автореферат диссертации по философии, специальность ВАК РФ 09.00.03
диссертация на тему: Сущность и особенности национального возрождения в Западной Беларуси (1920-1939 гг.).

Полный текст автореферата диссертации по теме "Сущность и особенности национального возрождения в Западной Беларуси (1920-1939 гг.)."

:Д

1 1 НОП 13В5

БЕЛАРУСКІ ДЗЯРЖАУНЬІ УНІВЕРСІТЗТ

УДК:10 (09).(476)

ГЛІНА ВАЛЯНЦІН МІКАЛАЕВІЧ

СУТНАСЦЬ І АСАБЛІВАСЦІ НАЦЬІЯНАЛЬНАГА АДРАДЖЗННЯ У ЗАХОДНЯЙ БЕЛАРУСІ (1920-1939 гг.).

спецьіяльнасць - 09.00.03.: гісторьія фшасофіі

Аутарзферат дьюертацьгі на атрьіманне вучонай ступені • кандидата філасофскіх навук

Мінск - 1996

Работа выканана у Беларускім дзяржауным універсітзце. на кафедры гісторьіі філасофіі і логікі

Навуковы кіраунік: доктар філасофскіх навук, прафесар

Кпяучзня Аляксандр Сяменавіч

Афіцьійньїя апаненты: доктар філасофскіх навук, прафосар

Конан Уладзімір Міхайлавіч

доктар філасофскіх навук, прафесар

Шалькевіч Вячаслау Феліксавіч

Апаніруючая арганізация:

Гродзенскі дзяржауны універсітзт імя Янкі Купалы.

Абарона адбудзецца ”23'' кастрьічніка 199С г. у 14.00 на пасяджзнні Сазета па абароне дысертацый Д:02. 01. 13(220030 [■.Мінск, пр.Ф.Скарыны 4, галоуны корпус БДУ, а.206)

З дысертацыяй можна пазнаеміцца у бібліятоцьі Белдзяржуніверсітзта.

Аутарзферат разасланы “_______”_________________ 1996 г.

Вучоны сакратар савета па абароне дысертацый

кандыдат філасофскіх навук,

дацзнт

Жданоускі А.П.

АГУЛЬНАЯ ХАРАКТАРЫСТЬ!КА РАБОТЫ.

Актуальнасць і ступень навуковай оасппаиаванасиі тямы:

Нацыянальнае адраджэнне азначае пстарычна заканамерны працэс духоунага і грамадскага абуджэння нацьіі, станаулення адпаведных сацыяльна-цэнасных каштоунасцей, узнаулення уласнага ладу жыцця, нацыянальных форм культуры.

Яно уяуляе сабою моцную альтэрнатыеу радьїкалісцкім, нігілісгьічньїм падыходам да оацыяльнай творчасці. Таму прызнанне "бесперспектьіунасці камунісгьічнага эксперыменту" становіцца адной з падстау актуалізацьіі нацьтнальна-адраджзнскіх тзндэнцый у XX ст.

У такой сацыякультурнай сітуацьіі узнакае патрзба абгрунтавання новых каштоунасцей, адекватных раннебуржуазнаму ладу жыцця, рыхтуючых глебу для новых уяуленняу аб чаяавеку і яго адносінах да свету.1

Разам з тым, неабходнз прааналізаваць і адкінуць сцвярджзнні аб тым, што у працэсе нацыянальнага адраджэння не застаецца месца для зацвярджэння у філасофскай думцы агульначалавецкіх вартасцей,. У той меры, у якой беларускія мьісліцелі вылучаюць спецьіфічньї элемент з'яу культуры, элемент "нацыянальна-творчы", у межах яго самых разнастайных духоуных і матэрыяльных сувязей, яны ¡мкнуцца раскрыць “нам і свету духоуны зквівалент пстарычнага быцця беларусау, іх нацыянальную субстанцию”2, прадставіць яго як гуманістичную парадыгму сацыяльнай творчасці.

У зпсшні час значна актуалізаваліся дзве супрацьлеглыя па сутнасці і аднолькавыя па скіраванасці тзндзнцьіі. Прасочваюцца спроби аднавіць і ажьіццявіць шэраг прынцыпау "вяртання" у гзткі "ледзьве не "залаты” у псторьії Беларусі3 век, ці анексіинага вяртання заходнебсларускіх зямсль у склад "Вялікай Польшчы".4 Есць патрзба раскрыць беспадстаунасць і нікчзмнасць "настальгічньїх узрухау аб гэтай мінуушчьіне"5 у ходзе

1 Степин B.C. Научные революции как "точки” бифуркации в развитии знания//Сб.Научные революции в динамике культуры. -Мн., 1S87.-C.50.

2 Конан У. Архегыпы беларускага менталітзту: спроба рзканструкцьіі паводлє нацыянальнзй міфалогіі і казачнага зпасу//Беларусіка -Albaruthenika: Кн.2,- Мн..1992,- С.18.

^ Ц 5 Я СТЗи0У!Ш1 іа ЖЬ'ХЗрО^ ЗЗХ0лНЯ,і К0_п.^р\/(^і \7

часе польскай акупацьіі//Голас часу (Лондан).- 1992, N 21.- С. 21

4 Миетевич 3. Тест на настоящего поляка//Европейское время.1994-, N 21,- С. 6.

5 Варанец В., Варанец Я. Становішча жыхароу Заходняй Беларусі у часе польскай акупацьіі//Голос часу(Лондан).- 1S92, N 21.- С.21.

сённяшняга этапу нацыянальна-адраджэнскага руху. Нацыянальнае адраджэнне не уяуляе сабою нейкі руцінньї, рэтраспектыуны працэс, які рэстаурыруе рудыментарныя, гістарьічна вычарпальныя з'явы.

Не менш ¡стотным уяуляецца пераадоленне стэрыятыпу у разуменні сутнаоці і асаблівасцей сацыяльнай творчасці у Заходняй Беларусі. Да апошніх дзен яна успрымалася толькі праз прызму "рэвалюцыйнай барацьбы... за звяржэнне панавання буржуазії і абшарнікау, за уладу працоуных”6. У такім рэчышчы, распаусюджаным у навуковых працах, застаецца погляд на нацьіянальна-адраджзнскі рух як на "рэакцыйны прафашьісцкі лагер"7.

Наспеласць дысертацыйнай работы вьінікае яшчэ і з прычыны адсутнасці спецыяльных навуковых даследаванняу па гэтай праблематыцы. Яе нераслрацаеанасць пры наяунасці глыбокай традьїцьіі і змястоуна багатай беларускай філасофскай думкі8, запатрабаванасці адпаведных прынцыпау у сучаснай сацыякультурнай сітуацьіі выглядае штучна, беспадстауна, ці нават наумысна, як праяуленне так званай "непапулярнасці" беларускага адраджэння.

