автореферат диссертации по филологии, специальность ВАК РФ 10.01.08
диссертация на тему: Из истории создания романа "Восе" Сотима Улуг-заде

Текст диссертации на тему "Из истории создания романа "Восе" Сотима Улуг-заде"

РЕСПУБЛИКА ТАДЖИКИСТАН ТАДЖИКСКИЙ ГОСУДАРСТВЕННЫЙ НАЦИОНАЛЬНЫЙ

УНИВЕРСИТЕТ

На правах рукописи

СИРОДЖИДДИН ЭМОМКУЛ

ИЗ ИСТОРИИ СОЗДАНИЯ РОМАНА "ВОСЕ" СОТИМА УЛУГ-ЗАДЕ

10.01.08. - Теория литературы. Текстология

Диссертация на соискание ученой степени кандидата филологических наук

Научный руководитель: доктор филологических наук, профессор КУЧАРОВ АЛАМХОН

ДУШАНБЕ - 2002

МУНДАРИ^А

са^.

МУТ^АДДИМА......................................................................3-18

БОБИ АВВАЛ: ТАЪРИХИ MATH ВА ^АРАЁНИ Э^ОД.................19-54

а) Таърихи э^оди асар чун к;исмати му^имми нак;ди матн.........20-26

б) Принсип^ои коркарди матн^сщ чопии осори С. Улугзода......26-46

в) Мав^еи нав;ди адабй дар та^рири мутуни осори нависанда... 46-54 БОБИ ДУВВУМ: ТА^РИРИ МАЗМУНИВУ РОЯВИИ

РОМАНИ «ВОСЕЪ»...............................................................55-91

а) Тагйирот дар устухонбандии асар...................................57-82

б) Та^риру такмили образной романи «Восеъ»......................82-91

БОБИ САВВУМ: КОР A3 БОЛОИ ЗАБОН ВА УСЛУБИ РОМАН ...92-127

а) Калима^ои хал^й - гуфтугуй дар асар.............................97-101

б) Унсур^ои шевагй дар роман....................................... 101-109

в) Тагйирот дар сохти чумла .................................... 109-127

ХУЛОСА..........................................................................128-133

КИТОБНОМА....................................................................134-143

МУ^АДДИМА

Рузмаррагии масъала ва вазифа^ои таджик;. Матншиносй к;исмати му^имми илми адабиётшиносй ба шумор меравад. Ба гуфти олими ба-р^астаи рус, академик Д.С.Лихачев «Матншиносй асоси таърихи адабиёт мебошад» (44,30). Донишманди .маъруфи Эрон дуктур Абдул^усайн Зарринкуб мав^еи нак;ди матнро дар илми адабиётшиносй чунин муайян кардааст: «Боре на^ди мутун асоси )^ар навъ дигар аз анвои накдеодй аст ва дар ^ак;щат хишти аввал ва рукни аъзами нацди адабй аст» (32,47).

Ин илм ба ду истило^ ном бурда мешавад: а) Нак;ди матн; б) Матн-шиносй (текстология). Истило^и «текстология» дар ибтидои асри XX аз тарафи адабиётшиносони рус пешни^од шудааст. Ба эътибори аксари матншиносон, истило^и текстология бори аввал соли 1922 дар «Сухани нав оид ба Пушкин» ном мацолаи Б.В.Томашевский истифода шудааст (83,172). Ма^олаи Н.К.Пиксанов ,«Ро^и нави илми адабиёт. Омузиши таърихи матни шо^асар^о (Принсиго^о ва метод^о)» бошад, дар ин со^а чун кашфиёти илмй ба шумор мерафт. Зеро номбурда тава^^у^и адаби-ётшиносонро ба омухтани таърихи э^од, омузиши дастнавис^о, тадк;ик;и та^рироти гуногуни асар, тавзе^от ва гайра ^алб намуда, принсипи таъри-хиро чун принсипи асосии тадк;ик;оти; мутуни нависандагон муайян намуд (69,94-113).

