автореферат диссертации по филологии, специальность ВАК РФ 10.02.22
диссертация на тему:
Исконная и заимствованная лексика раннего таджикского языка в матчинском диалекте

  • Год: 2012
  • Автор научной работы: Убайдов, Фазлиддин Айнуддинович
  • Ученая cтепень: кандидата филологических наук
  • Место защиты диссертации: Худжанд
  • Код cпециальности ВАК: 10.02.22
450 руб.
Диссертация по филологии на тему 'Исконная и заимствованная лексика раннего таджикского языка в матчинском диалекте'

Текст диссертации на тему "Исконная и заимствованная лексика раннего таджикского языка в матчинском диалекте"

МИНИСТЕРСТВО ОБРАЗОВАНИЯ РЕСПУБЛИКИ ТАДЖИКИСТАН

ХУДЖАНДСКИЙ ГОСУДАРСТВЕННЫЙ УНИВЕРСИТЕТ ИМЕНИ АКАДЕМИКА Б. ^ ГАФУРОВА

КАФЕДРА ТАДЖИКСКОГО ЯЗЫКА

УБАЙДОВ ФАЗЛИДДИН АЙНУДДИНОВИЧ

ИСКОННАЯ И ЗАИМСТВОВАННАЯ ЛЕКСИКА РАННЕГО ТАДЖИКСКОГО ЯЗЫКА В МАТЧИНСКОМ ДИАЛЕКТЕ

ДИССЕРТАЦИЯ

по специальности 10.02. 22. - Языки народов зарубежных стран Европы, Азии, Африки, аборигенов Америки и Австралии (таджикский язык)

на соискание ученой степени кандидата филологических наук

04.2.01 2 6 7 95 4"

На правах рукописи

(На основе материалах поддиалекта Нижней Матчи)

Научный руководитель: доктор филологических наук, профессор А. А. Хасанов

Худжанд - 2012

ВАЗОРАТИ МАОРИФИ ЧУМХ.УРИИ ТОЧ.ИКИСТОН ДОНИШГО^И ДАВЛАТИИ ХУНАНД БА НОМИ АКАДЕМИК Б. РАФУРОВ

КАФЕДРАИ ЗАБОНИ ТОНИКЙ

Ба %укми дастнавис

УБАЙДОВ ФАЗЛИДДИН АЙНУДДИНОВИЧ

ВОЖАКОМ АСЛЙ ВА ЩТИБОСИИ ДАВРОНИ КУХДНИ ЗАБОНИ ТОЧ.ИКЙ ДАР ЛАХДАИ МАСТЧОХ,

(ДАР АСОСИ МАВОДИ ЗЕРЛАХДАИ ПОЁНИ МАСТЧОХ^

РИСОЛА

аз руи ихтисосй 10.02.22 - Забондои халкдои мамолики хоркгч^ик Аврупо, Осиё, Африкр, бумиёни Америка ва Австралия (забони то*щкй)

барои дарёфти дара^аи илмии номзади илм^ои филология

Ро^бари илмй: доктори илм^ои филологй, профессор А. А. Х,асанов

Ху^анд- 2012

МУНДАРИЧА

Мук;аддима 3

Боби якум. Х,ифозати вожах,ои к,адим дар зерлахдаи поёни ^

Мастчох,

1.1. Х,ифозати вожах,ои асили тоники бидуни тагйири

шаклу маъно 16

1.1.1. Исм 17

1.1.2. Сифат 41

1.1.3. Феъл 48 1.1.4 Зарф 59 Боби дуюм. Х,ифозати вожах,ои бо тагйири шаклу маъно дар

зерлахдаи поёни Мастчох, 63

2.1. Х,ифозати вожахри аслан точдкй бо тагйири шакл 64

2.1.1. Нак,ши х,одисаи бадапшавй дар тах,аввулоти шакли

вожах,о 64

2.1.1. 1. Табдили садоноки «у» ба «и» 64

2.1.1.2. Табдили садоноки «у» ба «и» ва х,амсадои«ч,» ба «ч» 66

2.1.1.3. Табдили садоноки «у» ба «и» в афзоиши садоноки «а» 66

2.1.1.4. Табдили садоноки «о» ба «у» 67 2.1.1. 5. Табдили садоноки «о» ба «у» ва х,амсадои «ч» ба «с» 68 2.1.1.6. Табдили садоноки «у» ба «и» 69 2.1.1. 7. Табдили садонокхри «и» ба «у», «у» ба «о» ва

