автореферат диссертации по истории, специальность ВАК РФ 07.00.02
диссертация на тему: Рабочее движение в Западной Беларуси (1921-1939 г.)

Полный текст автореферата диссертации по теме "Рабочее движение в Западной Беларуси (1921-1939 г.)"

НАЦЫЯНЛЛЫ1АЯ АКАДЭМШ НАВУК БЕЛАРУС1 1НСТЫТУТ ПСТОРЫ1

УДК 947.6

СЯМЁНЧЫК MIXAUL БАЛЯСЛАВАВ1Ч РАБОЧЫ РУХ У ЗАХ0Д11ЯЙ БЕЛАРУС1 (1921-1939 г.)

07.00.02. - айчынная псторыя

АУТАРЭФЕРАТ дысертацьп на cyicicanne вучопай ступеш кандыдата пстарычных навук

Míhck - 2000

Работа выканана на кафедры псторьп Беларуси Гродзенскага дзяржаунага yнiвepciтэтa ¡мя Янк! Купалы

Навуковы юраунк: кандыдат пстарычных навук,

дацэнт Коукель 1.1.

Афщыйныя апаненты: доктар пстарычных навук,

прафесар Палуян 1.В. кандыдат пстарычных навук, дацэнт Кабяк С.В.

Апашруючая аргатзацыя: Беларуси дзяржауны утверспэт

Абарона адбудзецца ¿х^гА 2000 г. у /У гадзш на

паседжанш савста Д 01.40.01 па абароне дысертацый на атрыманне вучонай ступет доктара навук у 1нстытуце псторьп НАН Беларуа (220072, г.Мшск, вул. Акадэм1чная, 1, тэл. вуч. сакр.: 284-18-39).

3 дысертацыяй можна азнаёьнцца у Цэнтральнай навуковай б1бл1ятэцы ¡мя Я.Коласа НАН Беларусь

Аутарэферат разасланы " ^/»¿€¿^2000 г.

Вучоны сакратар савета па абароне дысертацый, кандыдат пстарычных навук В.В.Грыгор'ева

АГУЛЫ 1АЯ ХЛРЛКТАРЫСТЫКА ПРАЦЫ

Актуапьнасцъ тэмы дысертацъй. Вывучэнне рабочага руху у Заходняй papyri м1жваеннага перыяда абумоулена перш за усё патрабаванням1 звщця самой пстарычнай навукь У сувяз5 з пераглядам традыцыйных ' ^глядау савецкай пстарычнай школы, узняццем новых праблем, наспела ;абходнасдь узважанага, аб'ектыунага падыходу да ridopbii рабочага руху. здзвычай важным i практична значимым з'яуляецца асэнсавание мшулага . падставе шматлшх крынщ, розных поглядау i падыходау з улжам ецыфш, пстарычных традыцый, мясцовага вопыту сацыяльнага i цыянальнага жыцця. Улш гэтых асабл1васцей ирадстауляе безумоуную |актычную i навуковую щкавасць.

Актуальнасць даследавання рабочага руху абумоулена i тым, што рацьба рабочага класа з'яулялася важным фактарам, уплываушым на мацненне сялянскага руху, нацыянальна-вызваленчай i рэвалюцыйпай рацьбы у цэлым, ажыуленне апазщыйных тэндэнцый у буржуазна-эеральным лагеры.

Даследаванне псторьп рабочага руху актуальна у сучасных умовах не лыа у навуковым, але i у палттчным, практичным плане. Радыкал1зм часнага рабочага класа, яю праяв1уся у поуную сьлу на пераломным этапе у >щщ Kpaiiibi, мае глыботя карат, пстарычныя традыдьп. Таму ва умовах рдынальных змен щэалапчных прадстауленняу, пошукау i распрацоук! вай с1стэмы светапогляду, каштоунасцей узншае неабходнасць раасэнсавання мшулага, у тым лшу псторьй рабочага класа.

