автореферат диссертации по искусствоведению, специальность ВАК РФ 17.00.01
диссертация на тему: Дмитрий Бадуля и проблемы развития белорусской театральной культуры

Полный текст автореферата диссертации по теме "Дмитрий Бадуля и проблемы развития белорусской театральной культуры"

АкадэмЫ папук Бсларуа Ыстьпуг мастаптвазиаустпа, этнаграфи 1 фольклору ¡мя К.Крапты

На правах рукатсу

Шыманов1ч Валянцша М1хаГшаупа

ЗМ1ТРОК БЯДУЛЯ I ПРАБЛЕМЫ РАЗИ ИДИ Я БЕЛАРУСКАЙ ТОАТРАЛЫ1А11 КУЛЬТУРЫ

Спецыяльнасць 17.00.01 —Тпатралмтс мастацтва

Аутпрэферат дысертпцьи на агрыманнс папуковаЛ сгунст кандыдагп масгацгиатнаусша

Мии-к 1994 год

Работа выкананау 1нсгп.пуцс мастацтпазнауства, этиаграфн 1 фа;;.,клору ¡мя К.Крагппы АН Беларуси

1 <4

Навуковм юраушк — кандыдат мастацтвазнаустна Гаробчанка Т.Я.

АфщмГшыя апаненты: акадэмнс АП Беларуси доктар ф!лала:¡чпых наиук, заслужапи досяч навук1 Беларуа Каьалспка В .А.

кандыдат маспиггвазнауегаа, нрафесар,

:<аслужанм дчеяч маетацтна Беларуо ГсраачомчЭ.П.

*

Вядучяя иавукопаи аргашзацыя — Беларуси уншсрспэт культуры.

Абарона адбудзсцца "3& " 1994 г. у 14 00 на пасяджэпш

спсцыялпаванага сапста К.006.07.02 пры 1нстытуцс масгацтвазнаустна, этнаграфи 1 фольклору ¡мя К.Крапшы АН Бсларус1 (адрас 220072, г.Мшск, вул.Сурганаиа, 1, корп.2).

3 дмссртацьшн можна азиасмщца у б1блштэц1.11МЗФ ¡мя К.Крашвы АН Беларусь

Аутарэфсрат разаслалы "41? 1994 г.

Нучоны сакратнр спсиыялпаианага сапста, кандыдат мастащнашауетиа , Т.Я.Гаробчанка

АГУЛЬНАЯ ХАРАКТЛРЫСТЫКА РАБОТЫ

Актуальнасщ. пыбранай nuu абумоуленя п.їм, што сучасная грамад-ская думка актмунц аонсоупае месца і ролю беларускай культурней спад-чыны пс толі.кі у сферы уласпа культуры, але і у паусядэёпным жьщці. Відавочпа, urro сёння у галіне этнакультурнан інфармациі, як і у пацы-яналі.ш.ім уклпдіе жьіцця беларусау, разбурана сіепма пераемпасці духоу-ных каштоуігаснеіі, дэфармавапа иацыялальная спядомасць. Усё гзта не магло не иаунлыпаць на духоуную атмасферу грамадства. Такое стано-вішча пры дамінаванні зханоміка-нрагматьічнай парадыгмы у адносінах да природы, грамадства і чалавека натуральна пылучыла питание аб пдраджзшіі беларускан культуры.

Адсюль неііазбежна вьщякае жиццёвая кеабходнасць звироту да гісториі культуры і мастаїггпа Беларусі, выспятлсння тых яго старонак, якія засталіся яшчз не нрачьітаньїмі. Сярод іх — творчасць Зміграка Бядулі (Самуіл Яухімавіч ІІлаупік, 1886-1941 іт.) — тэагралыииа крьггыка, публіциста, драмаїурга, больш вядомага як пк..менніка.

Пар га зауважьщь, urro час, калі праиавау Бядуля, шмат у чым нагад-вае сспяшні дзень — шэрагам црнтычных праблем, якія патрабуюць сваґі-го аонсапання і вмраіизння. Відапочньїмі з’яуляюцца пэуныя паралелі і najrrapiiuii і'ну, падісй, ш.ггашшу — рост нацыянальпан самасвядомасці беларусау, вострая патріба пагльїбіцца у мінулае народа, адрадзіць сапраудіїую яго мопу, спасцігнуць духоуныя карані і гл-

Мітьі і задачи дас.ісдатншн вьпначаюіша у першую чаргу актуаль-насціо тэмы. Галоупую мэту спаён працы дисертант бачыць у и,їм, каб вілявіць, нрааналііаваиь і абшульніць уклад Бядулі у рачніцце беларускай патралиіаіі культуры у сувя іі з узросшим грамадскім ііпарзсам да пі.пан-ияу гісторьіі беларускай культуры.

У дьісергаці.й стапіипа impar задач, сярод яхіх наіібош.ш пажпьімі надакшпа ішстушімя:

— прасачыць станауленне светапогляду Бядулі, прааналізавапь яго дачынсшц да пытанияу беларускай культуры, у тым ліку тэагральнаи;

— вызначыць накірункі, па якіх адбыаалася {шзиіці " яго погляди^;

— паказаць разнасгайнасць і эвалюцыю яго творчасці;

— вьіявіць ступень удзелу Бядулі у працэсс фарміраииішя нацмяналь-нага сцінічнага мастантпа;

— вьіспетліць яго ушп.іу на митральны працэс у Беларусі.

Матзрияд і методика даслодапашш. Методыка дысертацьн абумоу-

лена яе задачамі. Шляхі да іх вырашзння — у аналізе публіцмстьічнан, тзатраш.на-крытычнан і драк тургічнай спадчі.шьі Цидулі, праї вмяулен-не у сн напбольш характорнага, снсцьіфічнага. У сипім даследапанні путир -чяртауся да першакрьшіц — артыкулау Бядулі, да публікаці.ій аб ім і яго творчай дзсйнасці. Вмяулснм і выкарыстаиы архіуньїя матэрыялы (навуковы фонд 1МЭФ імя К.Крапівьі АМ Бсларусі, П'нггролмім дзяржау-ііьі архіу літаратурьі і мастаїгпіа). Вьїкарьістоуваліся ражі.іеерскія экземпляры п'єс, запісьі гутарак з акцерамі — удзельнікамі тагачасш.іх спектак-ляу.

На выбар метадалогіі пауішмвалі праці,і иядучых нйчмпных г>атра-знауцау У.Пяфёда, А.Сабалсускаїа, Р.Смольскага, Г.Бармшаиа, Т.Гароб-чонкі; філосафау У.Конана, М.Крукоускага; літаратуразнаупау В.Кнвален-кі, М.Муишнскага, М.Стральцоиа, А.І’агулі, С Лаушука.

У дьісертацьіі выкарыстаиы працы, у якіх аналпуюцца розныя праблсмы тзагральїіай культуры Бсларусі, пьггаїші гістарьічнага развіцця сіпнічнага мастаїггва, а таксам а мемуарная літаратура дісячау бсларускага патра.

