(укхя. род), Верпы, Девры (муж. род), как. Крис/:э, пэ (и. род). . У структурных аднесшах зд'ехткунъхя пдрогииы зктарызугецца разнгстайнасщо (агрозвдсаецца 14 мадэдяу).

Па спосабу утеарэккя друтаслыя назвы (5о,б%) падзелгны на 4 групы: •воркыя, складаныя. састауиыя i гфьшазоугакава-гмекныя. Вытварш-к xíeitiii утвораны ыарфалапчным спосабам рры дапамозе суфпгсау, прзфнхлу, фтксау,. нульсуфкссау. Болышасць эфпссадькых пдрогамау басенка paid лишь утеораиа па тыпу суфнхацьп па 14 мадэяях. Найболып паусюджаньнкп i празуетыуньпй з'яулягацца фармаэты -iu-a /-ыц-а, авща, ЖалеЬнща, Смапавща, Стухеы a), -iriri-a / -ышч-а, -:.шгч-э, швиича, Рачыгичя, Хмелпта, Ял(тшча), -аук-а /-яуг-а, оук-а /-сук-z, -сук-Ь/к-а {Ажкиёука, ЛДхайлаука, Пратаука, Чэ'ял'гука), -2Ц/-ЭЦ (!Азярзц, швец, Лысец, Макрзц), -ах-а, ух-а, -ох-а, -ix-a^ /-хлх-а, j-cx-a (anorpii лнальны) (ЛхрчмЪса, Батурыха, Лапёсхя, Лысуха, Дам ахи, Вутеаха), с-а,-онк-а /-ёгас-а, -еяк-а /-экк-а, -íkk-3; /-ынк-а (Беразшка, Гарзнш, ъепка,*Саянка,_Хваёнка)> -н-а /-н-я, -аун-я, -оун-а,-оук-я, -эльн-я (РЛиюуил, Ьпия, Пустзльня, Слае.ечиа (Слаеечия).

Коифксиыя угЕарзнш схладаюць 6 мадэляу. Найболын прадуктыук мадзлъ — прэф^кс за + коракь апелятыва + суфкс j + флексля -е, -а (За5слоц1 Заазгр 'е, Залумкиеа, Зсрэ чуй).

Прэф^хсалыгыя утЕарэнга у гцграгпми таксама адносяцца нспрагукшукага тьшу. У даследуелшх гаворках _ вылучгны 4 укурт актнупьай прзфксалп з:;-, па-, гад- (Заеа.'юка, Зцгоры, Пс.гиой, Падгацъ).

Нулъетф1ксалькыя пдрошмы у марфалапмным словаутварэши займах: иязн^чнае мест с<фод апелятыунай i тагашшчнай лексш. (3 мадок).

У схладаных пдрожмах па спосабах выражэння кампанеш .алрезшзаюгаа 3 . групы: назоушк + назоушк {Бярузиеалока, Комар-Мс назоушк + дза-хлоу (Рыоитрас, Сеиаз^гатка), прымгтшк + назоу (Белхводд^с, Старвп'ияыЫ). Па скосабу утварэння у чожнай з груц вызнача па 2 мадзл1

Шкатслоуныя другаскш пдрожмы (35%) падзедена таксама нг групы: гевсгафшя, вдатфшзщдйныя i слосазлучэнш з прьишоушка шсины;л iCHCTj))3cui.uc,ii>reiiQTbc5'HbK най.генш узыходзядь да актрагюш? (балота Х5^'ля).Кзад1ф1какьзйныз шматслоушля назск скяадаси

мадэляу. Азиачзлыоь» компонентам! у щроншах-словазлучэккях вкступш яхзскда i npyuonsssrws прку.спии у поупай i уссчанай формах, раз адпоеаал прыгиладк: i лгчэбшгл, друпм сяовгм з'пуляеццз чг.сцсй за жщчту, яга указгас и?. Ti.ni ьодаага аб'с.-яа: балота, гозера. рака. ::ан;