Выбар тэмы даследавання вызначаны не тольк1 яе актуальнасцю i вуковай значнасцю, але i недастатковай распрацоукай. У тагам гучанш i KiM комплексе разглядае.мых пытанняу, яна манаграф1чна не вывучалася. i цяперашняга часу не icnye спецыяльнай працы, дзе б комплексна зглядашся пытанш: развщцё прамысловасш, гал1новая дыферэнцыяцыя i лькасць прадпрыемствау па лку занятых рабочых; дынамша колькасш амысловых рабочых, ix нацыянальны, тэрытарыяльна-галшовы, полава-роставы склад; праблемы беспрацоуя i эм1грацьп сярод рабочых; л1тычнае, эканам1чнае, прававое, нацыянальна-культурнае становшча бочых; уплыу эканамтчнай палггыга Польшчы на развщцё прамысловасщ i ановшча рабочых Заходняй Беларуси дынамжа выступленняу рабочых, ix ноуныя формы i метады; перыядызацыя рабочага руху; уплыу пал1тычных ртый i грамадсшх аб'яднанняу на рабочы рух.

Сувязъ працы з буйнымi наеуковымг праграмаш, тэмали. Тэма юертацьп была зацверджана на пacяджэннi бюро навуковага савета па аблеме «Псторыя Беларуси 1нстытута псторьп Нацыянальнай Акадэмп щук Be.napyci (пратакол №1 ад 17 лютага 1995 года), а таксама Саветам юдзенскага дзяржаунага ушверс1тэта ¡мя Я. Купальт (пратакол №7 ад 26 удзеня 1996 года). Работа выконвалася як Ьпцыятыуная.

Мэта i заданы даследавання. Галоуная мэта дысертацып - комплексн разгледзець праблему рабочага руху у Заходняй Беларуси у 1921-1939гг. Н базе apxiyHbix крышц i тагачасных афщыйных матэрыялау скласш навуков абаснаваную карцшу пытанняу, звязаных з рабочим рухам, вьшучыць яг прычыны, паказадь агульнае i адметнае у рабочым руху Заходняй Беларус: Для раскрыцця пастауленай мэты вырашаюцца наступныя заданы: даецц анал1з стану прамысловасщ Заходняй Беларус! i паказваецца уШ1Ы эканам1чнай палпыю Польшчы на яе развщцё; вызначаецца скла, прамысловых рабочых; праводз'щца вывучэнне станов1шча рабочых i яг уплыву на рабочы рух; высвятляецца уплыу нацыяпальнага складу н х ар акт ар выступленняу рабочых; вызначшоцца фактары, яия абумоул1вш развщцё рабочага руху; створана статыстыка забастовак i на яе падстав даследуецца дынамка i памеры рабочага руху; паказваецца уплы палиычных партый, прафесшных саюзау i шшых аргашзацый на рабочы ру> а таксама ступень уплыву барацьбы рабочых на шшыя cnai насельнщтва.

Аб'ект i прадмет даследавання. Аб'ект даследавання дысертацьп псторыя Бeлapyci у 1921-1939гг. Прадмет даследавання- рабочы рух Заходняй Беларусь Пытанш, разглядаемыя у працы, датычацца прамысловы рабочых у перыяд з 18 сакавнса 1921г. да 1 верасня 1939 г. Гэта значыщ рамга прадмета даследавання абмежаваны храналапчна ад момант заключэння Рыжскага м1рнага дагавору i афщыйнага уключэнн заходнебеларусюх зямель у склад Польшчы да пачатку другой сусветна вайны. Геаграф1чныя рамы абмежаваны 4-мя усходшм1 ваяводства.ч-Польшчы- Беластоцым, Вшенсюм, Нава1рудсгам, Палесюм.

Memadcuiozix i методы праведзенага даследавання. Тэарэтычнай метадалапчнай асновай дысертацьп з'яуляюцца прынцыпы аб'ектыунасц навуковасщ i пстарызму. Для рашэння пастауленых задач дысертан выкарыстау метад псторыка-параунаучага анал1зу, вялшя пазнавальны магчымасщ якога запатрабаваны сёння нашай навукай; метад статыстычнаг анатзу, што дазволша сютэматызаваць i абагульнщь матэрыял; мета ¿стэмнага шкипзу i праблемна-храналапчны прынцып выкладанн матэрыялу, дзякуючы якхм праблема даследуецца у дьшамщы i комплекс узаемазвязаных аспектау пытання.