Ба тадвдои матншиносй ва методи омузиши он махсусан аз солкой 50-ум ва 60-уми асри XX cap карда, таълифоти зиёде бахшида шудааст. Аз чумла, дар асару маь;ола^ои И.С.Зилберштейн (33), Н.К.Гудзий ва В.А.Жданов (26), Д.С. Лихачев (44), Б.М.Эйхенбаум (128), П.Н.Берков (14), Е.Э.Бертелс (15), Е.И. Прохоров (70), С.А.Рейсер (68), Р.Алиев (8), А.Мирзоев (53), А.Афса^зод (11), Р.^одизода (116), ^одии Алй (117), Аб-дул^усайн Зарринкуб (32)... масъала^ои назариявии матншиносй,

)

усул^ои тадк;ик;и ин илм, мавк;еи нав;ди матн дар байни дигар ^исмат^ои адабиётшиносй мавриди таблицу тадк;ив;и мукаммал в;арор гирифтааст.

Бояд гуфт, ки маводи таджик; барои матншиносони номбурда асосан адабиёти бадеии к;адим ва асримиёнагй мебошад. Маводи адабиёти муо-сир баъдтар ба тадвдооти матншиносй кашида шуд ва аз охир^ои солкой 60-ум cap карда оид ба масъала^ои нацди матни адабиёти бадеии муосир як к^атор тадк;ик;от ба ву^уд омад. Дар ма^муаи «Матншиносии асар^ои адабиёти шуравй (Масъала^ои матншиносй)» (80) «Ро^и китоб^о (Масъа-ла^ои адабиётшиносии адабиёти шуравй)» ном асари профессор С.И.Тимина (81), «Кори тазфирй-матншиносии осори нависандагони шуравй» ном мацолаи Н.П.Лавров (40)... масъала^ои умдаи на^ди матни адабиёти муосир ба таджик; омадаанд.

Дар адабиётшиносии то^ик бошад, на^ди матни осори адибони муосир ^ануз мавриди тадци^и пурра к;арор наёфтааст. Дар асар^ои А.Кучаров «Тадк;ик;и текстологии «Одина»-и С.Айнй» (37), «Масъала^ои матншиносии адабиёти то^ик» (35), Х.Отахонова «Масъала^ои матнши-носиии адабиёти муосири то^ик» (66), мав;олаи С.Табаров «Таърихи адабиёти асри бистумро бояд ба ву^уд овард» (78) ва рисолаи номзадии А.Урунов «Таърихи э^оди романи «Руломон»-и С.Айнй (Дойр ба масъа-лаи тадк;ик;и текстологй ва лабораторияи э^одии нависанда)» (109) вобас-та ба объекта омузиш ба масъала^ои алох,идаи назарияи матншиносй тава^у^ зо^ир шудааст. Аз ^умла, А.Кучаров оид ба предмета омузиши матншиносй, аркони таджик; ва муш^илоти на^ди матн чун таъиноти му-аллиф (атрибутсия), санагузории матн (датировка), так;рир (конъектура), тавзе^от, машкук сухан ронда, таъкид мекунад, ки: «З^оло матншиносй чун со^аи муста^или илми адабиётшиносй дорой мавзуъ ва усули махсуси омузиш, к;оида ва масъала^ои муайяни тадк;ик;от мебошад» (35,11).

Дар ^ацицат, то х,ол дар адабиётшиносии то^ик, махсусан, дар ки-тоб^ои дарсй ва васоити таълим, ба матншиносй чун ба со^аи ёрирасони илми адабиётшиносй ба^о дода мешавад: «Адабиётшиносй, - к;айд карда-аст Ю.Бобоев, - чун дигар со^а^ой илм ^исм^ои ёриди^анда низ дорад: таърихнигорй (историография), матншиносй (текстология) ва китобшиносй (библиография)» (16,18). Бинобар ин, муаллифони китоб^ои дарсй ва васоити таълимии то^икиро зарур аст, ки минбаъд ба а^идаи А.Кучаров, ки дар асоси муло^иза^ои матншиносони бар^аста чун Д.С.Лихачев, Е.И. Прохоров, С.И.Тимина, Б.Я.Бухштаб ба вучуд омада-аст, эътибор ди^анд.

^амин тарик;, дар адабиёти илмии мав^уда аз ^умла дар тадк;ик;оти му^ак;цик;они то^ик, ба дара^аи илми мустацили адабиётшиносй инкишоф ёфтани на^ди матн, ба ^исмаг^ои матншиносии умумй ва матншиносии шахсй чудо шудан ва дорой вазифа^ои назарй ва амалй будани он маълу-мот дода шудааст.