ргчай Çr'&ism a'p'-nhii:, Cj;ioú¿í. г л ¡rjwut, Tnvo óívig Дропж- п/.асл, Ijfeuczx:.-: ^г/0-Атри:бутну::ь:л 1;змвг.аз1ггь: з прыкале:кн суф:;<гаш пятр^понЬ.ау;. ail зтао*цл?.м'1, апсжлл

курган, úí'iiic^c.ü? С.-л -, ly'chi èy5, tapanera* J.у :. ••:. Яурзйсгсл грэелу, Jï.tàa i ¡r;.::::;ia). Зрэл"

к;-аг:фа:,;дын;ст:; ^-п^рэтпх суетт^кзюкаа пгяярызацыйныя ларь:, П1.-:.:а::т>Л з'яул:.;' лрь'летнш-гктош^!', vs.го зтачайк" вирала-оць т ?-с. ; ..:..■ пб'е:-:;?.?, як камеи kc,wsc — Мяла;: uziuiht^

— В*. хни« ,sà PbisvKSH^ маз.^ гзгай ' nmsi-i. jnüí! не аазначан Tínui^'TU'ii::.;; jurrxC'.ryp::': + нпзаун;ь (J}V/iß soa:>p;iy, Кссиь Скал-

пр'.г.:£т:ш-: {Bcpxus::: и^дгчгнаj,' Bcpxtuir. H¡¿

о 1сал:ллп:;.гп:у ;<npKT£pH3ve аб'ект, алс раз::?.; н" г^зу'л^и паз^у.

risp.nd;-:: ; з Kpb-ííaaoy'dim^a-iMeííHbíMi канструкдыялп — гзта на i:rro yreapíK'jb 7 ?:адзл;гу . Часцей >т-ш»гдоиаа 1фыназо (Ja Бельк, За луг, ¡Сил:, Kasa:;t,eÍ4, Лр лозкГ), cyc.paKacL трохчясушя мидэда (ßsIsaHüsaü палаиай, За Стерео >dv няю, Киля .viú mutz:, íÍa-ítí смъйла).

Аналп дзвюх груп пдрслпмау (адапелятыуных i аданамастычных) лау [масгь выязшь спецыфпу ix утвзрэгася. Адапелятыуныя нлнменн! водных •ay утБораны амаль vcímí вышэй указаний спосабами аднак ступень ix ктыунасш рознал i не заусёды супадае з прадуктыунасшо на кшш.ч орыях Беларуси. Утварзкне пдрошмау ад уласинх назсау абмсжавана ыа.\п cnocaCaMi у залеиснасцы ад оаса тапаммшнаи леках». захл запася i фчиае аиадгастычпае тзпошмаФтваронке (гранстапамм) $ацш i ainpananÍMÍ3aubw>.

У заклкзчэцщ падссдзсны bmhíkí дыссргациинага даслсдлзлннч. 1ьшчына — адзш з насычаных rbpoifhtaui рэпснау. Факгычны мапрялл штызаваны па виах (гелсш.мы. niMHOnix¡bi. патамошмы. мжрапдрожмы) имау з улп;ам ссмантыи слозаутваральных асноу i крынш паходжання (15 На ix узшкнсннс акпзал! уплыу прыродна-геаграф1чнас асяроддзс. рэльеф на раю Прыпяць у мсжпх Гомельшчыны. рлслпшы i жизольны сесг. 1дска-пал1тычпь!л умовы. побыт i гаспадарчая дзсннасць мясцсзлга ьащгва. Каштоунай i надзеннай крышцай назвлу Уяудякщцд панпия. мпсратапшпшя, айканйпя. этнаш.\ш i сама пдрлшмш. Выяулоныя н>мн схладаюць дзве асиоуныя фулы: алапсллтыунлю i аланамлстычн}ю.