Важнас значніше для даследннання і нырампння пасгаулепых задач Мелі працы па зсттгыцы Ю.Бораііа, М.Бахціна, І.Ільіна; па філасофіі — М.Ьнрдінсиа, В.Роіанапа, У.С’алауспа, ІІ.Флпріпскаїа. А угар абапіраусл таксама на прайм класікау рускаїі к>лі.турьі Ф-Ласіасускаї а, А.Пушкіна Л.Толпоіа. '

Павуковая ішиііііа і практичная зішчпасць работы. Беларуск^е тэатразнаустна за апошнія дзесяцігоддзі зрабіла значим крок у вивучзнні шля’о у развінця цпці.іяііальнай тэатралышй кулыуры ад выгокау да пер-шай полоны 80-х гадоу. Пра тэта сведчаць калектыуныя працы „История беларускага тэатра” у 3-х тамах, „Театр и жизнь”; кнігі Л.Сабалеускаї а

\

„Лсоба мастака” і Г.Ьарышава „Театральная культура Белоруссии XVIII пека”, а таксама шматлікія зборнікі пра вядучых айчынных драматургау, акцёрау, рэжысёрау.

Разам з тим у Гч; л ару скан павуцы аб тэатры пдсутнічаюць работы, у якіх спеныяльна б апалізаваліся праблсмы, иастауленыя у ді.ісертацьіі. У шэрагу артыкулау і манаграфій ёсць асобныя фрагменты, прысвечаныя агляду творчаеці Вядулі — крытыка, публіциста, драматурга. Аднак яны, пры усёй іх вартаеці, не адлюстроуваюць значнасці яго творчасці і яе ролю у развіцці белярускай тэатральнан культуры.

ІІапуковая новіша дадаенан работы у тым, што у ёй зроблены спроби вывучэння, абагульнення і асэнеавання уклату Бядулі у нацыянальнпе сір-нічное мастацтва Беларусі.

Упершышо зроблена спроба пырашыць і другую важную і актуальную задачу — вьіявіць своеасабліпасці. падыходу Ііядулі да цыганнну тэат-ральнай культуры і яго ролю у адраджзнні і разніцці народных традыцый у сцзнічньїм масгаїгпіе.

Практичная значнасць работі.і нызнпчаецца октуольнасцю пмташіяу, што разглядаюцца, іх сувяззю з праблемамі сучасиага айчьіннаї а патра-знаустна, з задачпмі зстэтычнага выхапання і асветы еродкамі -паїраль-нага мастацтва. ГІрапапапальш у рабоце выпады і назіранні дозволянь глыбей паглядзець на питанні аднауленпя нацьіяналі.нмх традиции при пастаноуцы спектакляу на тзмы гістарьічнага мінулага парода: будут, кармснммі у далейших доследованиях знакаміп.тх поі-піцоіі бі-іару-каіі ■пагральнаГі критикі і паграіноусто; у сучаптн мракшцм па гра н.наіі

крытый; у курсах па гісторьіі і тзорі.іі тоагральнай крмтмкі і і атра-знаусгва Беларусі, якія чытакщца у творчих і гуманітарних ШІУ,

Апрлбаїїмя дыссртацьй. Палажгшні і ш.тады даследапапня апрабіра-ваиы у апублікапаньїх артыкулах. (Спіс публікацьш па оме дадаецца). Асобимя палаяонпі работы ішкладаліся аучарам па папукош: практичнаґі капферчицмі ДН Беларусі, прмснсчапай ІОО-годдчю з дня параджчшш Змігракл Бядулі. Дмсергацмя абмяркоувалася па паоїджчнпі аддчела тоатра Інстьпуга мастаїггпаїпаусггпа, зшаграфіі і фальклора імя К.Крапти ЛІ І Беларусі, атрьшала сіин о учую ацэику і бі.ша р:жамеидшища да абаронм.

ЛП'см і структура дис.ісдапашш. Дысертацыя ÿ аб'сме 7 др.арк. скла-даецца :і усіуна, двух глау, заключчпня і спісу літпратурьі.

АСІ ЮУНЫ ЗМЕСТ РАБОТЫ

Ва ÿcxyію абгруптоуваецца актуальнасць праблемі.і, вьгшачаїоцца прадмет, мті і задачы даслсдаиапня, павуковая напічна і практичная зпачпасць рибогы.

Першая глава дмсерташ.іі пачыпаецца „Б яду л я — публіцист і театральны критик”. У ён пылучаны три параграфы: „„Паша Ніна” і пачагак публіцистьічпап доейпасці"; „Даслсдаианиі ÿ галінс пародійна тзаіра”; „Тчагралыт-крытычиая і публіцьісгьічпая дчеіінасці, нершаіі палош-і 20-х іадоу". Визначання тэми аналпуюцца на материале публіцистичних і оатралі.н а критичних артыкулау Бядулі, якія ахогшіваюць перыяд 1912-1915 гг. і першую налоиу 1920- х іг.

Пачииік публіцисп.ічнай дчеіінасці Бядулі супадае ч моцнаїі хваляй ц;{ра,Ч/К>пня беларускай кулыуры, нпо чиаппию широкае. асиягленнс па старонках іачетьі „Наша Ціпа". Разам ч паплечиікамі Я.Купалам, Я.Кола-сам, Ц.Гарпилм, Ядвіїінмм Ш.. Л.Пашкеніч (Цсткан), М.Багдаповічам, М.Гарчцкіч і шиї. Ьчдуля пдланя чр типу на Орю бсларускасці, адчупа-

дані неадрыунасць сваііго лесу ад гісторьіі і культуры Беларусі. У нашаніу-скім руху било дане iuu.ini — кулілурна-асветніцкая і лігаратурна? Бядуля далучауся як да першан, так і да другой.

У 1913—1914 гг. ёи вьіступіу з шэрагам артыкулау (,ЛГе адным хлебам”, „К жьщыцо”, „Сьвятло”), у якіх оыклодзепа своеасаблівая гіазтмчпа-філасофская канцэгщыя адраджэння беларускаи культуры. У єн прагучалі думкі аб гістарьічш.ім прьпначзнні беларускага народа, яго ідзале, народний культуры, кансалідацьіі лепті,їх спядоммх сіл грамадстпа на аснопе духоуна-асветніцкап дзсннасці у імя нацыянальнага адрпджзння.

У гзтгі ж час Бядуля прьіходзіці. да думкі, што у словах, сімполіцм ды моуш.ім ладзе казак, у само» бсларускаіі мопе закадиравани духоунм поіп.іт парода. Таму так пальїмшіа гучаці, заклікі публіциста вывучаць народную мову, звмчаі і абради — доужмць традицию народили тпор-часці.

Аупіггични фшп.клор, на думку Будялі, тэта тая здароная моц жицця, якая нябачпа нияулнецца нк стваральнал яг о сіла. Мепав.іа гаму сн раіу збір..ць усе, у чим праяулясцца jiyina народа. Бядуля пьпначау самих гщметньш рисы души беларусау — „патрыярхальпую” чисціпю, простасць, цярпліпаець, працавітасць і Г.д., заупажаючи, пгго гзта пмяулн-ецца у няулоуных прикметах, якія не заужды паддаюцца сло)наму нмзна-

ЧЭ111П0.