Першыя спробы вылучыць і асвятліць питанні нацыянальнага адраджэння у Заходняй Беларусі адносяцца непасрэдна да разглядаемага перыяду. їх аналіз і практычныя захады па здзяйснєнню належьші знакамітьім дзеячам заходнебеларускай культуры, лідзрам гэтага руху. Яны раскрьілі прынцыповыя моманты адраджэння, бьілі перапоунены шчыраоц», патрыятызмам. Патрэбна наложным чынам акрзсліць той сукупны уклад, які унеслі у адраджэнне культуры І, цалкам, нацыянальнага быцця беларускага народа такія дзеячы як Антон Луцкевіч, Браніслау Тарашкевіч, Ян і Стаяіслау Стаиксзічьі, Вінцзсь Гадлсускі, Максім Танк, Рыгор Шырма, Петр Мятла, Арсень Канчзускі, Леапольд Радзевіч, Петр Сяргіевіч, Я.зэп Драздовіч, Васі.пь Рагуля, Фабіян Ярзміч, Наталля Арсеннева, Сымон Рак-Міхайлоускі, Уладзімір Жылка, Міхаоь Забэйда-Суміцкі і многія іншьія, чыя добрыя ¡мены толькі зараз вяртаюцца з небыцця, займаюць сваё пачэснае мссца у гіоторьи беларускай культуры. Значны уклад у гісторьію грамадскай і філасофскай думкі Беларусі зрабілі працы цалай кагорты таленавітьіх мьісліцеляу, літаратарау, такіх як

6 Борьба трудящихся Западной Белоруссии за социальное и национальное освобождение и воссоединение с БССР. Документы и материалы,- Т.2.-Мн., 1972,- С.6.

7 Полуян И.В. Западная Белоруссия в период экономического кризиса 1929-1933 гг.- Мн., 1991,- С.6.

8 Шалькев1ч В. Фшасофская думка 5 Беларуси- Мн.; 1976,- С.3-4.

з

І.Абдзіраловіч, У.Суліма, А.Станкевіч, І.Дварчанін, А.Бужанскі, Ядвігін Ш., С.Грьінкевіч, Акрамя таго, аутарам выкарыстоуваецца перыядычны друк 20-30-х гадоу, зборнікі дакументау, некаторыя архіуньїя матэрыялы і успаміньї сучаснікау, а таксама палемічньїя матэрыялы аланентау нацыянальна-адраджэнскага руху у Заходняй Беларуси. Усе яны складаюць

У наступныя паустагоддзя, нягледзячы на "жаданне" і "вялізарную задачу - сістзматьічньїм вывучэннем усіх маючыхоя матэрыялау даць поунае і усебаковае асвятленне’"10 заходнебеларускай рзчаіснасці, аб'ектыуных доследау у краіне праведзена не было. Навуковыя распрацоухі канцзнтраваліся у асноуным вакол узвялічвання грамадска-палітьннай дзейнасці камуністьічнай партьіі Заходняй Беларусі. У іншьім випадку, некаторыя працы бьілі прысвечаны аналізу розных аспектау нацыянальна-вызваленчай барацьбы, якая, між тьім, інтзрпрьітасалася як складовы элемент пралетарскай рэвалюцыР1. _

Станоучую ролю сярод публЫацый 40-80-х гадоу адьігралі працы А.Бергман, А.Ліс, А.Майхровіча, С.Падокшына, іншьіх. даследчыкау, якія прадпрьін.ялі спробы

9 Абдзіраловіч І. Адвечньїм шляхам(Дасьледзіньі беларускага

сьветапогляду).-Вільня,1921, Бужанскі А. Нсдахопы "айцоу''(Аб пзправе нацыянзльнай мзнтальнасці)//Калосьсе.- 1936, N 4,- С.244-250., Бужанскі А. У абліччьі расейскага тзрмідору//Калосьсе,- 1938, N 3.C.178-183.; Грьінкевіч С. Культура й загадьі нацыянальнае працы//Калосьсе,- 1935, N

1,- С.40-43., Грьінкевіч С. З зацемак аб характеры бєларусау/./Калосьсе.-1935, N 2.- С.11-115.; Дварчанін І.С. Францішак Скарына як культурны дзеяч і гуманіст на беларускай ніве.-Вільня,1926.; Станкевіч А. Этычныя падставы нацыянальна-культурных правоу нацыянальных

меншасьцей//Калосьсе,- 1937, N 7,- С. 158-160., Станкевіч A."Muzyckaja Prauda" і "Гомон"//Калосьсе.- 1935, N 1.С.34-39., Суліма Гэтым пераможаш'.-Заходняя Беларусь.Зборнік грамадзянскай мьісьлі, навукі, літаратурьі, мастацтва Зах.Беларусі.-Вільня,1921; Тарашкевіч Б.А. Выбранае: Крытыка, публіцьютьїка, пераклады,- Мн., 1991.; Ядвігін Ш. Выбр-эныя торы - Ми . 1976. і інш.

10 Заходняя Беларусь пад панскім гнетам і яе вызваленне./Пад рзд.акад.Н.М.Нікольскага і І.Ф.Лочмеля.-Мн., 1940,- С.40.

11 Зуев Ф.Г. Рабочее и национально-освободительное движение в Польше (1917 - 1939 гг.).-Мн., 1959.; Говин С.В. Демократическая печать Западной Белоруссии в борьбе за социальное и национальное освобождение трудящихся (1921-1939).- Мн., 1971.

пастаноукі гэтай праблемы, адстойвання самой ідзі нацыянальнага адраджэння краю12.

Дцнак, толькі з канца 80-х гадоу складаюцца спрыяльныя умовы для выеучэння заходн'ебеларускай нацыянальна-адрадаэнскай думкі. Выдаюцца творы лідзрау гэтага руху, артикулы і нарысы аб іх дзейнасці, праводзяцца навуковыя канферзнцьіі, семінарьі па нацыянальнаму адраджэнню Беларусі. Дадзеная навукова-тэарэтычная праблематыка прымае выгляд наспелай, надзеннай практычнай задачы у ходзе абуджэння нацыянальнага жыцця беларусау.

Мата і запачы работы вызначаюцца праз актуальнасць тэматыю у навуковых, ідзйна-палітьічньїх, духоуна-ахсіялагічньїх адносінах, а таксама на падетаве неабходнасці яе сістзмнай распрацоукі, абагульнення і ажыццяулення адраджонскіх прынцыпау у сенняшніх умовах.

Мзтай з’яуляецца ¡нтэграванае узнауленне заходнебеларускай нацыянальна-адраджэнскай думкі з выяуленнем сутнасных характарыстык і специфічних праяу нацыянальнага абуджэння беларусау, нацыянальна акрэсленых форм грамадскай творчасці, як этнасацыяльнага спосабу цэнаснага авалодання быццем.