Назвы, утиораныя ад апслятыунан лексш. 5анмаюиь значнас месцл. ааснь з ix налс;кыць да рэпянальных прыродла-геаграфишыч npMÍaay, у рэльефу. раслишага i жывёлькага свету. Некаторыя аполятыуныя иазаы акагоциа i ла шшан торьпорьп Беларуси Пашыранзй rpynaft з'яуд'ноццд ма качзы-арыеншры. Слрод каймонняу. яыя ад.ж-гтроуп;гоцч )ь:яльную i духоучпю культуру мясцопага насельшцгс.'изафчиашаиь! чныя лекссмы. Гэга дае надетаву сипярджпаь, што rupaiiiMW чдхоугае оуны матзрнял для легорыи этнаграфи археологи. гсапюфй. гсалопь гсалогн i культ} ры Беларуси Часта rupatuf.tininiii налам прима або ускосна >агопь на наяуяасць у »аванэлыио; Mïciwacu.-»* кзрысных suxamuy: соль ч Стенав. сераапларод < Серктае útvioma, Ccpnmvt /стгЧ. Au jpvracHiix «ста?; жалела еяедчаць асноаы «;пллроаь!.\-> намшаиий: рулы. р-.капы. ш (члуонн! лсиеза). - сала (жалеистыя пдями), здор (кзраум. лгт.. анос CBÍHOC сала') {Ciiianumsa. Çttibiuie, Счшкуча). Пдропмы з аензшш •$а змлшчаюць чвестк: нра нляунасць у вад-jc птага xi.\ii4nani глсмеют ¡спица, /л ала паи). Наз»ы лрм/шс, KpM¡:;ai;sf;n¿¡ сссдча«*. aä азнаходаан!» там цвердмх м1Н0рала>:.

У трупе аданамастычных rúponi.\¡ay псраза;каюаь amp:;naai.N:i,!Hw.i у. утварпльныя асиозы я;ох \-зиход'$лиь да ;>ленау. Бочымснных водннх нам1нацы:1 на длслсдусмай прыторьп гияулгиа Ыскагорьгя ix на'зыааюць. и.кальк! аб'сгсгау.си 'лтаюциа

аральнаеше (/йп'ийци 'бало^аь; ssaci/* : *во'Зсра'.С>«.*г/»ЛУ/г - 'рака' i

'болота'}. Мшоць месца шматсарыянтныя нш'шеша ( nam Тур 'л — Сп-.р Козлова ручка — Кагласы дубок: р ака Кора — Панская кап ас с:; Вол Jltr.ii'uuix — .linniid — Вдзера на Стасу). У сув>ш з асуишшем балот а, ток >;э аб'ект кярэлка называеаца па-розкаму ( балота, рзчка, канава) (Л": рзчка (в. Мальцы), канава (вв.Дзёрнав1чы. Цещкау) (Нараудякс:а paiii anouiiii час камсшлася тзгаэицыя ла зшкненш псршапачатковых ула назвал кекатор'дх рэчак. Мясювыя жыхары казываюиь ix абагулыс» родавым геаграф!чным тэршкам «канава».Так, амаль не уксываецца i Мытаа (в. Смалегау Нараудяискага раека), ко замякяе лексема «ка; . (Пайиин на Катку )

Ка Гомельшчынг у бзсейне Прыпяш на лева- i правабярэлскы выяу оалтызмы. Гэги факт абвяргае меркаванне пекаторых вучоных аб тьш, Прыпяць з'лулялася буйным неадольньш дрыродкым рубяжом расся. славякаах i балшах плямёнау. Да супрацвлеглых вьшадау прыйшл! Тапароу i A.M. Трубачоу". На нашу думку, яны, а услед за ¿Mi В.А.Жуч] иеправамерна адкоал! да балтькмау пекаторыя славяшзмы тыпу кша, на лексеман «сало», коракем boima. Прзакал1заваны матэрыял дае пал сал:дарыззваиь з висновай M.I. Талстога, шго Прытшщсая зона калежы; прарад:ймы славян або суадноснай з ёю зонзй6.