Чойивазкунии х,амсадои «ш» ба «х» 70

2.1.1.8. Табдили садонокхри «а» ба «у» ва «у» ба «и» 70

2.1.1.9. Табдили садоноки «а» ба «у» ва х,амсадои «ч,» ба «ч» 71 2.1.1. 10. Табдили х,амсадои «г» ба «к,» 71 2.1.1. 11. Табдили х,амсадои «ф» ба «б» 72 2.1.1. 12. Табдили х,амсадои «ш» ба «с» 73 2.1.1. 13. Табдили х,амсадои «д» ба «р» ва садоноки «а» ба «и» 74 2.1.1. 14. Табдили х,амсадои «г» ба «х,» 75 2.1.1. 15. Табдили х,амсадои «р» ба «л» 75

з

2.1.1. 16. Табдили х,амсадои «г» ба х,амсадои х,алк,й «ъ» 76

2.1.2. Накопи х,одисаи тахфиф дар тах,аввулоти шакли вожахр 76

2.1.2.1. Тахфифи садонок ва х,амсадои х,ич,ои дуюм 78

2.1.2.2. Тахфифи х,ич,ои аввали вожа ва табдили х,амсадои охири калима 79

2.1.2.3. Табдили садонокхри «о» ба «у» ва тахфифи овози «и» 79

2.1.2.4. Тахфифи х,амсадои охири решай калима 80 2.2. Х,ифозати вожахр бо тагйири маъно 81 Боби сеюм. Х,ифозати вожахри кух,ани ик,тибосй дар зерлахдаи

поёни Мастчох, 101

3.1. Бок,имондаи шакли сугдии вожах,ои к,адим 102

3.2. Вожахри ик,тибосии арабй 116

3.2.1. Х,ифозати вожах,ои кух,ани арабй бо тагйири шакл 126

3.2.2. Х,ифозати калимах,ои арабй бо тагйироти муайяни маъной 136

3.3. Вожахри ик,тибосии арабй - х,амчун чузъи феълх,ои таркибии номии лахдаи Мастчох,

3.3.1. Корбурди чузъи номй бидуни тагйири шакл 137

3.3.2. Корбурди чузъи номй бо тагйири шакл 142

3.3.3. Корбурди чузъи номй бо тагйири маъно 144

3.3.4. Корбурди чузъи номй бо тагйири шаклу маъно 146 Хулоса 151 Фехристи манобеъ ва осори тах,к,ик,й 155

низ андешаи худро бо он асоснок карданй мешавад, ки калимаи «мае» дар луготх,о мушохдца намешавад ва дар ин замина асоси ин топонимро «мост» (чургот) медонад. Х,амчунин у муътакдд аст, ки мастчох,иён аслан чорводор будаанд ва масолех,и ширй (курут, ч,ургот ва г.) истех,сол мекардаанд (21, 1921). Профессор Т. Вахдобов х,ануз соли 1976 ба ин ч,их,ати масъала дахл намуда, таъкид карда буд, ки бо сабаби дар лугатх,о зикр нашудани чузъх,ои ном (ё калима) мо х,укук, надорем, ки онро ба шакли дилхох, сабт намоем ва баён медорад, ки: «...дар яке аз сарчашмахри муътамади асри X «Китоб-ул-Масолик ва-л мамолик» номи ин сарзамин Масх,о (мим, син, хугтй, алиф-) омодааст, ки он ба к,алами муаррихи араб Ибни Х,авк,ал тааллук, дорад. Х,амин факт моро далолат мекунад, ки даъво кунем ва дар асоси пах,ншавии забони дарй-точ,икй (дар худуди саргахд Зарафшон) муайян кунем, ки номи зикршуда (Мастчох, - У. Ф.) сугдист ва онро дар заминаи сугдй маънидод бояд кард (18, 132).

Онх,ое, ки номи ин мавзеъро Мастчох, (аз решай Чох,) медонанд, мардуми ин минтак,аро х,амчун мардуми мук,имй нашинохта, онх,оро аз водих,о ба кух,истон х,ич,раткардагон медонанд. Аммо хрдисаи ба таври оммавй ба кух,сор мух,оч,иршавии мардуми водиро ягон дапели таърихй собит намесозад. Баръакс, мух,оч,ират аз курсор ба водй характерй бештар оммавй шрифта буд. Гуруснагй, камзаминй, зулми бех,адди беку арбобх,ои мах,аллй кух,истониёнро мач,бур мекард, ки гурух,-гурух, макони бобоиро тарк гуфта, ба шах,ру кишварх,ои дуру наздик маскун шаванд. Таърихнигор X,. Шарифов яке аз сабабхри парокандашавии мардуми Мастчох,ро (пеш аз х,ич,рат ба дашти Дилварзин) дар х,амин медонад (124, 243-244 ). Аз ин ру, метавон ба хулоса омад, ки мастчох,иён дар гузашти рузгори дароз дар ин мавзеъ умр ба сар бурдаанд ва топоними Мастчох,, Мастчо ё Маччо асоси сугдй дошта, шакли тасдик,гардидаи имрузаи он - Мастчох, гунаи тах,рифёфтаи он мебошад (18, 133).