У публіцистьщи Бядулі прагдядвае касміїм спетаадчуванпя, думка аб сувязі усяго з усім ¡спим у свсце. А значыць павінна биць, падиодііць сп да высновы, агульнанацыянальная еднасць. братзрегпа.

Пьісокія мраявьі духоунапі жыцця народа публіцист ш.ннмчае як харасгао. Харагпн), палодле Бядулі, категория уссабдьішіая, uvnpani-кплииія. Гзта у першую чаргу пслічная 1 Ірирода, у яком раччіча (5я їмсжпая гворчаспь. Погим тое, пгго параджае чалапек у иай'ядчёпным жі.іцці па усіх краянах „нпукарона", у народнаіі пюрчасці. У оіі ГІндуїя бачиу черне

духа бсларусау, тос, што адрознівае тэты народ ад інших у яго са.маб.лнай існасці, што дапамагас зберагчы свой тиар, сваю адметную культуру.

У ранний публщыстыцы Бядулі сцпярджасцца пра жыццё чалавска як бясконцую творчасць. Варта заупажмць, што сн цікавіуся питанням! зстзтикі і добра разумеу аснону паняццяу, спасцігаючи іх глмбішо, імкпу-чыси зна/ісці іх сарцавіну. Бядуля асабліва звяргау увагу читача па нсабходиасць удасканалепня яго асабістага унутрапага споту. Гзта дамка пазнсн знайшла адбітак у практычных парадах колективу БДТ--І наконт этычных адносіїї паміж рэжыоёрам і акцёрам. Адчувалі.ная яна і у філа-софскаіі ацовссці-казцьі „Сярзбраная табакерка”, у якои-сцвярджасцца, што маральнасць і духоупасць чалавска не толькі у змаганні са злом у навакольным сиецс, але і са злом, пгго тоіцца унутри самані чалавска і што можна вызначыць як бсздухоунасць.

Кандэпцыя белирусісаскі у інтзрпрзтацьгі Бядулі .-¡плишла працяг у яго публщыстыцы на пачатку 20-х гадоу. Аутар дьісертацьіі паказвае гзта на аналізе яго спсцыяльных даслсдаваппяу па народным narpu, што з'явшіся на сгаронках тагачаснага перыядычнага /фуку.

Народная творчасць па-раненшаму з'яулясцца для Бядулі тьім моц-ним сгрмжнсм, які можа утримань тзатральпае масганпіа у рэчмшчы нацыянальных традиций, закладзеных В.Дуніним-Марцімкевічам, І.Буіі-ніцкім, Ф.Жданопічам, Ф.Аляхнопічам. Даследчик і крі.ггьік, Пядуля вызначае народную творчасць бсларусау як мастаїггва, якос у пластичних формах, музыкальных гуках, фарбах і вобразах увекапечыла жиццё людзен на працягу тысячагодцзяу. Таму, на дамку Бядулі, хно дає новым пакаленням у сотню разоу больш ведау, чым летапісьі, працы прафесароу. У народнан творчаші праяулясица дух :>похі — яе пастроі, яс пераживапні, не* ідчальї прьп ажосні. Наро;иіае масіаипіа - - і па пазгичная ііггорьія народа.

Збсраїчьі, сабращ-. занаїапаці. і творча имкарьісіаі'' народную івор-часиь — леіпхап.іу бо іьшаіі час сі спадчини Бядулі — критика,

публіциста і даслсдчыка тэагра. І'н пастаяіша зияртау упагу тэатрау на нср'ходиасць і пажіїасць гэтан спраны.

У рабоце адзначаецца, што пачатак і асному беларускага тэазра Бяду-ля бачьіу у иародмаіі тпорчасці. У цикле нарысау („Драматичны элемент у жілцці ітиорчасці нашых продкау”, „Бсларускі тэагр”, „Батлецка”) Бядуля прасочпас эналюцьно зараджэння тэатра, пачыпаючм з сіпоа мінуушчини; аналізує этапы уникнення культапых абраднасцяу, дає агіісаіше народных гульняу; робіць экскурс у гісторшо узнікнення школьнага тоатра і народ-нага тэатра блт.чейкі.

Добрая ариептаиыя даслсдчыка у антычнай і народлай міфіиюгіі беларусау дазааляе Бядуяю пыказаць абгруїпгапапуіо дамку, суіучную сучасным меркапашіям, пгго багацсйшая не толькі сярод сланяпскіх. <іле і іидаеу раиенскіх народну, Селаруск;ія народная тіюрчасць збераглаея у амаль не ісранутим ш.іглядзс. У ей Бядуля шукау адзнакау пкпральнасці, а таксама заклікау театральных дчсячау да разумения катзгорьіі у нугранаі а спету чалачека, той Глебы і першааенош.і, пгго складає яго дуту. Гэга дазпадяла беларусу цярпліпа існаваць у нати.ольпым спеце і : е страціць снаго адметнасць на умовах няііолі і ирыгнёту. творча працятаць попыг папярздпікау у песнях, казках, паданнях і гл.

У тэагральна-крыгычных выступлениях Бядуля не адпомчы падкрзслівау, пгго гадоунай умопан развіцця сцзкічпаїа масгаїггпи у кантэксце нациянальнай ірадмцьіі з'яулясцца адіпострлшшне у драмаїур-гічнмх і сцэшчных тиорах лешш.іх нацыянальных рыс і якаецен беларусау.

Ён імкнууся, каб сцзиічнмя героі бьілі носьбітамі хпрас-піа і духоупасці, піляулялі тон „артистизм”, узорау якога шмат у вусна паэгычнац народ-най тпорчасці і у самім жьіцці. Надзпычам паэгычнп („жмицёная тікріія". „вялікі скарб пекнагы” і гл) Бядуля акрзсліу галоуныя пастулап.і народной і наогул чалавечай зп.ікі — дух, духоупасць, духоуную січу.

У народных гульїіях і абрадах, у якіх сцвярджалаея радасць з .лиогп быцця, кахання, працы, гучала сімфонія разнастайных чолапечых пачуц-цну, Бядуля бачыу і тонка адчувау іх эстзтычную сутнасць.

На асноие беларускай народна» міфології Бядуля накачау існапанне узаемасупязі і узаемауплынау язмчніцтва і хрьісціяпства у Беларусі. Што ж тычьщца першага, то гэта сиетаушрыманне захавалася даволі цэльным, а фольклорная спадчьша збераглаея у амаль нячмеппим ячьічніцкім духу.

У рабоце робіцца прі.інцьнюна важная висноиа, што Бядуля заахиоч-вау даеледчыкау і дчеячау •>->агра больш цільна ставіцца да філасофіі продкау — старажьппых беларусау, бачі.іць у еіі своеасаблшую сістзму духоуна-эгычных арьіепцірау, а не павярхоупас паклапенне ід;шам і фетишам.