Таим чынам. сывучзнне ссмактыга пдрогамау, ix утваральных ; дазво.ила выяв!ць кай.мснш са схрытай матывацыхй, моуныя кампаненть прымаш удзел у фар-мфавант пдрашшчных назвау. Даследаванне у 1 укутрзнай структуры гщрошмау паказала утварэнне ix разнастайным! нш иск не выходзяць за мсясы бгларусхсага словаутварэння. "Спосабы утва] першасных : другаскых назвау складагаць 7 асноуных груп, кудьг уваходз;

1) гфгксааыя: а) суфксацыя (чыстал); -б) нулязал; в) прзфш +суфшсащля; г) прэфпссаяыя;

2) складанне: а) складанне чыстае; б) складанне + суфпссаныя;

3)плюрзл1зацыя: а)чысгая плюратзацьш (са зменай голыа какчатка афнссалвпая плюральный; '

4} с>бста;ггып,аць!.«: а) бязафпссная, б) суфксальная;

5) тг.пашмгаш; меташмш; а) бяссуфихиая; б) суфпссалъная;

ь) трзкстапл:-;! miззцыя: а) чыстзя (аснова невытворнал); б) вытес

казвы;

7) транса* гграгташм1заць1я.

5 Тонорое В.Н., Тр\Сачёв О.Н. Лингвистический анализ гидронимов Верхнего Поднепровья --253.

Толстой Н.И. О лигвисгическом изучении Полесья // Полесье I: Лингвистика. Археология. Топонимика /- М., 196S.~ С. 6 - 7

Еольшгспь з ix з'яуляюцца агултлшм1 для та п он i м а утв я рэ • г; :я ;слятыу!гай i адгкзшстычнай грул, хавя захавалзся i скеньгфг'шш рксы — :шм!чная меташмк для адапелягьг/ных казвау i транстапашхизацыя i гсгнтраодомтяыэ для аданакасшчных.

Асноунмя палажэнш дысертацьи адлюстразанщ у наступкых публ1г<лиы>гс ;ра:

1.Пдрошмы рзк Прыгай i Дока на лекака-семантьгчкьгм узрсуш // ¡руская моза.—Мн., 1989. Вып. 17.—С. 43 - 52.

2.Мкгчропиронпмкя Нарозлянсхого района Гомельской облзстя // зая Гомельская областная научная конференция по иачдагчгсгоцу :згделшо, псслятсашая 70-лгш • БССР и КПБ / 27 февраля—1кьрта 1989 г. - Гомель. 1989 — С. 125 - 126.

3. Слозаутваргннг пдрошмау Нлрзуллкскягл рзска Гс>,гс:п,~7:лн го5ласш // всобразоезнпе и 1кшк;:ап?акая дерлгацгш з славянских яликах. Тслксы ладов III рсспуЗлгознстай конференции /5-6 охтябрл 19S9 гола /. — дно,"1939. Ч. II*.—С. "-9.

4. СловзУтпарэнне лдрошма? лела- i правзб-юетека .шг;ш//Беларусг:ля мслзг. - Mr, 1990. Вып. 18.— С. 55- 62. .

5. Летха-ссмзтггмчкы геясюмау Мззь-pcvara Палгсся И ¡яналькыя cca6.TÍB3cui усхсдкгслг:2л!юк1х моу. / Тэз1сы дзкладг'у i едамлекнлр /.—Гомель, 1530. — С. 15 - 17.

6. Аб адньш з вшу пдроншлу басеГша Прыпящ // Ьглзруаая мопа.—

1991. Вып. 19,—-С.40-45.

7. Флора п фауна бассейна Припяти з пределах Гомгзыцияы по данным рокнмин // Тезисы II Гомельской областной научной конференции по орическому- 7:рае?-едсшш), 1991 год. ГомслышшгиАрхеалогпл, история, гятникк Гомель, 1991. — С. 58 - 59.

'8.MÍKpariapaHÍMÍa Лельчышага раёна Гомельскпй воблзсц1//Члрнс5ь1ль i оуизл. спздчына беларускага народа. Матэрыдлы навукошх чытаиняу / {ель, 25 красавнса 1991 г./.— Гомель, 1991.—С. 27 - 29.