Мардуми Мастчох, чи дар Кух,истони Мастчох, ва чи дар Мастчох,и нав дар баробари дигар арзишхри фархднгиву миллй хусусиятх,ои кух,ани забони худро низ нигох, дошта омадаанд. Гуфтори мардуми Мастчох,, ба к,авли Айнии бузургвор, «забони форсии содда, аз такаллуфоти эронй холй, ба

луготи арабии ношунида халт наёфта ва ба сарфу нах,ви форси мувофик, аст» (107, 96-104). Ба адабиёти лафзй ва хунари мастчох,иён пажух,иш-гарон A. JI. Хромов, Р. Амонов, В. Асрорй, А. Мухторов, нависандаи Эс-тон Аво Сузй бахри баланд додаанд (ниг.:126, 144).

Тавре ки маълум аст, гуишу лахдахри мах,аллй яке аз манбаъхри асосии забони адабй ба шумор мераванд (34, 6). Аз ч,их,ати сохт ва маъно тахдик, намудани гуишхри забони точ,икй барои дурусттар омухтани таърихи к,адимаи забони точ,икй имконият медих,ад. Бино ба хулосаи мусташрик^ фаронсавй Ж. Лазар, ки дар асоси тахдили чанд дастхати асрхри X-XI дар тадк,ик,и диалектологияи таърихии забонхри эронй икдом намудааст, маълумоти матнхр танхр дар к,иёс ба шевахри имруза тасниф ва фах,мида шуданашон мумкин аст (ниг.:48, 181). Р. Гаффоров низ муътак,ид аст, ки базъе аз воситахри забон, бар хилофи забони адабй, мах,з дар шевахр бокд мемонанд (ниг.: 25, 13). Проф. В. Н. Ярсева дуруст к,айд мекунад, ки забони халк, лоик, ва сазовори пажухдши ч,иддист, зеро забони хал к, на фак,ат воситаи муошират, балки инъикоскунандаи таърих ва фарх,анги у низ мах,суб меёбад (ниг.: 131, 3). Ин аст, ки лахдашиносон ба тахдику баррасии забони зиндаи халк, пардохтаанд.

Илми лах,ч,ашиносии точ,ик асосан дар асри XX рушду такомул ёфта, дар ин замина тадк,ик,отх,ои арзишманди бунёдй анч,ом пазируфта аст. Дар ин росто хидмати олимони сох,а В. С. Расторгуева, JI. Бузургзода, A. JI. Хромов, А. 3. Розенфелд, М. Эшниёзов, А. А. Каримова, Б. Ниёзмух,ам-мадов, Р. JI. Неменова ва дигарон калон аст. Соли 1962 В. С. Расторгуева шарх,и мухтасари тадк,ик,отх,ои лах,ч,ах,ои забони точ,икиро аз соли 1900 то соли 1960 дар як к,атор мак,олах,ои хеш баён намуда буд (ниг.: 74, 33-37). Баъдтар х,амин донишманд аз руи хулосаи х,амаи тадк,ик,отх,ои перомуни лах,ч,ах,ои забони точ,икй баанч,омрасида асари мукрисавии ч,амъбасткунан-даи хешро навишт (ниг.: 74). Мурватов низ дар бахши «Библиографияи лах,ч,ашиносии точ,ик»-и китоби «Шеваи ч,анубии забони точ,икй (ч,илди 5)» фех,расти корх,ои дойр ба лахда ва шевашиносй (1961-1981) басубутра-сидаро овардааст (ниг.: 125, 294-330).