Агар ба вазифа^ои назарй ва хусусият^ои илмии матншиносй оли-

мон аз нимаи дуюми асри XIX cap карда тава^чу^ зо^ир намуда бошанд,

»

пас нак;ди матн чун со^аи фаъолияти амалй хеле барвак;т арзи ву^уд намуда буд. Файласуфони Юнони в;адим Зенодот, Аристофан (солкой 250-180 то солшумории мелодй), Аристарх (солкой 217-145 то солшумории мелодй) барои ба ву^уд овардани матн^ои интщодии асар^ои З^омер, ^есиод, Эсхил, Софокл, Пиндар куЦциши зиёде намуданд (112,192-200).

Кушиши барв;арор намудани матн^ои ^ак;ик;ии мардуми форсизабон низ хеле к;адим аст. Адабиётшинос А.Афса^зод огози со^аи амалии матншиносии форсу то^икро ба тазфири к;исмат^ои "Авасто" вобаста медонад. "Сабти ^исмати «Гот^о"-и Авесто, ки цариб 3000 сол пеш аз ин, яъне дар асри IX пеш аз мелод сурат гирифта буд, ибтидои ин илм (нак;ди матн -С.Э.) дар таърихи эронинажодон буд» (11,11).

Донишмандони асримиёнагии форсу то^ик фаъолияти мутахасси-

сони то исломиро дар со^аи наади матн дар шакли боз ^ам мукаммалтар

i

давом доданд. Дар азди Сомониён аз тарафи донишмандон Абуалй Му^аммад Балъамй ва Абумансури Муаммарй муратгаб сохтани матн^ои комили «Таърихи Табарй» ва «Шо^нома"-и насрй намунаи бе^тарини фаъолияти нусхабардорони давр ба шумор меравад.

^олиби дивдеат аст, ки мутафаккирони асримиёнагй ^ангоми нусха-бардорй бештар аз усули даст^амъонаи нак;ди матн истифода мекарданд. Масалан, дар бунго^и азими китобсозии ^ирот, ки дар асри XV аз тарафи набераи Темур - Шо^зода Бойсунгур (1397-1433) таъсис ёфта буд, зиёда аз чи^ил нафар фозилону мутахассисони давр ба кори тасниф ва табъу нашри матн^ои комили осори Фирдавсй, Анварй, Замири Форёбй, Ни-зомй, Саъдй, Амирхусрави Де^лавй, ^алолиддини Румй, З^офиз, Камоли Ху^андй... машгул буданд (35,5).

З^амин тариь;, дар фаъолияти нусхабардории мутафаккирони форсу

то^ик ьдисмати амалии нак;ди матн мунтазам инкишофу такмил меёбад.

i

Олими бар^астаи асри XIX озар Абдулганй Ну^авй Холисацоризода бо-шад, ба барк;арор намудани як к;атор усул^о ва рукн^ои илмии наади матн муваффа^ мешавад. Му^ак^щи озарй К.К. Шарифов фаъолияти матнши-носии Абдулганй Холиса^оризодаро ба тадк;ик;оти олими бар^астаи рус Е.Э. Бертелс му^оиса карда, хулосаи ^олиб баровардааст. Ба гуфти К.К. Шарифов, Абдулганй Холисак;оризода чун матншиноси комил матни «Лавомеъ фи шар^и "Алк;асидат-ул-хамрия»-и Абдурра^мони ^омиро ба дара^аи шар^шиноси маъруфи советй Е.Э.Бертелс ба таджик; гирифтааст (120,109).

Умуман, нак;ди матн дар фаъолияти мутафаккирони Шар»;, аз ^умла фар^ангиёни форсу то^ик, ^ануз то инцилоби Октябр амалй му^им ма^суб мешуд. Баъди инк;илоби Октябр масъалаи табъи матн^ои са^е^и

осори классикон, пеш аз ^ама, ба зимаи устод Айнй меафтад. Устод Айнй на тан^о дар асоси му^оисаи нусха^ои гуногун матн^ои муътамади «Бустон»-и Саъдй, «Бадоеъ-ул-вок;оеъ»-и Восифй, намунаи осори Абду-л^одири Бедил, Алишери Навой, Абуабдулло^и Рудакиро пешкаши хо-нанда намуд, инчунин ба як к;атор масъала^ои назарияи матншиносй низ Чддан дахл намуд. Ба гуфти адабиётдшнос А.Ма^мадаминов, «Айнй дар адабиётшиносии то^ик аввалин шахсест, ки масъалаи матншиносиро аз руи талаботи илмй ба миён гузошта, онро бомуваффа^ият ^ал намудааст» (49).