9.СлоЕаутваральныя мадзл1 гелошмау Хойшцкага расна // Валаззр ¡нага слова. Тэзтсы рзспублнсанскай клвукова-метлдычнан канфгрзнцьп, лсвечанай 110-й гадаете з дня кдраджэння Я. Купал;.!. — Гомель, 1992. — 107 - 108. '

10. Прыродиае асяроддзе .Пзлесся як кпхг-i для дзшыфроую тэкстау дьщыйкан народиай культуры //Рэпялалышя асабЛ1васщ мосы, лтратуры i зьклору. Тззкы дакладау i пзведамленняу V Рзспубл^канскзм кевукогай ¡ферзнаьн. — Гомель, 1994. — С.' 25 (у сааутарстве з Ермакова» Л.Л.).

11. Рэадп прасторы: геаграф1чныя назвы 1 м1фалапчны сэнс// Пер; навуковыя чьгтанш, прысвгчаныя Сцяпану Некрашэв1чу .Матэрыялы дакла: паведамлгнкяу.—Гомель, 1995. — С. 46 - 47. (у сааугарспзе з Ермаховай Л-

12. Гелошмы 1 лшконшы Гомелыичыны (Хошпци раён) 0 Белару мова,— Гомель, 1996. Вып. 22—С. 72 - 78.

ж

13. Матэрыялы да слоушка пдротмау Гомелыичыны (Нараулянсм \ // Беларуская мова. — Гомель, 1996 . Вып.22. - С. 216 - 253.

14. Матываваныя тыпы патамоншау Прыпяцкага басейна Го.мельшч // Новы змест мсунай адукаоьн I яго рэалхзаиыя. Матэрыялы рзспубл1каи навукова-метадьгчнан канферэнцьа, 19 - 20 кастрычшка 1995 года.—Мг 199*5. Ч. 1,—С. 4-6.

РЭЗЮМЭ

Багамолммкава Наталля Аляксееуна Пдрашлия басейна раш Прыпяцъу межах Гомелыичыны

Ключавыя слозы: айкашиня, айкошм, анамастыка, антрапашм!я, ^пошм, апелятыу, гелошм, пдранипя, пдрошм, лексема, лексйса-штьгчны анал1з. лекснса -семантьгчяы тыл, л]'мношм, матывацыя, >апдрашм1я, мшрапдрошм, мпспатапзшм1я, мпфатапошм, ошм, патамошм, нцыпы намшацш, семантыка асноу, словаутваралькая 5ль,слозаутваральны тыл, структурна-граматичны анашз, тапашм!чная ¡шм1я. тапашм]я, тапокш. трансантрапзшм1зацыя, транстагштпзацыя, ральиая аснова, этношм.

Дысгртацыйкая праца прысвечана вывучэнню пдрошмау 1 ипдрашмау басейна рай Прыпяць у межах Гомсльшчыны. Мэта едавання — анал!з пдрашшчнай астзмы Усходняга Палесся на лскснса-штычным 1 структурна-граматычньгм узроунях.

Прымяненне ашсалъкага, суп а ста ул яльнага 1 сгатксгмчнага метадау едавання дазволгла празесщ дыферзнцыяцыго намшацый назодле леисйса-!гггьгчкых клас;фпещьгйных примет, выявщь лскачныя рзсурсы, ягая епш .¡ваныйнай базай для угзарэння лдрошмау, устанавпхь характзр"залеяакасш I алел.чтыунага слоушка мясцован геаграфн \ узреукга сэксавых асацыяцый ных ¡мёнау, адзначыць своеасабл1васць апелятыунага ландшафту у 1%'нанш з шшым1 дыялектншп маавам1 Беларуси вызкачыць спосабы I т словзутварэння пдрошмзу 1 астэму, адметнае > агулыгае у сктзме ошмауу сематггычным 1 структуриа-граматьрпшм аспектах.