Яна дасягаецца шляхам пастаноукі і вырашэння наступных асноуных задач:

- вызначэнне істнасці і значення нацыянальнага адраджэння у канкрэтна-пстарычных умовах Заходняй Беларусі;

- разгляд сацьіяльна-аканамічньїх і культурна-асветніцкіх перадумоу станаулення нацыянальна-адраджэнскага руху;

- аналіз багатага гістарьічнага вопыту, духоунай традьїцьіі, іх ролі, плённага уплыву на станауленне "нацыянальнай ідзі”;

- вызначэнне зместу асноуных накірункау нацьіянальна-палітьічнага вызвалення, высвятленне і разуменне прычын іх ідзйнай раз'яднанасці, неабгрунтаванасці і малазфектьіунасці захадау па рзалізацьіі канцэпцый нацыянальнай свабоды;

■ вылучэнне філасофсюх аспсктау нацыякальна-адраджзнскаи думкі, асэнсаванне прынцыпау і галоуных кампанентау сацыяльнай творчасці, спосабау існавання нацыянальнай культуры, альтэрнатыу і перспектыу беларускага адраджэння.

12 Бергман А. Максім Бурсевіч//Беларускі каляндар (Беласток).-1981,- С.157-165.; Ліс А.С. Браніслау Тарашкевіч. - Мн., 1966., Ліс А. Петра Сергіевіч.-Мн., 1970., Ліс А. Вечны вандроунік: Нарыс пра мастака Язэпа Драздовіча.-Мн., 1984.; Майхрович A.C. Белорусские революционные демократы: Важнейшие аспекты мировоззрения.Мн., 1977.; Падокшын С.А.Філасофская думка зпохі Адраджэння у Беларусі.Ад Францыска Скарыны да Сімянона Полацкага.-Мн., 1980 і імш.

Асобкам сярод канкрэтных задач стаіць пытанне абгрунтавання духоуна-гуманістьічнай скіраванасці сацыяльных дзеянняу, спалучзння агульналюдзкіх каштоунасцей і нацыянальных вартасцей пздчас нацыяналына'-духоунага аднаулення жыцця беларускага народа.

Металалагічнпя аснова дьісептаї іьіі прадстае у выглядзе сукупнасці прынцыпау і метадау узнаулення, вывучэння, і вытлумачэния дадзенага сацыякультурнага феномена.

Сярод іх вылучаюцца прынцыпы навуковай аб'ектьгунасці, дьіялєктьікі сацыяльных працэсау, сіотзмнасці і цалкасці тэарэтычных распрацовак, абагульнєння і асэнсавання на гэтай падставе тэндэнцый і з'яу нацьмнальна-адраджэнскага працэсу, духоунага вопыту міжваеннага дваццацігодцзя.

Пэуныя метадалагічньїя высновы бьілі запазычаны з даследаванняу Я.Карскага, У.Ігнатоускага, І.Абдзіраловіча, С.Грьінкевіча. їх вылучэнне спрыяе аб'ектыунаму аналізу сацыяльных з'яу, распрацоуцы і зацвярджэнню беларускага навуковага, у тым ліку і філасофскага, катэгарыяльнага апарату, шуканню і выяуленню уласных "канцэптуальных акулярау" у "дасьледзінах беларускага сьветагляду1"13.

Асноуньїмі метадамі даследавання вызначанай праблематьікі з’яуляюцца метады параунальна-пстарычнага аналізу, узаемасувязі гістарьічнага і лагічнага у пазнанні, узыходжання ад абстраісгнага да канкрэтнага.

Нануковая значнаспь і палахзнні. якія выносяича на абарону:

Выкананыя дысертацыйныя доследы уяуляюць сабою першыя захады у вьівучзнні і абагульненні праблем нзцыянальна-адраджэнскай думкі у Заходняй Беларусі міжваеннаїи перыяду. Да апошніх часоу гэтая праблематыка падавалася ці негатыуным чьінам, ці ззкраналася як аспект вызваленчага руху без выяулення духоуна-культурных пєраутварзнняу збуджаючайся нацьіі. .

Праца дає магчымасць сістзматьізаваць шэраг рацыянальна-дзейсных, праксіялагічньіХ высноу і рзпрадуцыраващ, іх у сучасних сацыякультурных умовах на якасна новым узроуні.

У дьісертацьіі адрьімалі асвятленне і абгрунтаванне наступныя аскоуныя палажзнні тзма, якія выносяцца на абарону:

- Дадзены прзцэс у міжоаенньї час стау завяршаючым этапам шырокага нацыянальна-адраджэнскага руху на Беларусі канца Х1Х -пачатку XX стст. Яго сэнс вьінікау з неабходнасці пошукау вьійсця з

13 Абдзіраловіч І. Адзечным шляхам: Дасьледзіньї беларускага сьветагляду.- Мн.,1993.-С.24.

небяспею татальнай асмляцьи I паламзацьн беларускага народа у Польскай дзяржаве.

- Цэльная шматвекавая нацыянальная традыцыя, з'яуляючыся ¡дэйнай прадумовай, пераламляецца у заходнебеларускай нацыянальна-адраджэнскай думцы спектрам разнастайных, часам разыходзячыхся да супрацьлегласц!, палпычных, сацыялагнных, фтасофсюх щэй.

- Найбольш шырока распаусюджаныя рэвалюцыйна-дэмакратычныя ¡дэ! па метадах рэал;зацы'| нацыянальных ¡дэялау прымаюць несумяшчальны з польскай рэчаюнасцю характар. Нацыянал-сацыялгём \ бальшавюм не атрымлшаюць ¡стотнай падтрымю у беларусюм асяроддз1. Нацыянальнае вызваленне аказываецца малаверагодным, падвяргаецца пал'пычнай абструкцьи,

- Мыслщел! адраджэнскай плыж распрацоуваюць прынцыпова новую фшасофю сацыяльнага дзеяння, лабудаваную на "чыстай нацыянальнай ¡дэГ. Яна уяуляе сабою супольны "паз1тыуна-творчы працэс", перш-наперш, у духоуна-культурнай сферы. Толью праз яе адраджэнне, Л1чаць яны, можа надысщ замацаванне дзяржауна-грамадсих нацыянальных вартасцей.

- Пры актуальная дылемы: "славянафшьсша” - "захаднщтва" мыслщелям! адраджэння абгрунтоуваецца I верх бярэ у ¡х свядомзсц) ¡дэя "собскага" шляху развщця, угрунтавамая на так званым "ваганьнГ мж Захадам I Усходам.