Даеледуючи витокі народных песпяу, танцау і казак, Бядуля насіой-ліпа раіу пыкармстоуваць іх у сіпнічнан практыцы. У белпрускіх качках, на яго думку, зберигаецца гльїбіня народнаГі мудрасці, „гарманічная” і „пластичная” думка беларусау, жмвы гумар. Казачныя дьіялогі, паводле Бядулі, — узор санрауднай ецзнічнасці, які могуць таорча запаэычаць іірацау-нікі тэагра.

Як даследчмк народнага мастацтва Бядуля звнртауся да школиіага ччаїра, імкнууся снасцігнуць яго міпулае. Тим самым єн знаеміу шьірокія колы культурцаП ірамадскасці з такой значнан і’япай як школьны ізатр. Бядуля не абмяжоувауся гістормки кулмурным рачглядам глан з'явы. Г.н даследавау ирычыны яе узнікнення, гаварму пра абудасшне нацьіяііальнаії свядомасці беларусау, абірутинау важную для гісгормі ч*> аїр а і пориі тчаграчітусіїш думку аб сунячі школі.паї a пагра з фальклорпимі формамі сіпнічнаї а мастацчна і як ипоїшііи арі анічна улісаліея у школьную драму і ¿вецкую камедмю. ,

Анпчг) impura „Г>атлейка" пакачвае. lino, дагледуючы тую л'яву не Ьс.іарм-І, Бядуля ш.іявіуся як і ісіорик пагра і пачт ц.чш"'асоаа. V' артикулі

відавочни наличии космас Бядулі, у якім арганічна іспуюць і павука, і паз- 'я.

Дисертант паказпас, што даследаванні у галіне народнага тоатра засведчилі наиукопия здольїіасці Бядулі не толькі як добрага энауцы аутзпгичпага фольклору, але і як гісгорика і тэарэтмка гзатра. Зварог Бядулі да ш.шуч'шня беларускан міфалогіі, батлеіікі, иткольнага ті аїр а акцгштаїїау унагу даслсдчикау на нсабходнасць гістарьічнага, навукопага, этычнага астнсапання фольклора і арыентавау мансгроу сірпи на вика-рысганпо у снаСчІ прпі.п.іцьі лепшых нацыянальных традыцый.

Питанні культури, тпатральнага мастаїгта і яго нациянальнай спсдьіфікі билі галоупап тэма/i даследапанняу. Культура дня Бядулі -— тон сродак, які праснятляс чалапска, робіні, яго нідушчим. У гїп.ім працює вядучую ролю єн надапау тэатру, „пасіауніку” і „зихавацелю” гледача, які аказпае нспасрздни уішму па унуграни стан чалапска, яго нсіхалогію. На тзатр Пидуля глядзеу з ікпіциґі яго ;іухоунога прадаызначэпня.

Театральна-критичная Дісннаспь пісьменніка била зариеіпанана на пошук адвочпих і умапісіичньїх каштоупасцей у драматургічні.:,, і етнічних творах, сугучних ідеям, іігго тоіць у сабс народная культура. Большая частка яго критичних выступлсппяу сведчиць, што і у сапсикі час Бядуля заставауся палимяним носьбітам беларускан ідзі. IVia была яго форма пошуку сапраудшш краси, якую єн бачиу у народнап тпорчасцї. перил якоіі зиусёды схіляуся. Як адзначалася, Бядуля раіу пыкпрысгоувань яе у сцзнічнан практыцы, бо быу упэупсны, што толькі тадм. калі бсларускі Народ вернецпа да спаіх харанёу, ш.ггокау. сппсцігне спаю культуру, он зможа годна заняць ;vuiane;uiae меспа у сусветнан культуры. Крі.ггик не аднойчи ецвярджау, нгго і акцёру, і ріжмссру важна ведаць гворчасць бсларускага народа, адчуваць яго дух, асаблівасць культури, яс гльїбіню і умспь у снаеіі практини кіраваїща принципам жмццепаіі ирауды.

У нпрагу арп.ікулау Ьядуля шкрапау іп.панпс пра „с ірца" па гра репертуар. ІІосіїех плгра іиіаі а мапашпа ін і-гаїну у примчи» і ік'ііаг-

радную залежнисць ид добра зладжанага репертуару, у якім пацыяпальным п'єсам адводзілася б цершае месца. Не випадкова, як добры гіачатак, крытык вызначыу сцзнічни твор БДТ „На Купаляе” М.Чарота (1921 г.).

Аналіз публікаций Іїядулі пакозвас — сн всдау, піто без нацмяноль-¡іаґі драматургії не можа існавадь і развівацца беаіарускі тэатр. Гістирьічнас мінулае народа, лічьіу крытык, — бязмежны матзрыял для творчасці. ІІеабхпднай умовам якаснай драмаїургіі, на яго думку, з'яуляецца адліос-траванне самабьгтага беларуи<ага характеру, „гіраудііваіі” псіхікі народа. Ён не аднончы рэцэнзавау п'ссы, у тым ліку ,,1’аскідішае іняздо” Я.Кушшы. Каиггоуиаець купалавага твора крьгп.ік бачму у нраудпвым адлюстраванпі жыцця і побиту беларуса, у наказе яго ÿnyrpanara стану ÿ момаїпьі гора і радасці. fin аналізавау п'ссы В.Дупіна-Марцінкеніча, Я.Купалы, У.Галубка, М.Чарота, Е.Міровічи, Ф.Аляхноиіча і інш.

У ііершан главе ді.іссртацьіі робіцца акцзігг на тым, нгго Иядуля быу адним j нямногіх крьгп.ікау, хто так настоГшіва раіу выкарыстоуваць фальклор у сірнічнай нрактыцы. 'Гаму сн так црьіхільна ставіцца да рэжы-ссра Е.Міровіча, які увасаблиу ідзю „беларускасьці”, адраджау народный траді.іцмі ÿ пастаноуках „На Куналлс”, „Машэка”, „Касіусь Каліноускі”.

Да разгляду творчасці Е.Міровіча крытык звяртауся не аднончы і вьшучау самае харакпрнае у яго творчым мстадіе — нрынцын жыццёпай прауды, исіхалагічную распрацоуку роляу, дасканаласць масгацкай формы сірнічпьіх тиорау. Вернасць гістарьічнаіі праудіс ён убичыу у спектаклі „Касіусь Каліноускі" П.Міровіча - ÿ адрознеині ад прадстаунікоу крьггы-кі гак шанага „ вульгарна ч'нцьіилагічнаги” кірунку, якая аірньвала твор як нацияпаліс'п.ічньї.