Дар баробари устод Садриддин Айнй дар кори та^ия ва дастраси хонандаи то^ик намудани матн^ои са^е^ ва илмию интик;одии адибони асримиёнагй адабиётшиносони маъруф аз к;абили Е.Э.Бертелс, А.Мирзоев, А.Н. Болдирев, P.M. Алиев, М. - Н.О. Османов, М. Бацоев, К.Айнй, РДодизода, А.Афса^зод, Р.Мусулмониён, З.А^рорй, Н.Сайфиев, А.Абдуллоев, М. Муллоа^мадов, А.Алимардонов, С.Асадуллоев... са^ми муносиб гузоштаанд.

Дар кори та^ия ва чопи матн^ои оммавй, илмй-оммавй ва илмй-интие^одии асар^ои адибони муосири то^ик хизмати адабиётшиносону мутахассисон К. Айнй, Р. ^одизода, А. Маниёзов, Б. Сирус, С. Бону-Ло^утй, Ра^им ^ошим, X. Отахойова А. Зу^уриддинов, Ф. Де^отй, А. Сайфуллоев, Д. Шодицулов, Ц. Шарифов... калон аст. Вале дастрас набу-дани матн^ои к;аламии нависандагон ва ^ам ма^дудияти малакаи та^иягарй имконият надодаанд, ки матщои табъгардида дар сат^и балан-ди илмй царор дошта бошад. Масалан, азбаски таърихи мутуни осори ус-тодон С.Айнй, А.Ло^утй, М.Турсунзода, А.Де^отй пурра омухта нашуда-аст, мураттибони Куллиёти 15-^илдаи С.Айнй, Куллиёти 6-^илдаи А.Ло^утй, Куллиёти 4-чрилдаи М.Турсунзода ва Кулиёти 5-^илдаи А.Де^отй ^ангоми татдия, аксаран, нусхаи охири чопии осори адибони

'l; .

номбурдаро ба асос гирифта, бо овардани "Эзо^от"-и мухтасар дар охири ^ар ^илд иктифо намудаанд. «Куллиёт асосан аз руи ма^муа^ое, ки дар Иттифо^и Советй нашр гардидаанд ва ба ралами муаллиф дар солкой охир аз нав та^рир шудаанд, тартиб ёфтааст», - гуфта мешавад дар сарсу-хани ^илди 1 Куллиёти шаш^и лд аи у сто д Ло^утй (48,5).

Яке аз принсип^ои асосии нак;ди матн, ки ^ануз ба воситаи ма^ола^ои академик А.А.Шахматов дар илми матншиносй ^орй гардид, принсипи «аввал омухтани матн ва баъд чопи он» мебошад. Дар ^ак;ик;ат, «тан^о ваврге ки таърихи матн бо тамоми нусха^ои дастрас омухта меша-

I

вад, тан^о >;амон вак;т муайян мегардад, ки чанд нусха ву^уд дорад, кадом та^рирро чоп кардан ва кадом усули чопро истифода бурдан лозим аст» (43,220).

Ал^ол микдори асар^ои адибони муосири то^ик, ки дар табъи он^о принсипи "аввал омухтани матн ва баъд чопи он» пурра ё крисман риоя гардида бошад, ангуштшумор аст. Намунаи то ба имруз бе^тарини чоп^ои илмиву интик;одй ^илди 1-уми Куллиёти ^афт^илдаи Абулцосим Ло^утй1 (бо тадвдоу тас^е^ ва тавзе^оти Х.Отахонова ва ^.Шарифов) (48), асар^ои

Садриддин Айнй «Одина» (бо тадцицу тас^ех; ва тавзе^оти Аламхон

»