Навуковая naeisiia i значнасцъ атрыманых вышкау заключаецца насту пным:

- прадстауленая дысертацьм прысвечана праблсме, якая асобна н распрацоувалася у айчыннай пстарыяграфа, а уздымаемыя у ей пыташ не разглядалюя у таим аспекце;

- упершышо зроблены пстарыяграф^чны агляд па праблеме рабочага руху Заходняй Беларус!;

- удасканалена характарыстыка развщця прамысловасщ, вызначаш асабл1васщ i спецыфжа Заходняй Беларус! у агульнапольска прамысловай вытворчасщ;

- праанагазаваны колькасны i этнасацыяльны склад прамысловых рабочых, ix галшовая дыферэнцыяцыя, разгледжана пал^ыка-прававое i сацыяльна-эканашчнае сташгашча, удакладнепы звестга аб 6ecnpauoyi i DMirpanbii сярод рабочых;

- зроблены найбольш поуны падлк выступленняу прамысловых рабочых, вылучаны асноуныя формы i метады ix барацьбы;

- упершыню у айчыннай пстарыяграфп прапанавана перыядызацыя рабочага, а гаксама прафсаюзнага руху;

- удакладнена пытанне аб уплывах паитычных партый i грамадсюх аб'яднанняу на рабочы рух.

Практычная значпасцъ атрыманых выткау. Фактычны матэрыял i статыстычныя звестю, ягая утрьшл1ваюцца у дысертацьп, могуць быць выкарыстаны пры падрыхтоуцы даведачных выданняу, лекцыйных курсау i абагульняючых прац па псторьп Беларуси, у прыватнасщ па пытаннях развщця прамысловасш, рабочым руху у Заходняй Беларуа i irnn.

Асноуныя палажэню дысертацьп. прадстауленыя да абароны:

1. Рабочы рух у Заходняй Беларуа, з'яуляючыся састауной часткай агульнапольскага, быу абумоулены сацыяльна-эканам1чным1 i пал^ычна-прававым1 фактарам1 становшча рабочых. Фактычна неабмежаваны рабочы дзень, шзкая заработная плата, цяашя, антысаштарныя умовы працы i быту, а таксама паштычныя падзе1 у Польшчы i свеце - усё гэта разам садзейшчала актыв1зацьн барацьбы рабочых, вызначала яе асноуныя наюруни i формы.

2. Нацыянальны склад аказвау значны уплыу на характар i памеры выступленняу рабочых. 1мкненне асобных партый i прафсаюзау да аб'яднання рабочых па нацыянальнай прыкмеце аслабляла рабочы рух, раз'ядноувала ix йлы.

3. Нягледзячы на спробы, пераадолець щэйную i аргашзацыйную раз'яднанасць у рабочым руху не удалося. Розныя палкычныя арыентацьп i ¡нтарэсы партый i прафсаюзау разбурал1 нешматлтя спробы сумесных, агульнафрантовых дзеянняу.

4. Важную ролю у рабочым руху адыгрывал1 прафсаюзы, барацьбу за уплыу у ягах вял1 як апазщыйныя, так i праурадавыя партьп i грамадсюя аб'яднант. У болынасщ выпадкау MenaBiTa прафсаюзы алзначаюцца у афщыйных матэрыялах як аргашзатары выступленняу. 3 другога боку, удзел у дзейнасщ прафсаюзау рабочых быу для некаторых партый (перш за усё, левага крыла) амаль адзшай магчымасцю легальнай працы.

Асабгсты уклад суюкальнжа. Прадстауленая праца з'яуляецца самастойна выкананым- аутарам даследаванне.м. Дысертант, крытычна выкарыстоуваючы працы айчынных i польсюх псторыкау, новыя apxiyiibw i статыстычныя матэрыялы, паспрабавау комплексна разгледзець праблему рабочага руху у Заходняй Беларуа у м1жваенны час.

Апрабацыя выткау дысертацьй. Вывады дысертацьй дакладвалюя на пасяджэнш кафедры псторьп Бсларуа Гродзенскага дзяржаунага ушкерслтэта ¡мя Я.Купалы 24.12.1999 г., а таксама на рэспублшанскай навукова-практычнай канферэнцьп, прысвечанай 40-годдзю студэнцкага навукова-краязнаучага гуртка Гродзенскага дзяржушверсиэта (май 1995 г.); навукова-практычнай краязнаучай канферэнцьп " Ваукавышчына: з псторьп краю I лесу людзей" (снежань 1996 г.); рэспублканскай навуковай канферэнцьп "Этнасацыялъныя 1 культурны» працэсы у заходим рэпёне Беларуси псторыя 1 сучаснасць" (снежань 1997 г.); навукова-практычнай краязнаучай канферэнцьп "3 псторьп вякоу 1 пакаленняу Гуеускага краю" (люты 1998 г.); м1жнароднай навукова-тэарэтычнай каферэнцьп " Праблемы уз'яднання Заходняй БеларуЫ з БССР: псторыя 1 сучаснасць" (верасень 1999