Менавіта псіхалагічнпя дикладнасці. і жыццёвая прауда бьші галоу-'ш.імі крьггірихмі ÿ ііадихо;ї)Є кришка ди гмаїралиіих пастановак і драматургічних піорау. Сімпагиі Ьядуні чііа.ходпіліся на баку тих сірніч-них іирашажиу, у харокіарах якіх раскрьшалася прыродная чьісціня Гч'ларусі’Л, »исакародн иіи., мяккп' ЧЬ. намяркоунисць - тыя рысы, якія з

сучаснага пункту глсджаппя вызначаюцца як талерантпасць беларусау, ¡х мепталпэт 1 як1я сциердзшся, доякуючм асабл1васг(1 пстарычнага, сацы-яльнг.га I культурна! а жыцця бсларуекай нацьи.

Разам з тым у рабоце адлтчасцца, што, анашзуючм пасганоуку „Кавиля-ваяводы" Е.М^ротча, крытык не зразумеу (а тэта быу, бадай, адошы выппдяк), што I у гэтым сцэшчным творы БДТ лрацягвау адстой-ваць народиыя традыцьи. Дыссрта«гг пыкалау мер (саванне, што Бядуля — страсны прыхшьнис паказу жыццёвай правды — быу перакананы у тым, што праудотае ад,иостраванне жыцця беларускага парода патрабуе I дакладнага, рэашстмчнага 1 наватнагурал!егычна-бытавога паказу. 1ншая справа — драматурги! заходне-еуралсйская. Таму, вщпць, Бядуля станоуча ацашу „Мешчанша у дваранах” М.Мальера I зуЫм па- споПму зразумеу „Каваля-ваяводу”.

Бядуля спрабавау акрэслщь шлях тэатра будучыш („Ц! ж гзта качки? (Фантазия па 1930 г.)”), ям б моцпа груптаиауся па фальклорна-этна-графшным матэрыяле, адшостроупау бы мшуу"'чыну беларускага народа, заглыбляуся б у яе, раскрывау каштоуш.ш дыямепты духу I запальпау* вечны зшч народнай мудрасц!.

У першап 1 лапе выказваецца думка, »по гэта’ не схшьнасць кръггыка да натуралйлычнага пдб1тку народнага жыцця, а хулой йггуггыуна прад-бачл!вас разумение прыхгтлпых глыбин. вусна -паэтычнан народнай тпор-часц!, якая нясе у сабе духоуную I эечтшчную партасць, народныя мары I ¡даалы 1 ¡х суадпесенасць з рэальнасщо.

Сцвярджаючы пераемнасць у пегорьи беларускага тзитра, Бядуля ¡мкнууся нашраваць ецзшчнае мисташиа у рэчышча лепшмх пацминаль-нмх традыцый, заклядаеных у спой час В.Дуншым-Марцшкч'шчам. п пазней [.Буйшцдам, Ф.Жданов1чам, А.Вурбкам, В.Фалъскш, Ф.Алмиюш-чам, Е.М1рошчам. Крьгппк неадинрампа падкрзелшау нсябходнаст. п творчага аезпеапакня для перспсктмни рпзвишя беларускага пафа.

Пранедоены у дысертацьп аналіз тзатралышн спадчыны .іядулі сведчыць аб тым, што у першап панове 20-х гадоу ён бму адным з асноу-ных крытыкау, якія пісалі upa тэагр, асабліпа upa ЬДТ. У многіх артикулах агляднага характеру Бядуля падсумоуиау сиае погляди па сучасш.і яму тзатральны праірс. У полі зроку крьггика бьілі акцёры У.Криловіч, Г.Грі.ігопіс, У.Уладамірскі і інш. У рзцзпзіях см ставіу пьггаїші выкапаучага майстэрства акцёрау, а у специальных артикулах, прыснс-чапых праблемам акцёрскай творчасці, асабліва падкрзслівау, што узро-вепь акцсрскага мийстзрства "члежыць ад прафссійпай падрихтоукі. При гзтым важнае значите мае этичны узровень акцёра, яго асоба наогул. Шэраг артыкулау Вядулі присвечани питанням акцсрскаіі адукациі („Кузьня беларускага мастицтва”), діє лейтматьшам зноу жа гучі.іць нарада иииучаць народную творчасць. Лкрамя таго Ьядуля стварае свосасаблівьі планпраспект, як гзта ижиццявіць.

Бядулю-крьпъшу бьшо уласціва вострае адчуванне часу. ГІадцвярд-жзннс таму знаходим і матзриялах аб прафесійнай падрыхтоуцы бела-рускіх акцёрау. Так, наприклад, ён прарочыу пялікі поспсх Беларускай студі.ті у Маскве — „весьнянци" при умове яс „выключнай беларускасьці". На думку крытыка, бсларус&знауства у сгудмі папінна быць пашырапа да максімуму. Lin раіу вывучаць бсларускую мову, гісторьпо, літературу, бсла-рускую зтііаірафію і нспис})эдна зпасміцца з „живим" побитам беларускай нсскі, гістормян беларускага пагра і ГЛ- Звяртаючыся да кіраупікоу егудиі, Бядуля іаиарьіу, што япы могуць стварыць эпоху у беларускім мастаїггве пры умове вернасці народным традициям xapairnm і прауди

Ж1.ІЦЦЯ.

Диесртаїгг вьіявіу, lino творчая дісннасць Бядулі крышка непарыуна :Лтана з культурна ірамадский працан. У яго практичных ріка-моїні’циях бьшо шмат кариснага. Іім.чч.ія раіу видавань спсцияльную бел ару скую газету і часопіс, па сіаропках якіх а;ідк>пр< "вилася б гістория «итри, яю сучаспы сіпн, ньгжа ..иіся б перспективы яго раївіцця,

публікавалася б хроніка театральных падзей з другіх республік. У полі зроку Бядулі бьші миганні арганізацьгі мастацкіх сіл рзспублікі. Так, наприклад, гаворачы ира моты тэатральпай секциі у будучим саіозе („лізе”) творчих сіл рзспублікі, Бядуля шмат у чым яшчэ у 1922 г. прідбачиу план дзсппасці тэатральпай падсекцмі Інбелкульта (ї'мтралі.-ная падсекцмя пачала спаю практичную дзейнасць б сакавіка 1925 г.).

Вмхаваучую і v пп.ічную функцию тзагра кр тык ставіу у непас-рэдиую залежнаеці, гід грамадска-налітичнан сітуацьіі у республіці.!. Ці быу ён птым задаволены? Мяркуем, urro адказаць можна стапоуча. Бо ноны час падапау надзею, іііто аднаулепне жыцня і адраджэнне беларускай наці.іі, яе мовы, культуры но міф, а рэальнасць. Ідея беларусізациі, разня-волсння нацыяналы: й снядомасці пабьт;ша на пачатку 20-х гадоу акрэслепия рысы. Разбурэпне старых формау і стпарэнне новых у [рама,к-cxaií ртіаіснаспі, рпмантычпм дух поили гістармчпам зпохі падпггур-* хоувалі крьгп.іка да думкі, urro адраджэнне маї чыма і у тэатры. .

Прапанас ная у 20- я гады сацыяльная форма пабудовм грамадства шмат каму бачилася ідзальнай. І таму, підаць, так шчыра гучалі словы падзякі партиі і ураду у артикулах Бядулі-крьггика і публіциста, з сучас-нага пункту гледжашія япы успримаюцца накшталт иеабходнаїі на тьія ^часы ід-плагічнай абалонкі, у якую укладаліся розния таортыя пьітанні.