- У разуменн1 сутнасц1 культуры як галоунага фактара нацыянальнага адраджэння прэвал1руюць актыуныя кроатыуныя, духоупа-творчыя пачатю. Абарона \ хультываванне беларускай мовы, лтаратуры, мастацтва, народных традыцый, сапраудная барацьба за нацыянальнц» школу, навуку, публ1цыстычную I выдавецкую справу прадстае як перапона татальнаи аздмшяцьц.

- 1манентнай нацыянальнаму адраджэнню станошцца духоуна-гуманютычная сюраванасць яго праяу I адпаведныя каштоунасц1 ладу жыцця беларусау.

Практычная значнасць I апоабаиыя асноуных вынтау: Утрымлшаючы пэуныя прако!ялаг1чныя рысы, атрыманыя вынМ \ высновы з’яуляюцца надземным! I таму могуць быць выкарыстаны у выглядзе к1раунных прынцыпау < арыентацый у працэсе станаулення I замацавання форм нацыянальнага быцця беларускага народу.

Яны могуць быць таксама карысным! пры падрыхтоуцы абагульняючых работ па псторьй ф1ласофскай думю на Беларуси пры нап1'саин1 прац па пытаннях нацыянальнага адраджэння.

Матэрыялы дысертацьи могуць ужыеацца для распрацоую спецкурсау па розных праблемах фшасофскай I сацыялапчнай дума на Беларус! у XX ст., у лекцыйнай рабоце па тэмах станаулення I развщця нацыянальнай

самасвядомасці беларускага народа, яго дзяржаунасці, мзнталітзту, нацыянальнай культуры.

Дысертацыйная работа пыканана, абмеркаеана і рэкамендавана да абароны на кафедры гісторьіі філасофіі і логікі Белдзяржуніверсітата.

Асноуныя вьінікі дадзенага даследавання знайшлі свае адлюстраванне у дзесяці апублікзваньїх работах аутара і яго выступлениях на нзвуковых канферэнцыях з 1989 па 1994 год.

Структура работы складаецца з уводзін, агульнай характарьістьікі работы, двух раздзелау, змесг якіх раскрыеаецца у шасці параграфах, а таксама з вывадау і спіса выкарыстанай літаратурьі. Аб’ем дьісертацьіі склау 118 старонак тзксту і 9 старонак слісу выкарыстанай літаратурьі агульнай колькасцю 154 найменні.

АСНОУНЫ ЗМЕСТ РАБОТЫ.

У поршым раздзеле "Сппыякультуоная лзтзрмінзііьія наиыянальнз-адраджэнскага руху” раскрываеида специфіка уздзеяння важнейшых дзтзрмінантау на працяканне нацыянальнага адраджэння у міжваннньї час у Заходняй Беларусі.Па свайму змястоунаму характару іх дзеянне трзба падзяліць на некалькі тыпау дзтзрмінацьіі. Гзта, па-першае, фактары, якія станоуча.стымулюючым чынам спрыяюць станауленню, нацыянальных форм існавання грамадства. Есць і другія, якія непасрэдна не праяуляюць свайго уздзеяння, дастаткова нерзлевантныя, нейтральный. Аднак, існавалі і такія, якій утваралі значныя перашкоды, складанасці, супярзчнасці. Тым не менш, мєназіта праз іх наяунасць і сутшнеине з імі узмацняецца нацыянальная ідзнтьіфікацьія, абуджаюцца самасвядомасць і імкненні да нацыянальнай свабоды. Увесь гэты комплекс сацыякультурных дзізрмінацьій лрадвызначыу сутнасць і спецьіфічния г.раявы нацыянальнага адраджэння у Заходняй Беларусі.

Сярод іх аутарам вылучаецца шзраг сацьіяльна-оканамічньїх падстау, матэрыяльна-культурных фактарау, выявлению якіх прысоечаны псршь: параграф ппапьі:"Саі!ьіяпьна-зканпмічньія і культурна-асветн’шкія прз/іумовьГ.іх аналіз сканцзнтраваны на вьіяуленні галоуиых матэрыяльных умоу, выспяваючых тэндэнцый, якія выступаюць у якасці асноватворных для окгуалізацьіі "бєларускай ідаі".

Грунтоуную аснову зканамічнага ладу складала існаванне дзвюх форм грамадскіх адносін: архаічньїх, феадальна-абшарніцкіх, з захаваннем абшчмнна-сялянскіх злемєнтау і адносін капіталістьічнага спосабу вьітворчасці. Па сваей сутнасці праводзімьія польскімі уладамі рэформы мелі буржуазны характар. Гэта павінна было стварыць падмурак для разняволення дзеясных сіла^ грамадства, зацверджання адпаведных правоу і свабод, у тым ліку і у міжнацьіянальньїх зносінах.

Заходнебеларускія слаі насельніцтва адчуваюць патрэбнасць ажыццяулення уласнай "пазітьіунай творчай працы" на бєларускай ніве.

Аднак, антыбеларускае пераламленне аграрных пераутварэнняу прьіводзіць беларусау да усводамлєння дзструкгьіунасці медатау вырашэння уладамі надзенных праблем. Гэта паслужыла адной з важкіх прычын абвастрэння нацыянальна-вызваленчага працэсу, рзалізавалася у магутным "грамадоускім” руху.

1стогныя прадумовы для ахтуалізацьіі "бєларускай справы" сфарміраваліся у гарадскім асяроддзі. Разам з болей інтзнсіуньїм працяканнем капіталістичних пераутварэнняу, тут відавочна праяуляюцца і сацыяльныя, і нацыянальныя супярзчнасці.

Так, у ходзе станаулення прыватнай прадпрьімальніцкай дзейнасці нацыянальна-саслоуная структура уласнікау складвалася не на карысць карэннага, "тутэйшага” насельніцтва.

Нацьіянальна-дьюкрьімінацьійньїя тзндзнцьіі найбольш груба праводзіліся у адносінах да маламаемістьіх слаеу

заходнебеларускага грамадзянства. Тым не менш, ёсць падставы сцвярджаць, што разам з праявамі польскага палітьічнага і бытавога шавінізму існавалі адносіньї добрасуседства, паразумення, згоды і даверу між двума слзвянскімі народамі. Таму ідзя нацыянальнага адраджэння беларускага народу, як "роунага з роуным, вольнага з вольным" польскім народам, насупєрак многім фактарам дамініравала у свядомасці абуджаючайся нацьіі.

Спакон вякоу заходнебеларускія гарады Вільна, Навагрудак, Гродна, Беласток, Слонім з'яуляліся вялікімі нацьіянальна-культурньїмі цзнтрамі. Тут існавалі адносна буйныя тьіпаграфіі, бібліятзкі, тэатры, вучэбныя і рзлігійньїя установи. Усе гэта разам спрыяла культываванню беларускага друкаванага слова, правядзенню мзтанакіраванай работы па абароне ад нападау з боку "валадароу краю" нацыянальнай асветы, мастацтва, народных традыцый, мовы, было вызначальнай падставай для замацаванння нацыянальных рьіс, самасвядомасці і характэрных духсуных якасцей беларускага народа.