г-)- "

Апублтаванасць вышкау даслгдавання. Па тэме дысертацьп апублкаваны: 2 артыкулы у навуковых часошсах, 1 - у зборшку, 4 -матэрыялы выступленняу на навуковых канферэнцыях. Агульны памер публжацый - 42 старонкк

Структура / аб'ём дысертацьй. Дысертацыя складаецца з уводзш, агульнай характарыстьта працы, трох глау, заключэння, дадаткау, стсу крынщ 1 л^таратуры. Агульны аб'ём працы 139 стар. Дадата (15 адзшак) - 26 стар., стс крынщ 1 лпаратуры (315 адзшак) - 12 стар.

II. АСНОУНЫ ЗМЕСТ ДАСЛЕДАВАННЯ

Ва "Уводз1нах" даецца агульная характарыстыка стану грамадства, дзе знаходзщца выбраны аутарам аб'ект даследавання, вызначаецца кола праблем, патрабуючых навуковага даследавання.

У "Агульнай характарыстыцы працы" прыводзщца абгрунтаванне актуальнасщ тэмы; называецца праграма, па даручэнню якой выконв&тася праца; вызначаюцца мэты 1 заданы, храналапчныя \ геаграф1чныя рамка аб'екта I прадмета даследавання; прыводзщца назва выкарыстанай метадалогн; даецца характарыстыка навуковай нав1зны \ практычнай значнасщ атрыманых вышкау;вылучаюцца асноуныя палажэнш дысертацьп, прадстауленыя да абароны; паказваецца ступень асабктага укладу аутара, а таксама апрабацьп I апублкаванасщ вышкау працы; прыводзщца структура I аб'ём дысертацьп.

У першай главе "Пстарыяграф1я праблемы, крынщы даследавання" разглядаюцца пытанш пстарыяграфп 1 крышц па пастауленай праблеме, даецца характарыстыка выкарыстанай методьт даследавання, акцэнтуецца увага на пытаннях, патрабуючых дадатковага вывучэння.

На сённяшш дзень ш у айчыннай, ш у замежнай пстарыяграфп няма абагулышючай працы па Заходняй Беларуа 1921-1939 г., дзе б пытанш рабочага руху разглядалюя у комплексе узаемазвязаных праблем: стан

прамысловасщ i уплыу на яе развщцё эканакпчнай паттьш Польшчы; колькасць, склад, стапов1шча прамысловых рабочых; перыядызацыя, характарыстыка i дынамка выступленняу рабочых; уплыу паттычных партый i грамадсюх аб'яднанняу на рабочы рух.

Значнай дапрацоуи патрабуе пытанне агульнай колькасщ выступленняу рабочых i ix характарыстьш.

Пыташп дзейнасщ камушстычнай пльпп у рабочым руху даследаваны давсии шырока, але аднабакова, у той час як шшых наюрункау, партый i рабочых аргашзацый тольга фрагментарна.

У другой главе "Сацыяльна-эканам1чныя i палггычныя перадумовы рабочага руху" анал1зуецца стан прамысловасщ Заходняй Беларуа i уплыу на яе развщцё экана\ичнай палпъш Польшчы. Разлядаюцца пытанш станов1шча рабочага класа, яго колькасщ, нацыянальнага складу i галшовай дыферэнцыяцьц.

§ 1. «Стан прамысловасщ Заходняй Беларуа i уплыу на яго эканаличнай палпъш Польшчы». Прамысловасщ. Заходняй Б ел ару с i разв1валася як частка адзшай агульнапольскай гаспадарчай сютэмы, таму знаходзшася пад рашаючым уплывам як унутраных, так i знешшх эканам1чных i пал1тычных умоу. Разам з тым пал^тычныя перамены, яыя адбыватся у гэты час, не унесл1 прынцыповых змен у спецыял1зацыю прамысловасщ Заходняй Беларуси Па-ранейшаму яна арыентавалася на пераапрацоуку мясцовай прыроднай, мшеральнай i сельскагаспадарчай сыравшы. Вядучым1 галшам1 з'яулялюя - дрэваапрацоучая, харчовая, мшералытая i тэкстыльиая (дзякуючы Беластоцкай акрузе).