Кола праблем, якія нікапілі Бядулю, было'разнастайпым. Сярод іх і даследаванні беларускага танца, харзаграфіі утэафы. Ён раіу весні ношукі у напрамку нацыянальнай змястоунасці танца, падкрзсліваючи, каб праз мопу пластмкі і рухау раскрывалась душа бел руса.

Дисертант приходзіць да высноиы, што класіфікаиаць артикули Бядулі па жанрах цяжка. Кожнм з іх не укладласнца у „прпкрусганы ложак” аднаго якога-небудзь жанра. Гэта і не уласпа рэюпзй, і не тзатралі.ньїя нататкі подіукі на спектаклі, і не нарысы у іч чистым выглядзе. Артикулы надшичай шматнланавия. Ьядушо цікаиіла самае ші.ірокае ’<ола праблем. Адни разглядаліся па;!;іабязма, іншим —-то.г'хі

абазначаліся ці прасочваліся иуіікцірна. У большасці яго артчікула^ размовы пра пэуныя мастацкія з'явы дапауняюцца публіцистичним! адступленнямі. Разважаючы, аапрыклад, пра узасмиую сувязь тэатра і гледача, Бядуля падкрзслівау, што тэатр актыуна уздзейнічае на псіхалогію мас. Свой тззіс аутар падмацоувау спасьиікамі на ірзцкі, рьімскі тэатры, прьіводзіу виказванні знакамітьіх і выдатиых прадстаунікоу сусветнай культуры (арті.гкульі „Наш тзаїр", „Тэатр і вьіховаїшс мас”).

На тэатральныя публікацьіі Бядулі, безумоуна, пауплывау склад мьіслешія Бядулі-літаратара. Артыкулы папісапьі жыоой вобразиан мован, у іх ёсць філасофскія адступленні, асацьіяцьіі, якія пашыраюць і абагуль-ннюць аутарскі роздум пра лес беларускага тэагральнага мастацпіа.

Другяя глава — „Драматургія З.Бядулі і я • сцзнічнас увасаблеине” прысвечана аналізу п'есы „Салавсй” і двух сцзііічпьіх яе варыяптау, u Таксама аповесці-казкі „Сярэбраная табакетжа” і яе інсцзнізацьіі у Тэптры юаага гледача.

Аутар падкрзслівае, што думкі Бядулі — крытыка, публіциста, пісь-

о

меішіка пэуным чьшам вьіявіліся у драматургічним творы „Салавей" (пачатковая приступка на драматургічнай ніве—,п'єса „Смерць пастушка”, драматургічні,! абразок— адоіи з перших TBopaÿ беларускан драматургії дія дояцей). Дысертант падрабязна даследуе мастацкую вартасць „Салау'я’* праз ті.шалагічную суадноснасць творчих ланцужкоу — апо-ьесць-п'еса-спектакль.

Аповссць „Салавен” была папісана у 1928 г. (Зауважим, што на той .J час тэма, якая узнімалася ÿ творы, ужо не была у пашапе). У рабоце адэначасцца, што у аповссці Бядуля уздимае многія трагічньїя рзаліі бели-руский гісторьіі, паказвае існасць душы бсларусау, якая не нрммае няволі і пачвпрпага рабства. Дьіссртаїгг визначає галоуную ідзю, якая працінае ÿliccb пріиаічньї твор Бядулі — ідзю свабоды, і меііавіга з гэтага пункту гледжашм аналізує як ииовссць, так і п'єсу. Акрамя таю у дисертацмі пкіпіпуецца уваги на тим, игго римаптычния форма и'сеї.і бярз споіі

пачатак з ільїбіпь вуспа-паэтычнай творчасці. Блізкасць да фольклорных паданняу выяуляецца ва унутранай структуры драмы, у пабудопе канфлік-ту, у спосасаблшым розпіцці дзеяния, у саміх характ 'рах персапажау. I як гэта уласціва для фалъклорнай традьїцьіі — зло і дабро выразна акрэслены чорш.імі і бслі.імі фарбамі.

У рабоце разглидаїоцца дзве сцэшчиые рздакцьіі „Салау'я” — 1937 і 1956 гг. Псршы беларускі дзяржауны тэатр (з капця 1944 г.— гэагр імя Я.Купалы) дпончы выпеу на гіа,чмоспсі nqipa таленапітага вясковага хлопца, у якім абудоілася пачуццё спабоды і які не змог тварыць па умовах „залатой клсткі". Спектаклем „Салапей”, які быу пастаулепы па адпаіі-меішай п'есе Бядулі, тзагр pa6iÿ пэуны уклад у ргпчрацоуку жанра парод-най драмы, працягвау традьщьіі, уласцівьія менавіта гэтаму калекчъту. Як у першай, так і у другой сцзпічнап рэдакцън прагучала Up я спабоды человека, мастака і народа, а таксама упергіьішо распрацаианам Бидулем тама духоунага выбару таленапітай асобы ва умовах прыгнёту.

Аналіз пашаноукі 1937 г. (рэж. Л.Рахленка, Л.Ліпіінау) пакашао, ігп'о

у сй асзнсоуваліся народныя традыць» праз прызму гісторі.іі, нака-іп:;гії«‘‘.т‘

пбуджэнне і эпалюцыи народпага духа бсларусау, уиасобленаї а у On,'і înVïi-'

шай фальклорнай спадчыие. Выдашай з'явілася спроба БДТ-I'-iiàf<a4at(i,:

побраз Салау'я — змагпра за полю (Л.Рахленка), які быу іі!іІі<‘»іііІЛ Т;>іду-s

шо- пісьменніку і драматург у шэрагам народных казак. Дыиергапч надра* бязна даследуе, як тэатр адлюстроувас патгмчную і спабодалюбіпую д\ іму беларускага народа, што было надчвычай блізка Бядулго-чэарччыку ччаг-pa. Адначасова аутар пмиуляе лпраг праблем, якія не біллі на ікам вырачпаны, снасылаючыся на думку тагачаснай, а таксама сучаснан крм-тьїкі. У прьівачіїасці, УЛЬіфед лічі.щь, нгто значны інтарчс усяго тпорчага калектыпу БДТ-І да п'есы Бядулі Gi.iÿ иьікліканьї тим, што яка давала широкія магчі.імпсці для стаарчння нацыянальнага характару. Ачо, па думку гэагразнауцы, тэачрам гэтыя магчьімасці цалкам не бі.иіі пикарис-танм, бо калскчч.іу захапіуся •гоїяі'рафічньїмі иадрабячнасцямі і іи-дло

таткова глибока зразумеу нацыянальную своеасаблівасць п'есы. Пагад-жшочыия з крышкам, дисертант зауважас, што шчрокае уживання этиа-графічних і фольклорных падрабязнасцсй было абумоулена імкненнем рэжмсуры як мага больш выразна псрадаць народную наэтыку твора Бядулі.