Абагульняючы стан матэрыяльнай культуры, аутар прьіходзіць да высновы аб наяунасці у ёй значных сацыяльных супярэчнасцей, ¡стотным бокам якіх з'яуляуся іх антьібеларусхі харакгар. Гэта і вызначыла асноуны змест нацыянальнага адраджэння: яго здзяйсненне на падставе пошукау выйсця з небяспекі татальнай асіміляцьіі, паланізацьіі бєларускай наци і.

нацыянальнай іпзі’’ паказана, што нацьшнальна-адраджзнскі рух не з’яуляуся выпадковай падзеяй ці толькі рэакцыяй на паланізатарскія захады, але уяуляу сабою заканамерны пстарычны працэс духоуна-культурнага развіцця грамадства. Ен стау вьшікам ажыццяулення

пераемнасці, трансляцьіі праз стагоддзі ¡дэйна-духоуных традыцый, культурных здабыткау беларусау.

Аутар звяртае увагу на тое, наколькі сур'езную ролю мьісліцелі адраджзнскага руху надаюць станауленню культуры у скарынаускую эпоху, якую яны лічаць "залатаю парой беларускай літаратурьГ14. Ідзі абуджэння нацыянальнэй свядомасці, патрыятызму, самаадданасці, служэння "паспалітаму дабру”, замацавання дзяржаунасці і ¡ншыя прайшлі выпрабаванне стагоддзямі і не страцілі сваей актуапьнасці, узбагаціліся гістарьічна і філасофскі у сацыякультурнай сітуацьіі канца Х1Х - пачатку XX стст. Сярод прадаужальнікау гэтай традьїцьіі заходнебеларускія мьісліцелі вылучаюць ідзйную спадчыну Бариічзускага, Чачота, Дунін-Марцінкевіча, Багушзвіча, філасофска-публіцьістьічную дзейнасць "нашанівауцау”. Многія з іх, у прьіватнасці, А.Луцкевіч, А.Станкевіч, Б.Тарашкевіч, Ф.Акінчьіц, Р.Астроускі, С.Рак-Міхайлоускі у заходнебеларускіх умовах сінтззуюць галоуныя прынцыпы "беларускай ідзі", акумулюць у ей увесь духоуны волыт беларускага адраджэння.

Трзці параграф: "Пошукі шляхоу наиьіянальнгі-пзлішчнага

пызпалоння" прысвечаны абгрунтаванню аб'ектьіунасці і надзеннасці разгортвання барацьбы за сацыяльную і нацыянальную свабоду, выяуленн» розных падыходау па яе ажыццяуленню. Тут акцэнтуецца увага на распрацоуцы шэрагу арьігінальньїх канцэпцый у пошуках выйсця з нацыянальнага тупіка.

Узросшая незадаволенасць вьінікамі вядомых палітьічньїх канвульсій лягла у аснову утварэння радьїкалісцкіх арыентацый. А^гар пгжазиае у «касці іх недахопа? неадзкватнае адлюстраванне многіх праблем рзчаіснасці, у прьіватнасці, няздсльнасць да аб'ектыунагз, непрадузятага успрыняцця сацыяльных змен, неразуменне гісторьіі і практькі мЬкнацыянальных адносін, перабольшванне ролі сілкоза-разбуральньїх метадау, спробы падпарадкаваць свабодалюбівьія настроі беларусау сваім вузкапалітьічньїм мзтам барацьбы за уладу.

Асобнзе значзнне у сувязі з гэтым набывае аналіз поглядау так званай "сзцзсіі” у кампартьіі. Па сугнасці, часткай беларускай рэвалюцыйнай інтзлігенцьп гірадпрьімаецца спроба адмаулення ад уживання бальшавізму на Беларусі і пераарьіентацьіі на сацыял-дэмакратычны шлях развіцця.

Раскрываючы сутнасць вызваленчай канцзпцьіі нацыянал-сацьіялістьічнай суполкі, аутар паказвае у ей гіпертрафіраванасць нігілістьічньїх падыходау, спекуляцыю нацьіянальньїмі пачуццямі,

14 Станкевіч А. Доктар Франціш Скарына і яго культурная праца//Калосьсе.- 1936, N 2.-С.99.

валюнтарызм, эганацыянальную еычурнасць і безгрунтоунасць яе здзяйснення у Заходняй Беларусі.

Найбольш уплывовай, адлавядаючай інгарзсам шьірокіх слаеу

иасельніцтва стала канцэпцыя нацьіянальна-палітьічнага вызвалення, распрацаваная прьіхільнікамі рэвалюцыйна-дэмакратычнага накірунку, у прьтатнасці, лідзрамі БСР Грамады, "Змагання”. "Беларуская справа" у ёй разумеецца як сукупнасць сацыяльных і нацыянальна-вызваленчых прынцыпау і установах .процідзеянне рзгрзсіумьім уладарніцкім

структурам.

Нягледзячы на значнае ідзйнае размежаванне нацыянальна-дэмакратычных сілау, пзуную непаслядоунасць у поглядах на вырашэнне нацыянальнага питання, ідзелагамі гэтай пльїні А.Луцкевічам,

А.Станкевічам, Р.Астроускім і інш. вылучаецца і абгрунтоуваецца ідзя аб специфічним, самабытным "беларускім шляху" да свабоды. Яе здзяйсненне мяркуецца праводзіць не столькі праз жорсткую палітьічную і зканамічную барацьбу, але праз патрэбу нацыянальна-духоунага развіцця, праз "нацыянальную пазітьіуна-творчую працу”.

Сярод галоуных фактарау, дзтормініруючьіх практичную абмежаванасць нацыянальна-вызваленчага руху, вылучаюцца як шьірокія паланізатарскія захады, так і значная размежаванасць, ідзйньїя разнагалоссі і пашыраючаяся сацыяльная апатыя у стане рухаючих сілау нацьіянальна-палітьічнага вызвалення. Гэтыя і ¡ншыя прычыны прыводяць, на думку аутара, да немагчьімасці нацыянальнага адраджэння палітьічньїмі сродкамі. Патрэбна распрацоука прынцыпова іншьіх тэарытычных пачаткау, якасна новэй фіяасофіі сацыяльнага дзеяння.