Прамысловае развщцё адзначалася нераунамернасцю, цыюнчнасцю. Буйныя прадпрыемствы у Заходняй Беларуа амаль поунасцю адсутшчалй На 1938 г. буйныя прадпрыемствы складам 0,5%, сярэдтя- 9,4%, дробныя-90,1% ад ycix прадпрыемствау 4-х усходшх ваяводствау. Найбольш развкым у прамысловых адносшах было Беластоцкае ваяводства. Прыкладна адполькавая колькасць буйных i сярэдтх прадпрыемствау была у Вшенсюм i Палеанм ваяводствах, але апошняе мела значна болып дробных прадпрыемствау. Навагрудскае ваяводства было найменш развгга у прамысловых адносшах. Сярэдтя i буйныя прадпрыемствы Беластоцкага ваяводства канцэнтравалюя у дрэваапрацоучай, тэкстыльнай, мшеральнай, гарбарнай i металаапрацоучай галшах; Вшенскага - у дрэваапрацоучай, папяровай, палп-раф!чнай, мшеральнай i гарбарнай; Навагрудскага - у дрэваапрацоучай i мшеральнай; Палескага - галоуным чынам у дрэваапрацоучай галше.

Удзельная вага прадпрыемствау Заходняй Беларуси у выпуску гатовай прадукцьп была нязначнай, але у пастауцы сыравшы па некаторым галшам дасягала 30-40% ад агульнапольскага узроуто.

Сусветны эканам1чны крыше прынес не тольм негатыуныя тэндэнцьп. У перыяд крьшсу i пасля яго иаскорылася канцэнтрацыя вытворчасщ, бьш

з.шквщаваны малаэфектыуныя прадпрыемствы, больш актыуней адбываецца уцягванне прамысловасщ Заходняй Беларуси у агульнапольскую гаспадарчую CÍCT3My.

Эканашчная палггыка Польшчы у Заходняй Беларуси Hacina калашзацыйны характар i нягледзячы на тое, што зрэдку праяулялюя ушфжацыйныя тэндэнцьп, а урад Польшчы фармальна прытрышпвауся прынцыпау свабоднага прадпрымальнщтва, рэагуючы падатковай i фшансавай пал1тыкай на змены рынку, прамысловасць Заходняй Eejiapyci была асуджана на перапрацоуку мясцовай сыравшы i выпуск пауфабрыкатау.

Сярод асабл1васцей прамысловасщ Заходняй Беларуа адзначалася вялшая залежнасць ад знешшх рынкау i агульнапольсых сшдыкатау, перавага у агулышм аб'ёме прадукцьн дробных прадпрыемствау, значнае пераузыходжанне прадукцьп сельскай гаспадарш над прамысловай, арыентацыя на пераапрацоуку мясцовай сыравшы, адносна hí3kí узровень канцэнтрацьп вытворчасц! i íhih.

§2. "Станов^шча рабочага класа, яго колькасць, нацыянальны склад, галшовая дыферэпцыяцыя".

Большая частка насельнщтва Заходняй Беларуш у м1жваенны перыяд была занята у сельскай гаспадарцы ( на 1931 г.- 76, 3%), у той час як у прамысловасщ - 12,1%, шшых галшах гаспадарга- 11,6%. Агульная колькасць рабочых 4-х ваяводствау склала у 1931 г. 127722 чалавек, ni 2,5% ад усяго насельнщтва Заходняй Беларусь Пры гэтым амаль палова з ix канцэнтравалася у Беластоцюм ваяводстве.

Асноуная маса рабочых была занята у дробнай прамысловасщ (64,3%), што вяло да распыленасщ рабочых на мностве дробных прадпрыемствау, а гэта сказвалася на узроуш аргашзаванасщ i класавай свядомасщ.

Акрамя агульнага росту колькасщ рабочых у м1жваенны перыяд (1921 г.-1,3%, 1931 г.- 2,5% ад усяго насельнщтва Заходняй Беларуси) наз1раецца павел1чэнне яго удзельнай вап (у 1928 г.-4%, у 1932 г.- 4,5%, у 1936 г.- 5,3% ад рабочых Польшчы).