Разгляд пастапоукі 1956 г. (рэж. Л.Рахленка) даіполіу аутару зрабіць выспову, што яна адкрьшала новыя грані пароднага характару, засяродж-пала увагу на тьш, што Бядуля у сваей творчасці вызначау як праудіівую і шчмрую душу народа. Спектакль быу пастаулепы у традыцыях, уласціпьіх мсништа тэатру імм Я.Куналы — традыцыях жыцценаи прауды і псіха-лагічшщ всрагоднасці. Але прач мер пая сацьіялагізаванасць сцзнічнаго тиора шмат у чым заніжала яго наэтычны пачатак.

"У другой главе прыгадваецца, што да твора „Салавей" яшчз у 1955 і'адзе звнртауся і Брэсц.Л абласны тзатр імя Ленінскага камсамола. Спектакль быу пасгаулсни паводяс інсцзпіроук? Я.Рамановіча і І.Папова. Усё дзеинне сцзнічнага твора каїщзіггравалася на раскрмцці жыцця пры-гопш.іх сялян, пастолькі змрочкага, што цяжка бьшо паверыць у леп-і^ю будучышо беларускага народа. Такое вырашзнне супярзчыла свстламу і штшмісті.ічнаму настрою аповесці і н’сси Бядулі.

Прписдчснас даслсдавиннс „Сярзбранай табакеркі” і адцаймешшґ; іпсцзь.роукі М .Алтухова, зробленай па матывах тиора Бядулі, засведчьша, што пповесць-казка яшчз надежным чынам не раскрыта на ецэне.

„Сярэбраная табакерка” як бы падводзіць вьінік творчага жыцця Пядулі, у сімвалічна-алегарьічлай форме адшостроувас упасньїя духоуньш ■'пошукі мастака слова.

Глибіной філасофекага роздуму пра суліасць быцця, прызпачэпне чалапска, мастацтип, народнай творчасці поуніцца твор Бядулі. Аутар скіроупао увагу чьггача у глмбінньїя плас.ы яго свядомасці, нрымушае лідуміїнна над кипгорі.інмі радасці. дабрі.иіі, снагаді.і і любові — бес-гмнротш.імі і снрадвечні.імі каштоунасцямі, ккія чалавск здіілиіи адчуць

толькі прач сэрца — праз спаю уласнуїо „сярэбраную табакерку”, калі адкрые яе у сабе і зробіць нормам жыцця.

Дисертант даводзіць, што у барацьбе двух подічсау духоунага жыцця у ановесці-казцм Бядуля адлюсіравау не толькі драматизм чалаьечан гі'торьіі у часы таталітарнаЛ улады, калі падауляліся палі'гьічнььТпраш.і і духоуная снабода чалапека, але і бясконцае змагашіе у сферы чалапечага духу.

У інсцопііацьц „Сярзбрапай табакеркі”, зроблена» М.Алтуховым, быу выкарыстаны толькі адзіп сэнсапы пласт шматтіланавай і шмаїтомнай аіювесці-казкі — антыг.аенпы. (Парта заушіжьщь, інто казка належиш. да тых тпорау, якія кладуцца па драматургію. Дзеяііне разгортнаецца хугка, має унутраную няба шую спружьшу. Кожная глава ритмічна высгрой-ваеца у дзейсны рад. Дьіялогі не апавядалышя, а дзейсцыя, канфліктньїя).

Разам з ті.ім спектаклі. „Сярзбраная табакерка” у паетапоуцы рзжи-сёра Я.Батурына у Тэатры юнага гледача (1964 г.) дазваляе зрабіць выс-попу, інто зпа;.чтда ід іі адмаулення вайны, якая пмраіпа гучыць у тпоры Бядулі, быу пленным. Праз казачиьиі сітуацьіі інсцзніроушчьік М.Алтухоу і рэжысёр Я.Катурмм паснрабаиалі адлюсгграпаць ідзі, якія у 60-я гады х начинал і грамадства. Асноуная мета — пакачаці, жудасць вайны і выспет-аліці. тр-ри яе носьбітау — „рыцарау Смерці” — была ажыццёулена Театрам юнага гледача на прыстойным мастацкім узровні.

Дисертант канстатуе, што усё ж кщнтэнсзнцыя роздуму Вядулі.пра вьггокі і асновы масгацтва, якое тоіцца у самім жьщці і у пародпаіі творчасці, пра сапраудную марал,.насць чаї пекп і крі.ініцу яго духоунан моды — уласнае езрца, не знапішіі асзнсавапіш у творчым дуеце МАлтухопа і Я.Батурина. Пажныя для Бядулі думкі пра здольпасць кожнага чалавека зазірнуць па улиснм унуграны свет і знайсці менавіта там нрычыны спанго шчасця альбо няшчасця, паспрабапаць зрабіць іарманічньїм суіснаваїше уласнага ідеала з хутка зменліиаґі рзчаіснасшо

усё гота і сёння гучыць падзвычай актуальна і чакас свайго сцзнічнага уиасаблсння.

У другой гласе робіцца выснова, што драматургічиьія творы Бядулі „Смерць пастушк.'1”, п'єса „Оалаисй”, аднайменная аповесць і апо-иесць-казка „Сярзорапая табакерка” — сведчанне насгоилівага пошуку іх аутара адказаць на спраднечпыя пьіганпі чалавечай існаспі.

Абагульняючай тэмай творау з'яудяецца тэма народнага жыцця. Паказваючы цяжкі народны лес па умовах прыгнёту і дчспатмзму, абудаонпе чалаьечага духу, Бядуля выкарыстоувау гратэскна- паэтычныя q>oдкi і паэтмку фольклора, пабліжауся да ішлрокіх філасофскіх абагуль-пенняу. Сгіасціжзншо філасофскага пачатку паспрыяла арганічнас умснне пісьменніка чэрпаць ідзі, «образы з крьшіц народнай творчасці. Думка яго скіроуиалася у будучі.ішо, у якой усё пашіша быць прыгажэй і лепш. Як і у иопьіце Бядулі-нразаік;., у драматурги адлкхгграиана памкнс.чне аутара бачыць Селарускі народ разняволеным, сви-'одным у бязмежных яго маг-чі.імасцях жыць творчым духоуным жьщцем.

Творы Бядулі нарадзіліся на бсларускай нацыяпальнай асі’">(}е. Народная атмасфсра у іх стварасцца аутарам, дчякуючы шырокаму выкарысташпо шэдэурау беларускага фальклора — пссняу, танцау, прымавпк, жаправых карцінак. Народная этыка і эстэтыка моц:іа пау-нлыва. а на усіо яго творчасць, у тым ліку драматургічную.

У заклшчлші падводояцца асноуныя вьпіікі работы.

Творчасць Бядулі — крышка, публіцьіста, драматурга мела надзвм-чаіі нажнас значэппс для фарміравання бсларускай тэагрпльнай культуры. 'І гэты ф;ікґ иідааочаьі.