Кучаров) (5), «Мухтасари тар^имаи ^оли худам» (бо кушиш, э^тимом ва дебочаи К.Айнй) (3), «Та^зиб-ус-сибён» (та^иягар ва муаллифи пешгуф-тор С.Табаров) (7), «Тартил-ул-1^уръон» (бо саъю э^тимом, сарсухан, тав-зе^ ва шар^и лугат^ои Абдул^ай Сайидзодаи Му^аммадамин) (6), «Зару-рийёти динийя» (бо саъю э^тимоМ,, сарсухан, тавзе^ ва шар^и лугат^ои Абдул^ай Сайидзодаи Му^аммадамин) (1), ^.Юсуфй «Сатр^ои нотамом» дар ду ^илд (бо саъю кушиш ва охирсухану тавзе^оти ^амро^кул Шо-дицулов (129), Мунтахаби осори С.Рабий «Коалами ман» (бо саъю

1 Ба муносибати ^ашни 100-умин солгарди Абудоосим Ло^ути Института забон ва адабиёти ба номи Рудакй матни илмии Куллиёти устодро дар ^афт ^илд ба чоп омода намуд. Вале то ^ол тан5$о ^илди аввали ин Куллиёт (Душанбе, 1987) дастраси хонанда гардидаасту халос.

э^тимом, сарсухан ва тавзе^оту шар^и ^оли баъзе нусха^ои осор бо ралами 3£.Шодив;улов) (71) мебошанд.

То х>ол мавк;еъ пайдо накардани табъи нашри матн^ои илмиву ин-тик;одии осори адибони мутаваффои* муосир ryBo?ç бар он аст, ки рушду нумуи к;исмати амалии матншиносй ба инкишофу та^аввули цисмати на-зариявии он вобаста аст. Пас, зарур аст, ки адабиётшиносон, пеш аз х;ама, ба омузиши таърихи матни асар тава^^у^и бештаре зо?длр намоянд.

Интихоби мавзуъ. Таърих що^иди бисёр вок;еаю руйдод буда, ки roîço боиси нохушии зиёде гардида, го^о сабабгори ^а^иши бузурге дар ^аёти ицтисодию и^тимой ва фар^ангии халк^о шудааст. Додисаву Boiçeajçoe ^астанд, ки аз наел ба наел, аз авлод ба авлод мегузаранд ва маф^уми афсонавй мегиранд ва к;исмашон бо мурури давр аз байн мера-ванд ва ё дар осори суханварон бо 'обуранги бадей сайь^ал меёбанд. Аз Чумла, корнамои^ои ниёгони мо, ки та^ти ро^барии Маздак, Му^аннаъ, Исмоили Сомонй, Темурмалик, Ма^умуди Торобй, Восеъ барин муборизо-ни шу^оъ ба ву^уъ пайвастаанд, дар бисёр асар^ои бадеии адибон ба тас-вир омадаанд.

Яке аз воцеа^ои таърихие, ки дар миёна^ои солкой 80-уми асри XIX дар Бухорои Шар^й ба вуцуъ омада, пояи ^укумати амирии Бухороро ба ларза овард ва баъд^о тава^^у^и сиёсатмадорон, адибон ва олимонро чриддан ба худ ^алб намуд, шуриши мардуми ку^истони то^ик бо сардо-рии Восеъ мебошад.1 •

Хирманам нимкора буд, тайёр шуд, К>озй омад, му^р зад, саркор шуд (76,12).

1 Дар бораи санаи шуриши Восеъ ак;ида^о гуногун аст. Дар асар^ои илмй огози шурши го^ соли 1885, го^ соли 1886, баъзан соли 1887 ва ^атто соли 1888 нишон дода шудааст. Mojçîçoh август-сентябри соли 1988 мардуми то^ик 100-солагии Шуриши Восеъро бо тантана в;айд намуд.

Аз ин байт садои ^онгудози дездонони бенаво ва ^афодидаи то^ик, ки гирифтори зулму истисмори боёну заминдорон буданд, равшан ба гуш мерасад. Дамин ^абру ситами бефосила ва андозу хиро^и но^ав;онаи ами-рони Мантитияи Бухоро ва ^окимони туману вилоят^ои тобеи он дар охири к;арни XIX Восеи диловарро ба майдон овард.

Мубориза ва ^онбози^ои Восеъ ба^ри озодй ва адолат дар хотироти мардуми ме^наткаш накопи ^овидрн гузошт, чуръату мардонагй ва Часурию нотарсии Восеъ номи уро абадзинда гардонд. Ин аст, ки шуриши Восеъ аз ибтидо то инти^о дар хотираи халь$, дар суруду достон ва ёд-дошт^ои мардум ва намояндагони ало^идаи он абадй сабт гардид.