Гаспадарчая ситуация у Польшчы, а таксама ытуацыя на унутраным i знешшм рынках, залежнасць вытворчасщ ад прыродна-юпматычных умоу i шшае аказвал1 вызначалыие уздзеянне на дынамшу колькасщ занятых рабочых.

Што датычыцца галшовай дыферэнцыяцьй рабочых, то большасць ix была занята: у дрэваапрацоучай i харчовай прамысловасщ, прычым на працягу м^жваеннага перыяда удзельная вага рабочых гэтых галш узрастае. Асноуная частка рабочых Беластоцкага ваяводства знаходзша прану у тэкстыльнай, дрэваапрацоучай i харчовай вытворчасщ, але тут амаль поунасцю адсутшчал! тамя галшы як папяровая, швейная. Вшенскае ваяводства, адзшае з 4-х усходшх, было прадстаулена yciMi галшам1 вытворчасщ больш-менш раунамерна. Большасць рабочых Вшенскага ваяводства канцэнтравалася у харчовай i дрэваапрацоучай, папяровай i

пал1граф1чнай, мшеральнай I металаапрацоучай галшах, а таксама гарбарнай. Рабочыя Палескага ваяводства бьип заняты, галоуным чынам, у дрэваапрацоучай, мшеральнай, х1м1чнай 1 харчовай прамысловасш, у той час як шшыя галшы прамысловасщ у ваяводстве амаль зуам не бьш прадстаулены. Звыш 90% рабочых Навагрудскага ваяводства знаходзш працу у дрэваапрацоучай, мшеральнай 1 харчовай галшах.

Нацыянальны склад прамысловых рабочых Заходняй Беларуа быу разнародным. На буйных прадпрыемствах 1 транспарце большасць складал1 рабочыя, ■ польскай пацыянальнасщ (каголЫ), рабочыя-беларусы - у болынасщ працавал! на прадпрыемствах дрэваапрацоучай прамысловасш 1 мшеральнай. Яурэйсыя рабочыя галоуным чынам бьип заняты на невялйччх прадпрыемствах гарадоу 1 вёсак. Разам з тым, у адносшах беларускага \ яурэйскага населыпцтва (1 рабочых гэтых нацыянальнасцей) польсга урад праводз!у спецыяльную пагптыку, мэтай якой было змяншэнне ва усходшх ваяводствах гаспадарчага 1 грамадска-культурнага уплыву гэтых народнасцей 1, наадварот, узмацненне польскага. Менавпа таму пры скарачэннях у першуто чаргу звальнялюя праваслауныя 1 яурэ1, а пры прыёме на працу перавага аддавалася католшам. Значную частку рабочых складал1 жанчыны I дзещ.

Эканам1чная спуацыя у краше, цыыйчнасць развщця, а таксама сезонны характар працы у мнопх галшах прамьтсловасщ не садзейшча;п узрастаншо працягласщ працы рабочых на адным прадпрыемстве. Паказчык! пагадовай занятасщ па ус1х ваяводствах Заходняй Беларуа бьип значна шжэй агульнапольскага узроуню. Пры так1м характары занятасщ значным было беспрацоуе на працягу усяго разглядаемага перыяда. Выязд за мяжу у пошуках працы 1 сродкау ¡снавання быу адзтай надзеяй для мнопх тысяч людзей Заходняй Беларуа 1 Польшчы. Асабл1васцю эм1грацьи з Заходняй Беларуа была перавага пазаеурапейскай. Пры гэтым асноуную частку эм1грантау сярод прамысловых рабочых складал1 яурэ1 (да 60%).

Узровень заработай платы прамысловых рабочых Заходняй Беларуа быу значна шжэй агульнапольскага узроуню, а тым больш цэнтральных 1 заходшх ваяводствау. Але ж, з другога боку, 1 шдэкс жыцця быу розным у польсюх 1 беларусгах ваяводствах. 3 беларусюх найболып шзга узровень заработай платы быу характэрны для Навагрудскага 1 Палескага ваяводствау. У часы крьшсу праца мужчын, як правша, замянялася больш таннай жаночай 1 дзщячай. Высок! узровень беспрацоуя выкарыстоувауся як сродак для зшжэпня заработнай платы, павышэння штэниунасщ працы, працягласщ рабочага дня, для зканамшнага I палпычнага нащску на рабочых.