Выевятленню гэтых пытанняу прысвечаны другі раздзел работы: "Сутнасныя рысы і асаблівасці адраджэнскзй думкі". Туї разглядаюцца найбольш значныя тзмьі філассфскіх разіззжанняу, якія узгикаюць Гїздчас нацыянальнага адраджэння, выяуляючы пры гэтым яго сацьіялагічньїя, культуралагічньїя, маральна-псіхалагічньїя аспекты.

У першым параграфе заключнага раздзелу; "Сацияльна-Філасофскас

прадстаунікоу адраджэнскай пльїні на фундаментальныя асновы сацыяльнай сістзмьі і магчимасці яе перауладкавання.

Светагюглядныя устаноукі большасці прадстаунікоу нацыянальнага адраджэння уяулялі сабою ідзалістьічньїя ці дуалгстычныя пздыходы да вырашэння пытанняу светапабудозы і грамадскага існавання. Болышсць з іх выступала супраць "манізму скрайна-матэрыялютычнага

светапогляду"15. Крытыка матзрьіялізму, між тым, была не змястоунай і прынцыповай, але, хутчэй, ідзялагічнай, дастаткова павярхоунай, праводзілася на падставе атаясамлівання яго з канкрэтна-лстарычнай формай "марксавай тэорыГ'.

У якасці адной з галоуных філасофскіх тэмау выступала праблема абгрунтавання "чыстай нацыянальнай ідзі" У ей няма нічога ад папітьічнага насілля, зканамічнай і духоунай зкспансіі, асіміляцьійньїх захадау. Яна прадстае асновай і рухаючай сілай адраджэнскага працэсу, магчымасцю тварыць і развіваць нацыянальныя каштоунасці. Толькі на падставе готага магчыма рзалізацьія грамадскіх і дзяржауных запатрабаванняу.

Цэнтральным момантам філасофскіх пошукау заходнебеларускіх мьюліцеляу становіцца выбар прэарытэтау сацыяльных арыентацый. Так званая "усходняя мадэль" ¡дэнтыфщыруецца большасцю з камуністьічнай перспектывай, што, на іх думку, адпавядае тупікооаму варыянту са скасаваннем усіх нацыянальных вартасцей. Больш скаданым для іх было прагназірзванне сацыяльных пераутвзронняу па "заходняму узору". Аднак праяуленне прынцыпау паланізацьіі, інкарпарацьіі, вялікадзяржаунасці з іх антьібеларускім зместам ставіць пад знак запитання прыналежнасць польскай сацыяльнай сістзмьі да заходняга тыпу і значна скарачае колькасць прьіхільнікау "палянафільства".

Яны прьіходзяць да пераканання аб неабходнасці і выключнай патрзбе ісці уласным незалежним шляхам развіцця, выкарыстоуваючы пры гэтым нацыянальную гістарьічную традыцыю і пазітьіуньї еурапейскі вопыт пврауладкавання грамадства.

Адначасова мьісліцелі звяртаюць увагу на пэуныя адмоуныя суб'ектыуныя фактары, сярод якіх вылучаюць песімістьічньїя настроі, сацыяльную апатыю беларусау, пашырэнне думак аб безнадзейносці і нездзяйсняемасці нацыянальнага адраджэнння.

Працэс абуджэння і асаблівасці развіцця нацыянальнай культуры разглядаецца у другім параграфе: "Беларуская культура як галоуны фактао нэиыяналтагд абупжэння". У змест нацыянальнай культуры лідзрьі гэтай пльїні укладваюць сукупнасць сацыяльна-пстарычных форм жьіццядзейнасці людзей у межах этнасацыяльнай супольнасці, іх матэрыяльную і духоуную творчасць, традьїцьіі, мову, асаблівасці характару і паводзін.

Аутарам падкрзсліваецца неверагодна напружаная і мзтанакіраваная работа дзеячоу адраджэння па захаванню, абароне і культываванню ва умовах паланізацьіі беларускай мовы, як субстанцьіі духоуных з'яу, як

15 Станкевіч А. Цені і блескі (Да лезунгу "Культура нацыянальная формай - камуністьічная зместам")//Калосьсе.- 1935, N 4,- С.214.

гаранта нацыянальна-экз'ютзнцыяльнай цалкасці народа. Вачскай умовай процідзеяння асіміляцьіі выступае запатрабаванасць "нацыянальнай асветы і школьніцтва", у ходзе рзалізацьіі якой "замацоуваліся асновы нацыянальнага адраджэння"18.

Вызначэнне сугнасці ''беларускай душы" дае магчымасць мьісліцелям зразумець спецьіфіку працякання эдраджэнскага працэсу на Боларусі. Рысы характеру акрзслівалі гуманістичную скіраванасць адраджэнскага руху, а з другога боку, як лічьіу А.Бужанскі, спрьіялі таму, каб "беларускае адраджэнне узыйшло на форум жыцця,.. нєяк вельмі скромна,., чорным ходам"17.

Прымаючы за зыходную кропку развіцця мастацтва "ідзю нацыянальна-творчую", лщэры адраджэння не падзяляюць прынцыпау функцыявання мастацтва як "аружжа у грамадскім жьіцці" ці як "мастацтва дзеля мастацтва". Усялякая нацыянальная творчасць навінна сінкрзтьічна адлюстроуваць сутнасныя кампаненты узнаулення і зацверджання больш дасканалых, узвышзных і надзенных нацыянальна-змястоуных форм жьіццядзейнасці народа. Менавіта такая праца на "беларускай ніве" узнесла пээтычны талент Н.Арсенневай, М.Танка, М.Машары, У.Жьілкі, Я.Бартуля, М.Васілька і ¡ншых беларускіх песняроу на узровень лепшых дасягненняу еурапейскай культуры, ¡нтэгруючы у сабе агульначалавечыя вартасці і нацыянальны каларыт.

У трзцім параграфе "Духо<?на-гуманістьічньі змест напыянальна-адоаджзнскага руху" абгрунтоуваецца ступень разумения у адраджэнскай думцы адвечных, "вышэйшых чалавечых ісцін" і каштсунасцей, пытанияу прызначэння чалавека, канцэгпуальных захадау на гуманізацьіі грамаділва і асаблівасці їх праяулення падчас нацыянальнага адраджэння.

Дутар прьіходзіць да выснозы, што пьгганні гуманізму у перыяд духоунзга абуджзння грамадства з'яуяяюцца іманенгньїмі гэтаму працэсу. У заходнебеларускім асяроддзі не знаходзяць шырокай падтрьімкі і ужывання канцзпцы! так званаи разумнзй гумзннасц> і пралєгарскага гуманізму".

Інтарзс да "усяго чалавецкага" абуджае патрабаванні "ачалавечыць рзчаіснасць", прыроду і соцыум. Гуманістьі выступаюць супраць класавай дыктатуры, сгслоуных прьівілей, палітьічнага самавольства, маральнай разбзшчанасці, бязвер'я. Індивідуалізм, "асобкасць", самабытнасць

16 Тараижевіч Б. Беларуская школа і беларуская кніжка//Вьібранае.Мн., 1991 .- С.59.