Бино ба гуфтаи Ф. П. Филин, дар гуишх,ои мардумй таърихи чандин-асраи халк, инъикос ёфтааст (ниг.: 104, 5). Нависандаи машхури рус М. Горкий низ аз забони халкД - гуфтугуй интихоб ва кор фармудани калима-хри возех,тарин, фасох,атнок, равону салис, хушох,анг ва минбаъд х,ам добили таракдй бударо дар эчрдиёти бадей зарур мешуморид (ниг.: 20, 592). Аз ин лихрз, х,ануз дар марх,илаи аввали такомули забони адабии хрзираи точ,ик аз забони гуфтугуй ва лахдахр то мумкин аст, бештар истифода бурдан ва оммавй кардани вожахри хусусияти мах,аллй доштаро Садриддин Айнй лозим донистааст (ниг.: 82, 16). Фаъолияти устод Айнй ва х,амрохрнаш дар ин самт назаррас буд (ниг: 1, 92-102; 5, 318-326; 6, 78-84; 34, 6-14; 81, 16; 107, 96-104; 127, 74; 128, 148). Садриддин Айнй дар х,ар як гузориши худ ба нависандагон сарех,ан таъкид мекард, ки «забони зиндаи халк, х,ануз дарбаста ва дастнорасида истодааст. Аввалин вазифаи ташкилотхре, ки дар ин сох,а кор мекунанд, ин хазинаро кушодан ва лугатхри зиндаро аз байни халк, гун карда, онхрро чоп намудан ва ба ин восита забонро, чунон ки таракдиёти имруза талаб мекунад, васеъ намудан лозим аст» (ниг.: 142, 20). Устод Айнй дар яке аз мактубхри худ ба нависанда Пулод Толис то кадом андоза мух,им будани истеъмоли луготи омиёна ва дар истифодаи он мавк,еъшинос буданро махсус к,айд карда гузаштааст: «...Ба фах,ми ман, дар кор фармудани лугатхри мах,аллй бисёр эх,тиёт кардан лозим, аммо чизхри нагзи онро аз назар нагурезонидан лозим аст. Аммо дар забонх,ои мах,аллй баъзе калимах,о х,астанд, ки классиконаанд, бо вучуди дар як мах,ал зинда будани он гуна калимах,о, онх,о ба дара^ае классиконаанд, ки касони бехабар онх,оро «забони к,адимаи мурда» мепиндоранд ва дар архаизм медароранд. Вазифаи нависандагон ин гуна калимахрро умумй кардан аст»

(ниг.:6, 78-84). Худи Айнй кушидааст, ки дурдонахри бех,тарини лафзи мардумй авомро дар асархряш кор фармояд (ниг.: 59, 33).

Устод Айнй барои оммафах,м кардани забони адабиёти точ,ик тафтиш кардан ва донистани лахдаи кух,истонро низ зарур шуморидааст (ниг.: 107, 96-104). Аксари онхре, ки ба забони кух,истони точ,ик хусни тавач,чух, доштанд, дар он назар буданд, ки забони кухдстон бо шах,рх,ои марказй

бисёр алок,а надошта ва ба дарач,аи маъмулй махдуд аст, аз ин сабаб дар таркиби вай калимах,ои форсй вайрон нашудаанд (ниг.: 17, 604). Ин забон аз руи мушохдца ва хулосаи Айнй «аз Фалгар-Мастчох, шрифта, то К,аротегин ва Дарвоз маъмул ва х,амафах,м аст» (ниг.: 107, 96-104; 141, 200201).

Лахдаи то^икони Мастчох,, ки онро лахдашиносон ба гурух,и марка-зии шевахри забони точ,икй мансуб донистаанд (ниг.: 12, 78; 35, 91; 65, 4; 75, 16; 94, 76; 113, 62-64; 133, 57; 135, 12; 228, д. 1, 7), асосан, нимаи дуюми к,арни XX аз чрниби донишманди рус A. JI. Хромов ба таври умумй мавриди тахдик, к,арор дода шуд ва хулосаи тадк,ик,оти у дар асари арзиш-мандаш ч,амъбаст гардидааст (ниг. 109).

Тадк,ик,и гуишхри забон, таъкид мекунад А. Х,асанов, набояд танхр аз инъикоси вижагихри овой, сарфию нах,вй иборат бошад, балки боз мух,акдикро лозим аст, ки таваддухд бештари худро бах,ри ба таври мушаххас нишон додани сарчашмаи умумии унсурх,ои гуишии минтак,ах,ои гуногун ва дарёфти вожах,ои асили дарозумр равона созад (ниг.: 118, 3). Х,амин мух,ак,к,ик, дар мавриди дигар мефармояд, ки «мук,оисаи забони осори манзуму мансури асримиёнагй бо маводи шевах,ои мухталифи забон барои равшану возех, гаштани манзараи х,ак,ик,ии он дар даврах,ои гуногуни таърихй кумак мерасонад. Чунин тарзи тахдил зух,ури х,одисах,ои муайяни забонро таърихан нишон медих,ад» (114, 18-21).