Станов1шча прамысловых рабочых было вельм! складаным. Цяжюя умовы, дамшаванне ручной працы, амаль поуная адсутнасць тэхнш бяспею, фактычна неабмежаваны рабочы дзень, антысаштарныя умовы працы, шзю узровень заработнай платы, недастатковае харчаванне, велыш дрэнныя

жыллёва-бытавыя умовы, амаль поуная адсутнасць сацыяльных гарантый па хваробе щ беспрацоую, немагчымасць задаволщь свае культурна-асветнщюя патрэбы i iHui.-yce гэта характарызавала станов!шча рабочих.

Акрамя сацыяльнага прыгнёту рабочыя, як i усё насельнщтва Заходняй Беларуа, падвяргалкя нацыянальнай i палггычнай дыскрымшацьн. Палажэнш Версальскага i Рыжскага дагаворау, польскай канстытуцьй 1921 г., якш дэклараваш права на свабоднае развщцё нацыянальных меншасцей, груба нарушатся польсти уладамь Беларусы разглядалкя як тэрытарыяльна-дыялектная група, а не як самастойная нацыя. Таму yciMi сродкаш польск1 урад ¡мкнууся выкарашць пачуцщ нацыянальнай самасвядомасщ. Вельм'1 часта з работы звальнял1 па нацыянальнай прыкмеце, веравызнанню. Абвешчаныя канстытуцыяш 1921 i 1926 гадоу дэмакратычныя правы i свабоды парушалюя, выбарчае права пастаянна абмяжоувалася. Подкуп, тзрор, падман, абмежаванне правоу працоуных был1 пастаяннай з'явай у час выбарау у сейм i мясцовыя органы улады.

У трэияй главе "Развщцё рабочага руху у Заходняй БеларусГ разглядаюцца пытанш колькасщ, перыядызацьп i характарыстыю выступленняу, уплыу на рабочы рух палпычных партый i грамадсюх аб'яднанняу.

§1. "Перыядызацыя, колькасць i характар выступленняу рабочых". Развщцё рабочага руху у Заходняй Беларуа было абумоулена шматлшм! фактарам1. Галоуныя прычыны выступленняу рабочых неабходна шукаць у ix матэрыяльным станов1Шчы. Але не тольы складанае сацыяльна-эканам1чнас станов1шча сказвалася на рабочым руху. Значнае уздзеянне, а у некаторых выпадках i вядучас, адыгрываш пытанш нацыянальна-культурнага развщця, фактары унутраыых i знсшнепа;птычных абставш. Актьшзуючую ролю аказвала таксама дзейнасць шматлшх паштычных партый i грамадсих аб'яднанняу.

Сярод разнастайных форм i метадау барацьбы рабочых за паляпшэнне свайго эканам1чнага i пачпычнага станов1Шча галоуньм з'яулялюя забастоую, MiTbinri i дэманстрацьп. Рабочы рух у Заходняй Беларуси разв!вауся як састауная частка агульнапольскага, аб чым сведчыць супадзенне у цэлым перыядау уздыму i спаду выступленняу. У 1921-1923 г. пагаршэнне эканам1чнай атуацьи выклжала ¡мюпвае нарастание забастовачнага руху. Выступленш рабочых насш эканам1чны, абарончы характар i зводзипся да своечасовай выплаты i паветчэння заробку, увядзення 8-гадзшнага рабочага дня, права на стварэнне прафсаюзау. Увядзенне, па-сутнасщ, ваеннага становшча i рэпрэсп улад прывял1 да скарачэння выступленняу рабочых у 1924-1925 г. Пераважная болыдасць забастовак у гэты час па-ранейшаму насша эканам1чны i абарончы характар, але узрасла ix аргатзаванасць i напорыстасць. Нязначнае эканам1чнае ажыуленне, а таксама пал1тычныя падзе1 у Польшчы выклшаи новы уздым забастовачнага руху у 1926-1929 г. Характэрнай рысай выступленняу