17 Бужанскі А. Недахопы "айцоу" (аб паправе нацыянальнай мзнтальнасці)//Калосьсе.-1936, N 4,- С.244.

павінньї злучыцца з "дабром паспалітьім”, з агульназначньїмі устаноукамі у сацыяльнай творчасці.

Усвядомленне “сярэдневечна-варзарскай" сутнасці фашизму, практычныя дзеяині па прздухіленню вайны, адстойсанне агульнэчалавечых каштоунасцей, сацыяльных свабод, нацыянапьнай годнасці з'явілася відавочньїм следствам перамогі і зацвярджэння гуманістьннага светауспрыняцця у шьірокіх колах заходнебеларускага грамадства.

Такім чынам, рзпрадуктаванне дасягненняу еурапейскай культуры у спалучанні з абаронай і развіццем уласных нацыянальных ферм духоунай і матэрыяльнай культуры складає галоуны змест і вьінік нацыянальнага адраджэння, што адлюстроувае заканамерны этап сацыяльиага працэсу у Заходняй Беларусі.

ВЫВАДЫ.

Заходнебеларускі нацьіянальна-адраджзнекі рух з'яуляуся заканамерным вьінікам сацыякультурнай сітуацьіі міжваеннага часу у Польшчы. Змест яго вьінікау з неабходнасці пошукау выйсця з небяспекі татальнай асіміляцьіі і паланізацьіі беларускага народу. Специфіку яго працякання абумовіу цалы комплекс як станоуча спрыяючых пашырэнню нацыянальна акрэсленых з'яу, так і негатыуным чынам уплываючых на іх станауленне.

Сярод шэрагу гакіх супярзчлівьіх дзтармінантау вылучаюцца імкненні беларускага народу да радыкальных сацияльна-эканам/чных пераутварэнняу і дыструктыунасць спосабау іх вырашэння уладарніцкімі структурам:: уціск сацыяльных і нацыянальных правоу і распаусюджванне у грамадсгве ідай дэмакратызму, лібералізму, гуманізму, абуджзння нацыянальнай годнасці.

Зацвярджэнне працэсу нацыянальнага абуджэння ажыццяулялася на маї угным щэйна-духоуным падмурку, асновай якому паслужыла культурная традыцыя скарынаускай зпохі і здпаведныя ідзі "новаадраджанскай хвалі”.

Абгрунтоуваючы надзеннасць і важкасць пошукау шляхоу ажыцця/лення "вольнасці і роунасцГ, дзяржаунай незалежнасці, нацыянальнага адзінства, грамадскага прагрэсу, многія прадста^нікі нацыянальнага адраджэння сцвярджаюць аб утапічнасці і шкоднасці леварадьїкалісцкіх, сілкова-разбуральньїх сродкау вызэалення і лераутаарзння грамадства. Найбольш адэкватна адлюстроуваюць аб'ектыуныя з'явы рзчаіснасці прынцыпы сацыпльнага дзеяння рэвалюцыйна-дэмакратычнага накірунку. Менаеіта нацыянальная акрэсленасць іх барацьбы паслужыла адной з галоуных прычын рзпросій і забароны іх дзейнасці.

Ва умовах пашырэння паланізатарскіх захадау, умацавання аутарытарызму і процідзеянчя польскага Ураду "беларускай справе" актуальным становіцца стварэнне лрынцыпова іншай філасофіі сацыяльнага дзеяння. Яе ладстава бачыцца мьісліцелям у разгортванні "нацыянальнай пазітьіуна-творчай працы", якая карэнным чынам адрозніваецца ад палітьічнага нацьіяналізму, як "імперьіялістьічнага", так і "абарончага". Яна уяуляе сабою супольны творчы працэс, перш-наперш, у духоуна-культурнай сферы. Толькі праз яе станауленне магчыма замацаванне дзяржауна-грамадскіх нацыянальных вартасцей беларускага народа.

Сярод важнейшых прынцыпау грамадскага перауладкавання мьісліцелі вылучаюць узаемасувязь суб'ектыуных і аб'ектыуных фактарау, ідзі дзяржаунага кааліцьійнага народауладдзя, пазакласавага адзінста грамадзянства. Яны акцэнтуюць увагу на патрзбе дзмакратычных, рэфармацыйных і либеральных праграм.

Філасофская публіцьістьїка дзеячоу адраджэння перапоунена

праблемамі выбару наклрункау, прыарытэтау будучага грамадскага

існавання Беларусі. Мьісліцелямі сцвярджаецца неабходнасць незалежнага, "собскага" шляху, згрунтаваная на "адвечным ваганьнГ між Захадам і Усходам, арыентацыя народу на свае уласныя сільї у духу яго пстарычных традыцый.

У разуменні сутнасці культуры як галоунага фактара у нацыянальным адраджзнні прзваліруюць крэагыуныя, духоуна-гворчыя пачаткі. У ходзе пашырэння духоунай зкспансіі, паланізацьіі менавіта такія формы

існавання беларускай культуры становяцца важнейшьімі аб'ектамі нападак

з боку польскага вялікадзяржауніцтва.

Разважанні заходнебеларускіх мьісліцеляу аб асаблівасцях беларускаи душы' становяцца лзунаи кульм<нзцыинай кропкзи у разуменні магчымасцяу і шляхоу нацыянальнага адраджэння. Вылучаныя імі рысы кансервагуунасці, міралюбства і антимілітаризму і інш. канчаткова гірздвьізначаюць арыентацьй на духоуна-гуманютычния прынцыпы рзалізацьіі "беларускай ідзі".

Дадзеная работа дає магчымасць больш дасканалага разумения, і абагульнення дзейсна-рацыянальных, праксіялагічньїх высноу нацыянальна-адраджэнскага працэсу.

Да апошніх чэсоу гэтая праблематыка толькі часткова закраналаея як пэуная частка грамадска-палітьічнага ці вызваленчага руху, але безадносна да выяулення сутнасці гльїбінньїх, духоуных пераутварэнняу абуджаючайся нацьіі, рэтраспектыуна, што патрабуе і найдалей карэктыунага філасофска-метадалагічнага, сацьіялагічнага,

культуралагічнага аналізу.

Надышоу час аб'ектыунага і грунтоунага выоучэння мьісліцельнзй і маотацкай творчасці яскравых прадстаунікоу заходнебеларускай культуры, грамадскіх дзеячоу А.Луцкевіча, А.Станкевіча, і.Дварчаніна, У.Сулімьі, І.Абдзіраловіча, Н.Ар'сенневай, П.Сяргіевіча, Я.Драздовіча і ¡ншых знакамітьіх дзеячоу нацыянальна-адраджэнскзга руху.