' ГІрапсдіспае даследапгише паказвае, іито Бядуля жыу і плсіша праца-иау для бслирускин зямлі. Ен лічьіу Беларусь сваей Бацькаушчьшай, марыу нра яе шчасліпую будучышо, Бядуля адчупау дух бсларускай нацьй, яе одиєчпую прагу Да волі і умеу адлюстранаць гэта у сваёй тіїирчасці. Бядуля ш.шучау боларускае мастацпіа, аутт.ічнм фальклор, уноґуле магэры-

чльнуго і духоунуто культуру. І таму яго публіцистмчна-крьіткічпая і гфаматургічиая спадчьша — узор творчасці, ажыуленай нагхнспым пачуццсм той чалавечнасці, якая тоіца у бсларускай народнай творчасці, чалавечнасці мастака, які не толькі сталеу разам са сваей складанай эпохам, ал' і уздымауся над часам. с'

Пачылшочы з часоу „Нашай Нівьі” ён уеё спас жыццс ссядома і мзтапакірапана імкпсцца вярнуць беларускаму паро,.у яго гонар( гіамяць аб слаупым міпульїм, абудзіць усвядомленае стауленне да сябе самаго, да самаадчувапня сябс нацьіяй. Публіцистьїка Бядулі нашаніускага псрыяду была і своеасаблівай духоуна-эстэтычнай праграмай аутара, якую ён рзалізоупау у наступим# гады. ’

Даследавашіі Бядулі у галіне народнага тэатра засьедчьші яго иаву-ковыя здольнасці як гісторьїка тэатра і абумовілі яго уваходжанне у тзатразиаучую гісторьно. Зиарот крытыка да гісторьіі беларускага тэатра, даследавашіі у гэтай сферы з’явіліся перадумовай і тэарэтычнай- асновай . для стварэння Селарускай Ііавукі аб тэатры.

Пачыпау Бядуля з невялічкіх допісау у газеце „Наша 1Іта-” ‘(там жа, адбыуся і дэбгот у тэатральнай крытмцы —■ рзцзнзія на спектакль-„Хам”.

З.Ажзшкі). Праз гады упартай нрацы ён падышоу да даследавашціу, у якіх ^вьіявіул яго парэтычнм кругагляд, визначилася эстэтычцая пазіция і асноуныя принципы у поглядах на сцзнічнас мастацтва Беларусі. Крыты-ка Бядулі публіцистичная і мастацкая адначасова. Яна з'яуляецца важнай крі.шіцай д;£я даслсдавання гісторьіі тэатра і айчьшнай тзатральпай крытычпай думкі. '

Погляди Бядулі-крытыка фарміраваліся над уплывам агулі.нага тзатралі.нага працэса у рчецубліци. У ти Час бсларускі тэатр засвойвау принципы нотні зстзтьікі, выпрацоувау свой метад і стиль. Криті,ічная ,, дзеіїнасць Бядулі з'япілася своеасаблівим пдліостраааннем стану беларускага тчаїра і мела вялікае значзннедоя яго сампвизначэш.я.

Бядуля сталу ля вытокау адраджэння повага прафссіппага бсларус-кага тэатра. Асабліва міюга ён пісау пра Беларускі дзяржауны тэатр. У псршан палове 20-х гадоу тэатр фактична праходзіу псрияд свайго станаулення, шукау шляхі, якім яму бмць, імкнууся выпрацаваць спаю адаетнасць. Творчі.ія праблемы БДТ якраз і біллі у полі зроку Бядулі. їх вырашэпне непарыупа звя.шалася іфьітикам з ідзяй беларускасці у иацыя-нальїіьім тэагры, лкая у сваїо чаргу суадносілася з ньітаїшем адраджэння і рачшцця народных традиций у сірцічньїм мастацтве.

У заісточзнні яшчэ раз падкрзслівасица, што усёй сваей творчасцю Бядуля пакіроувау БДТ у рэчышча пацыянальнай самабьгпіасці.

ГІадагульпяіочьі багагы вопыт Бядулі у ranino тзатралі.пай крьпьікі і драматургії, дысертпнт выказвае меркаванпе, чаму у другой іиїлове 20-х гцдоу Бядуля амаль не піша пра тэатр. У рабоце адзпачаецца, што у гэты час у сценічним мастац і не Беларусі начала усталёувацца тэпдэицы» наказу сациялісплчнага будауніцтва, узмациялісії магьівіл класавай барацьбы. Асобныя рэжмсёры, у тим ліку і у БДТ-І, захапляиіся пошукамі у галіпе формы. Відаць, Бядулхо як мастаку быу чужы тэатр, які аділходзіу от блізкіх яму традиций. Аісрамя таго адбьіліся рззкія змспы у дзяржаунай націлянальпа-культурнан палітьїцьі. Toe, што раїїей апявалася, цяпер абвяшчаццца шкодпьш, дробнабуржуазнмм. Спектаклі БДТ-1, па аналізе якіх а^Зьталася стапауленне тэатралыт-крытычнага талсіггу Бядулі, бьші р^-цэпены як нацьіииалістичния. Усе гэга і абумовіла, на думку дысер-таїгга, иьшушанае маучапне Бядулі.

Завяршаючы аналіз творчасці Бядулі — тэатра тьнага крьпъша, J публіциста, драматурга і яго ролі у працэсе фарміравашія і раївіцця ітцьіяпалі.пай культуры, тэатральпага мастацтва Беларусі, прасачмушы стапаудснне яго свстауяулсння, вызиачыушы накірункі, па якім адбы-иалася ранішнє Бядулі, вьіявіушіл яго унлыу на агудьнм тэатральны працзс і г.д., псабходпа яшчэ рач падкрюліці, асноуную ідзю, якая натуральнії паустае у випіку діцСіспага даследаїїанпи. І'эти ідзя — аб 'неабходнасц

зпароту да штысОетленых старонак псторьп культуры Беларусь засиасннн 1 спаицжэння творчых. урокау мшулага.

Сп!с асноупых публ1кацын па тэме 1 праблеме дысертацьп

1. Змп-рок Бядуля — тэатфазпауна, крытык, публщысг. // Весц! Лкадэмп наиук Беларускан ССР. - 1986. - N 5 - 0,5 др арк.;

2. Змпрок Бядуля — тэатралыш крытык // Мастацша Беларусь 1986. - N 4-0,5 др. арк.;

3. Змпрок Бядуля I беларуск! тэатр. // Тэатр-льиы Мшск. - 1986. -

1\т 4 - 0,4 др. арк.; ’

4. Ля рл.ггокау пацыяпальнага тэатра. // Лггаратура 1 мастацтна. -1986 - 25 красавца - 0,4 др. арк.;

5. Бядуля Змпрок // Тоагральная энцыклапедыя Беларуи (Пад-рыхтапаиа да друку) - 0,25 др. арк.;

6. „Смср ь Зямл1 схапана у табакерцы Сонца ...” „Сярэбраная

табакерка” З.Бядуш // (Зацланапана <Г

М 10) - 0,5 др. арк.

слова. - 1994. -