Забоншинос M. Н. Крсимова барх,ак, забони гуфтугуй ва шевах,оро ни-гохдорандаи чанде аз хусусиятх,ои забони хаттии асрх,ои миёна медонад. У муътакдц аст, ки аксари хусусиятх,ои забони хаттй ба забони гуфтугуй ме-гузарад ва дар он мах,фуз мемонад (ниг.: 47, 3). Аз к,айдх,ои Д. Саймидцинов низ бармеояд, ки гуишх,ои точ,икй дар х,ифзи луготи кух,ан аз манбаъх,ои мух,им ва арзишманд ба шумор мераванд (ниг.: 87, 5-24).

Мух,акдик,ону нависандагони точ,ик перомуни муносибати забони ин ё он намояндаи адабиёти точ,ику форс бо чанде аз гуишхри мах,аллй изхрри назар кардаанд. Аз ^умла, устод Айнй дар бораи хусусиятх,ои забони асархри як к,атор классикони адабиёти точ,ик тадк,ик,от бурда, муносибати онх,оро бо гуишх,ои тоники мавриди мук,оиса к,арор додааст (ниг.:67, 11-13).

Т. Зех,нй дар яке аз мак,олааш дар иртибот ба ин масъала чунин ишора дорад: «Дар натич,аи мутолиаи «К,ирон-ус-саъдайн», «Ма^нуну Лайлй», «Х,ашт бих,ишт» ном асарх,ои вай (Амир Хусрави Дех,лавй - У. Ф.) садх,о калима, ибора, мак,олу ифодахр дучор омаданд, ки дар забони гуфтугуии дарй-точ,икй мушохдца мешаванд.» (ниг.: 33, 23). Ин гуна мук,оисах,о дар навиштах,ои дигар олимон низ ба назар мерасанд (ниг.: 38, 3-9; 54, 138-149; 65, 6-7, 305-306; 85, 17-21)

Дар лахдашиносии точ,ик к,аробати лексикаи лахдахри точ,икй бо забони осори адабиёти классики мавриди тахдилу таджик, к,арор гириф-тааст. А. 3. Розенфелд дар асари ба вижагихри зисти мардуми Ванч, бахшидааш дар боби «Калима» мухтасар иртиботи лахдаи номбурдаро бо осори Фирдавсй ва дигар адибон гуфта гузаштааст (ниг.:83, 18). Дойр ба муносибати таърихии лексикаи шевахри К,аротегин бо забони адабии пешина Ш. Исмоилов тадк,икрт бурдааст (ниг.: 36, 19-20). Асари А. Х,асанов «Унсурхри лугавй ва сарфию нах,вии осори садахри X - XIII дар гуиши шимолй (бахши Фаргонаи гарбй)» пурра ба ин мавзуъ бахшида шудааст (ниг.: 118).

Дар бораи муносибати лахдаи Мастчох, бо забони адабиёти классики A. JI. Хромов ва шоир, рузноманигор Чура Юсуфи бевосита дахл намуда, андешах,ои хешро баён намудаанд (ниг.: 111, 222-226; 217, 546-552).

Бино ба гуфтаи проф. К. Абдулов, дар асри XVIII Мастчох, аз чор сада иборат будааст. Так,симоти садах,оро у ин тавр муайян намудааст: «аз Дехдавзу Дех,х,исор то Рог як сада бо номи «Сарх,ад», аз Палдорак то Лангару Хайробод бо номи «Садаи Боло», аз Эсиз то Каллахона як сада бо номи «Миёна» ва аз Каллахона то Оббурдон «Садаи Поён» номида мешуд» (ниг.:3, 260). Дар давраи салтанати Ботурхоч,а (асри XIX) садах,ои Сарх,аду Боло ба як сада (Мадрушкат) ва ду садаи дигар: Миёнаю Поён ба як сада (марказаш Оббурдон) муттахдд шуда будааст. Аз ин ру, имруз Мастчох,ро ба Боло ва Поён чудо мекунанд. Мастчох,иён низ худро «болой» ва «пойинй» меноманд. Дар порчаи шеърии яке аз шоирони мастчох,й-Ч,амолхони Нак,ибхон ин маъно чунин инъикос гардидааст:

На аз Шарку на аз Гарбам, на аз Поён на аз Боло,

На аз Дашту на аз Рундам, на аз Оббурдони зебо...