Надзенным предметам даследавання становяцца тэарытычна-метадалагічньїя і тьіпалагічньїя праблемы рзканструкцьіі і трансляцьіі эталонау беларускай культуры на падставе. актыунага і - сінкрзтьічнага узаемадззяння алементау сацыяльнай і культурнай сістзм.

1. Глина В.Н. К проблеме консолидации движущих сил общественного прогресса в Западной Белоруссии // Тезизы республиканской межвузовской конференции "Противоречия современного общественного прогрусса".-Гродно, 1989.-Ч 2.-С.209-211.

2. Гліна В. М. Да праблемы абвастрэння нацыянальных супярэчнасцей у Заходняй Беларусі (1920-1939гг.)//Тэзисы докладов научно-практической конференции "Проблемы развития национальных отношений, интернационального и патриотического воспитания”.-Брест,

1989,- Ч.2.С.35-37.

3. Глина В.Н. Парламентаризм и революционный процесс в Западной Белоруссии//Тезисы докладов республиканской межвузовской научной конференции "Современный социализм, методология изучения, противоречия, перспективы развития". - Гродно, 1990,- 4.1.-С.207-209.

4. Гліна В.М. З гісторьіі ку.пьтурна-асветніцкай дзейнасці "Таварыства беларускай школы" // Материалы конференции "Мировоззренческие основания формирования и развития педагогической культуры",- Брест,

1990.- Ч.5.- С.27-30.

5. Глина В.Н. Духовные поиски и парадоксы межвоенного двадцатилетия (На материале западнобелорусской общественной мысли 20-30-х годов) //Тезисы докладов на Всесоюзной научно-теоретической конференции "Человек и духовные ценности".Тирасполь, 1991.-Ч.1.-С. 135-136.

6. Глина В.Н. Тоталитаризм и культурз//Тези доповідей науково-практичноі конференції "Філософія. Культура. Цивілізація".Львів, 1991.-Ч.1.- С.63-65.

7. Глина В.Н. Социокультурная традиция как основа духовного диаллога культур (На материале западнобелорусской общественной мысли 20-30-х годов XX в.)//Тезисы докладов республиканской научнометодической конференции "Новое мышление и проблемы преподавания социально-гуманитарных наук”,- Минск, 1992.-С.220-222.

8. Гліна В.М. Пьгганні гуманізму у нацьіянальна-адраджзнскім руху Беларусі ( 3 гісторьіі адраджэнскай думкі у Заходняй Беларусі у 20-30-я

г.)//Тезисы докладов республиканской конференции "Духовноценностные ориентации массовых действий людей".-Гродно, 1992.-Ч.2,-С.160-161.

9. Глина В.Н. К вопросу о сущности общественного

самоуправления//Человек, общество, личность: исторические,

философские и экономические аспекты проблемы (Тезисы докладов). Витебск; ВГМИ, 1993,- С. 62-64.

10. Гліна В.М. Аб кансэрватызме "беларускай душы" як важкім фактары у нацыянальным адраджзині (Паводле заходнебеларускай адраджэнскай думкі 20-30-х гг. XX ст.)//Материалы международной научно-практической конференции "Восточная Европа: политический и социокультурный выбор".- Минск, 1994.-С.118-119.

Рэзюме.

Гліна Валянцін Мікалаевіч. Сутнасць і аспбліоасці нацыямальнага адраджэння у Заходняй Беларусі (1920 - 1939 гг.)

Нацыянальнае адраджэнне, духоуная спадчына, паланізацьія, беларуская ¡дэя, сацыяльнае дзеянне, нацыянальная свабода, рзфармізм, гуманізм, нацыянальная пазітьіуна-творчая праца, беларуская душа, нацыянальная самасвядомасць, мова, асвета, мастацтва, агульначалавечыя каштоунасці.

Дадзеная праца уяуляе сабою канцэптуальнае даследаванне сутнасці і спецьіфічньїх праяу нацыянальна-адраджэнскага руху у Заходняй Беларусі (1920-1939 гг.). Гэты працэс разглядаецца як сацьіяльна-пстарычны феномен, які характарызуецца фарміраваннем сукупнасці сацыякультурных фактарау, што рэпрэзентуюць дасягненні сусветнай культуры у спалучзнні з развіццем яе национальных форм. Аутарам аналізуюцца погляды заходнебеларускіх мьісліцеляу на праблемы абгрунтавання шляхоу і перспектыу нацыянальнага адраджэння, адпаведных прынцыпау сзцыяльнага дзеяння, адотсйвання нацыянальных правоу і традыцый беларусау, нацыянальнай творчасці, квінтзсенцьіяй якіх з'яуляецца іх духоуна-гуманістьічньї змест.

Резюме.

Глина Валентин Николаевич. Сущность и особенности национального возрождения в Западной Беларуси (1920-1939 гг.).

Национальное возрождение, духовное наследие, полонизация, белоруская идея, социальное действие, национальная свобода, реформизм, гуманизм, национальная позитивно-творческая работа, белорусская душа, национальное самосознание, язык, просвещение, искусство, общечеловеческие ценности.

Настоящая работа представляет собой концептуальное

исследование сущности и специфических проявлений национальновозрожденческого движения в Западной Беларуси (1920-1939 гг.). Этот процесс рассматривается как социально-исторический феномен,

характеризующийся формированием совокупности социокультурных явлений, репродуцирующих достижения мировой культуры в сочетании с развитием ее национальных форм. Автором анализируются взгляды западнобелорусских мыслителей на проблемы обоснования путей и перспектив национального возрождения, соответствующих принципов социального действия, отстаивания национальных прав и традиций, развития самосознания белорусов, национального творчества, квинтэссенцией которых является их духовно-гуманистическое

содержание.

Suinmar у.

Glina, Valentin Nikolaevich. Essenct and Peculiarities of the National Resurrection in the Western Biélorussie (1920 - 1939).

Key words: National resurrection, spiritual legacy, polonization, the Belorussian idea, social asctivity, national freedom, reformism, humanism, national positively creative work, the Belorussian soul, national selfconsciousness, language, enlightenment, art, general human values.

The present work is the first systematic investigation of the essence and specific manifestations of the national-revival movement in West Belarus (1920-1939). This process is considered to be a socio-historical phenomenon characterized by the forinatioon of the totality of social and cultural phenomena reproducing world cultural achievements in conjunction with the developments of its national forms. The author analyses the West-belarus thinkers' wiews on the problems o( substantiation of ways and prospectives of the national-renaissance, the problems of appropriating principles of social activity, of defending of national rights and traditions, of the development of Belarus peopie self-consxiousness, of creation which quintessence is their spiritual and humanistic content.