Налошая увага нададзена у дысертацьп анал!зу вузкарэпянальных 1 йчкых-лешчных утварзнняу. яюя ашностроуваюць асабл1васш тагачаснага цнафту даследуемай тзрыторьн, матзрыялькуго 1 духоунуто культуру ке льнщтва. Выиий даследава ння могшь быиь выгарь/станы прьг грацоуцы курса беларускай дыялекталогп, падрыхтоуцы 1 склада и; II честных слоушкау, анамастычнага атласа, а таксама у краязнаучан- 1 1ятзчнай рабоце.

РЕЗЮМЕ

Богомолышкова Наталья Алексеевна Гидронимия бассейна реки Припять в пределах Гомелъщинъ

Ключевые слова: ойконамия, ойконим, ономастика, антропош; антропоним, апеллятив, гелоним, гндрошшня, гидроним, лексема, леке семантический анализ, лексико-семантический тип, лимноним, мотив; микрогкдронимня, микрогидроним, микротопонимия, микротопонкм, о потамоним, принципы, номинации, семантика основ, словообразовате/ модель, словообразовательный тип, структурно-фам.матичесым ан; топонимическая метонимия, топонимия, топоним, трансантропонимиз; транстопонимизация, производящая основа, этноним.

Диссертационная работа посвящена изучению гидронимов и микр! ронимов бассейна реки Припять в пределах Гомелыцины. Цель исследо! — анализ гидронимической системы Восточного Полесья на лею семантическом и структурно-грамматическом уровнях.

Использование описательного, сопост ..вительного и статистич© методов наследования дадо возможность осу ществить дифференци; номинаций по лексико-семантическим классификационным призи определить лексические ресурсы, которые послужили мотивирующей базо образования гидронимов, установить характер зависимости н.\ алеллятивного словаря местной географии и уровня смысловых ассощ собственных имён, отметить своеобразие алеллятивного ландшафт сравнению с иными диалектными массивами Беларуси, установить спосс модели словообразования гидронимов и их систему, отличительные чер общие в системе гидронимов в семантическом и структурно-грамматич< аспектах.

Должное внимание уделено в диссертации анализу узкорегиональг архаических лексических образований, которые отражают особен тогдашнего ландшафта исследуемой территории, материальную и духе культуру её населения. Результаты исследования могут быть использов; разработке курса белорусской диалектологии, подготовке и состав, диалектных словарей, ономастического атласа, а также в краеведчеа библиотечной работе.

Summary Bagomolaikova Natalia Alexceyna Hydronymy of the Hripyt river basin within the Gomel region. Key words: oikonymy, cikonym, onomastics, antroponyiny, 3onym, appelative, iielonym, hydromray, hydronym, lexeme, Iexico-semantic sis, Iexico-semantic type, Iimonym, monivation, microhydronymy, hydronym, microtyponymv, jnym, poiomenj-m, principle's of nomination, dies of stems, wordbuilding model,wordbuilding type, structural and natical analysis, topcnyniic msicnjray, irans;i ntrepGnymisat;on,

oponymisation, deriving stem, ct'"r.onym.

The thesis is dedicated to the study of hj'dronyms and irJcrohydrcnyms :e Pripyat river basin within the Gomel region. The investigation was scted with the purpose of analysing hydronyc system of Eastern Polccyc in i-seir.antic and structural-grammatical levels.

The use of descriptive, comparative and statistical methods of investigation us an opporbuity to differentiate nominations according to Iexico-semantic fying features; to define lexical resources which served as a niothaliny for formation if hydronym, to esteblish the character of tlietr dercndance 2 appslative dictionary of local geography and the level of semantic jtions ar proper names; to note the originality of appdative landscape in arisen with other dialectal areas of Belarus to determine paths and models rdbuilding of hedronyrns and their system as well as distinctive and common z system of hydronym in semantic and stractu rial-grammatical aspects.

Special attention has beer, paid in the thesis to the analysis of rare regional irchaic . lexemes, which reflect the peculiarities of the landscape of an inea 'territory and spiritual culture. The conclusions of the investigation :s may be nsedin the Belarusian dialectology, in preparation and compilation of :lal vocabilaries. in local lore and library work.