Ч[олиби диктат аст, ки аввалин сухани бадеиро оид ба ин во^еаи му^имми и^тимой ва сарвари он - Восеъ худи халк; сурудааст. Ба ин, пеш аз з^ама, силсилаи «Суруд^ои шуриши Восеъ» дохил мешавад, ки аз 100 банди семисраъгй иборат мебошад (20,14-34). Инчунин, дар китоби «Во-сеънома» достойной шоирони хащ Бобоюнус Худойдодзода («Достони Восеъ») ва Ь^урбоналй Ра^аб («Достони шуриши Восеъ») ба табъ расида-анд (20,56-88; 102-55). Ба ин маънй, мунавдеид ва адабиётшиноси рус В.Г.Белинский фармудааст: «Назми ^ар халк; ба таърихи он алов;аи к;авй дорад; дар назм ва дар таърих ру^и ноаёни халк; муштарак инъикос меёбад ва аз ин ру, таърих назми хал^ро ва назм таърихи онро маънидод меку-нанд» (13,238).

На^ши Восеъ дар адабиёти хаттии то^ик боз ^ам ^иддитар ба тас-вир омадааст. Мувофикри андешаи С. Султонов шуриш дивдеати адибонро ^ануз пеш аз Ищилоби Октябр ^алб намуда будааст: «ИХоири охири асри XIX ва аввали асри XX ^о^ии Кангуртй ба ^амфикронаш фармудааст, ки )$ар чй мардум дар хусуси шуриши Восеъ мегуянду медонанд, барояш гирд оваранд» (20,7). Ва ин и^доми З^й З^усайн му^акдеикдю ба чунин тахмин водор мекунад: «Шояд ^о^ии Кангуртй ^ам асаре дар васфи

Восеъ гуфта бошад ва ё асар^ои гуяндагони номаълумро ралами тазфир ва такмил зада бошад» (20,7).

Мутаассифона, дар Кулиёти ^о^й Дусайни Кангуртй (Душанбе, 1998) дар ин бора маълумоте дастрас нашуд. Бояд гуфт, ки Куллиёт ашъ-ори солкой охири ^аёти шоирро, ки дар Кангурт (аз 1913 то 1917) э^од намудааст, фаро нагирифтааст. Ва >ю ^ам ба чунин тахмин к;аноат меку-нем, ки Му^аммад^усайни ^о^й шояд дар охири умр оид ба шуриши Восеъ чизе таълиф карда бошад. ^ав;ик;ат баъди ба а^ли илм дастрас гарди-дани таълифоти солкой охири зиндагии шоир маълум мегардад.

Дар адабиёти муосири то^ик бошад, симои Восеи диловар хеле равшану муассир ба к;алам омадааст. Ал^ол асар^ои ало^идаи адибоне чун Абдуррауфи Фитрат, Р.Абдулло, М.Турсунзода ва А.Де^отй, С.Улугзода, Б.Ра^имзода, Р.Мирзо, М.Кдноат, Бозор, Гулназар, ^.Гоиб, М.Шералй, Б.Расо, ^.Файзулло, Р.Сафарзода, Р.Назрй, К.Насрулло, М.Роиб ба мо маълуманд. Мувофици ша^одати адабиётшинос А.Н. Болдирев, нависанда ва рузноманигори то^ик Алй Хуш низ оид ба Шуриши Восеъ асаре навишта будааст: «Алй Хуш китобе бо номи «Шуриши Восеъ» навишта истодааст ва бояд аз материал^ои ^амъшуда фаровон истифода барад» (17,14). Вале тадк;ик;оти минбаъда ин фикри А.Н.Болдиревро тасдив; намекунанд: «Дар бораи китоби у (Алй Хуш -С.Э.) «Шуриши Восеъ», - к;айд кардаааст профессор А.Ма^мад аминов, -урц як маълумоте дастрас карда натавонистем. Тахмин кардан мумкин аст, ки шояд, Алй Хуш дар бораи ин шуриш очерк ё романе навиштанй буд» (50,57).

Нахустин асари бадеии то х>ол дар адабиётшиносй маълум «Шуриши Восеъ» ном асари са^навии Абдуррауфи Фитрат мебошад, ки соли 1927 аз тарафи Нашриёти давлатии То^икистон ба теъдоди 2070 нусха ба та