(ниг.:167, 9)

Дар ин хусус дигар мухдкдикрн низ изхрри назар кардаанд (ниг: 98, 75; 163, 105-106).

Умуман лахдаи Мастчох, дар радифи гуишхре к,арор дорад, ки дар онхр хусусиятхри кух,ани забони точ,икй ба микдори зиёд мах,фуз мондааст. Ин дих,ат бештар дар лексика ба мушохдда мерасад, зеро дар таркиби лугавии лахдаи мазкур таъсири аносири бегона камтар буда, асосан вожахре мах,фуз мондаанд, ки решай онхр ба даврони хеле кух,ан рафта мерасад. Мавриди таъкид аст, ки чунин аносири лугавии ахди бостон (умумиэронй) дар лахдаи мазкур бидуни тагйири шакл ё бо тах,аввулоти муайяни шакливу маъной то хрл дар гардиш к,арор доранд. Мах,з чунин хрлат моро водор месозад, ки к,азияи мазкурро дар заминаи маводи фактологии як зерлахдаи Мастчох, -зерлахдаи поён ба риштаи пажух,иш кашем.

Аснои тадк,ик,и лахдаи Мастчох, А. Хромов ба ду зерлахда так,сим намудани лахдаи Мастчох,ро аз ч,ониби М. С. Андреев дуруст мех,исобад (109, 16). Муаллифони асари этнографии «Сурмаи дил» низ, ки аз руи шавку рагбат ба баъзе ч,их,атх,ои лафзи мардуми Мастчох, дахл намудаанд, дар ин бора чунин мефармоянд: «Дар Мастчох, 56 дех,а х,аст, яъне 56 забон, 56 гуиш, ки баъзех,о задаро кашол дода, баъзе ба тезй калимахрро талаффуз мекунанд, аммо ба забони адабии точ,ик басо наздик аст» (213, 109).

Чун сухан дар бораи фарк,и байни зерлахдахри болои Мастчох, ва поёни Мастчох, рафт, ин нуктаро низ бояд к,айд кард, ки зерлахдаи болои Мастчох, ба шеваи данубй ва зерлахдаи поёни Мастчох, ба шеваи шимолии забони тодикй баъзе наздикихр доранд. Дар ин росто В. Асрорй барх,ак, к,айд менамояд, ки «аз баъзе ч,их,атх,о шеваи болооби Зарафшон ба шеваи районхри шимоли Точ,икистон: Ленинобод (Хуч,анд - У. Ф.), Конибодом, Уротеппа (Истаравшани имруза - У. Ф.) аз баъзе дих,атх,ои дигар ба районхри данубй ва шарк,ии республикаамон мувофик,ат дорад...» (146, 96110). Тахдик,гари лах,цаи Мастчох, А. Л. Хромов низ баён мекунанд, ки ба зерлахдаи болои Мастчох, лахдаи К,аротегин ва ба зерлах,даи поёни Мастчох, лахдаи Истаравшан таъсир расонидаанд, аммо ин зерлахдахр дар умумият

лахдаи Мастчох,ро ташкил медих,анд, ки аз шевахри ч,анубй ва шимолй ба куллй фарк, мекунад (109, 16,82).

Мо дар кори хеш маводро асосан дар доираи зерлахдаи поёни Мастчох, - ч,амоати дехрти Оббурдон (Хоч,агихри ба номи Ф. Султо-нов - дех,ах,ои Оббурдон, Дашт, Рунч,, Имбеф, Гувинд, Андарвашт; ба номи Ю. Вафо - дех,ах,ои Пастигав, Х,адишах,р, Виткон, Падрох, Камодон ва ходагии ба номи Фирдавсй - дех,аи Гузн ва тагобахри он, Сурхкат, Арнохун ва к,исман аз маводхри лугатномаи асари А. Хромов «Говоры таджиков Матчинского района» гирд овардем.

Дар кори мо мак,сад гузошта шудааст, ки усулхри побарчр мондан ва дар гардиш к,арор доштани ин гуна аносир дар лахдаи мардуми мавзеъхри дар боло баёнгардида муайян карда шавад. Ногуфта намонад, ки к,исмати аъзами маводи лахдавии рисола асосан, аз нущи мардуми кух,ансоли нох,ияи Мастчох, дар масчдду мах,алла, маъраках,о, аснои сух,батх,ои хоса аз руи дастурамали дамъоварй намудани лексикаи шевах,ои тодикй (ниг.:153) гирдоварй шудааст. Инч