рабочих у гэты перыяд было павел!чэнне палггычных акцый, рост аргашзаванасщ, наступальны i працяглы характар забастовак, разгортванне руху сашдарнасщ з бастугочымь У 1929-1930 г. у сув,та з пагаршэннем гаспадарчай кан'юктуры пачауся чарговы спад выступленняу рабочых. Болынасць забастовак nacijii эканам1чны характар i зводзЫся не толы« да патрабаванняу павел1чэння заработнай платы, але i да захавання юнуючых умоу працы i аплаты. У 1931-1933 г. зноу узрасла колысасць забастовак. Яны насш таксама абарончы характар, але усё часцей перарастал1 у палкычныя акцьй. Новай з'явай было паяуленне з 1931 г. акупацыйных стачак. У вышку першых прыкмет гаспадарчага ажыулення у 1934-1935 г. пачалося далейшае нарастание рабочага руху, асабл!ва забастовак з мэтай павел!чэння заработнай платы. 1936-1939 г. бьш часам найбольш высокага уздыму рабочага руху. Колькасць забастовак у гэты перыяд у параунанш з 1925-1935 г. узрасла у 2-3 разы. Амаль усе выступлений рабочых суправаджагнся палпычным! патрабаванняу!, вострым наступальным характарам. 3 1936 г. рэзка узрасла колькасць акупацый. У цэлым для 30-х гадоу было характэрна павел1чэнне сумесных выступленняу рабочых MHorix галш i прадпрыемствау, зарадзшася i знайшла увасабленне практыка агульнафрантовых дзеянняу, разгортвалася барацьба рабочых за стварэнне антыфашысцкага народнага фронту.

Нягледзячы на тое, што прамысловыя рабочыя у Заходняй Benapyci складам. каля 5% ад агульнапольскага узроуню, колькасць забастовак вагалася ад 5,8% да 12,1%. Гэта сведчыць аб уплыве рабочага руху на грамадска-палпычнае жыццё не толью у Заходняй Беларуа, але i у Польшчы.

Асабл1васщ нацыянальнага складу, узроуню канцэнтрацьп, характару занятасщ наклат спецыфку на выступлент рабочых Заходняй Беларусь

§2. "Барацьба паштычных партый i грамадсюх аб'яднанняу за уплыу на рабочы рух ". Рабочы рух у Заходняй Беларус! быу раз'яднаны ¡ ¡дэйна, i аргашзацыйпа. Камутстычныя ¡ДЭ1 6bmi прадстаулены праз Камушстычную партыю Польшчы, Камушстычную партыю Заходняй Беларуа i шэраг аргашзацый, што знаходзшся пад ix уплывам. Асабл1ва значным камушстычны уплыу быу у Вшенсюм, Навагрудсюм, Палесгам i ва усходняй частцы Беластоцкага ваяводствау, прадстаулены непасрэдна КПЗБ або праз Беларускую Сялянска-Рабочую Грамаду i "Змаганне". Камушстычны рух у Заходняй Beflapyci выступау як уплывовая пал1тычная сша, i нягледзячы на рэпрэсн улад, утрымл!вау свой уплыу аж да роспуску КПП i КПЗБ у 1938 г.

Рэфармкцк! рух быу прадстаулены, перш за усё, Польскай партыяй сацыял!стычнай (ППС). Гэтая партыя мела давол1 значны палпычны уплыу сярод рабочых, асабл^ва польскай нацыянальнасщ, часткова сельскагаспадарчых рабочых, чыгуначншау, тэкстылынчыкау i рабочых дрэваапрацоучай прамысловасщ. У адрозненне ад КПЗБ, галоуны уплыу якой прыходз1уся на сялянства, дзейнасць ППС амаль зус!м не ахошпвала гэтую катэгорыю населыйцтва. ППС не была масавай партыяй, аднак дзякуючы

уплыву у прафсаюзах, яе роля сярод рабочих (пераважна Беластоцкага, часткова Вшенскага ваяводствау, а таксама сялян Палескага) была значнай. Разам з тым, унутранага адзшства у гэтай легальнай рабочай партьп не было. У чэрвеш 1926 г. апазщыя, патрабуючы ператварэння ППС у рэвалгоцыйную партыю, выйшла з яе складу i утварыла ГТПС-лев1цу. Акрамя ППС да рэфармюцкай плыш адносшся: Партыя Беларусйх сацыялютау-рэвалюцыянерау, Беларуская партыя незалежных сацыялктау, Беларуская садыял-дэмакратычная партыя, Бунд, Паалей-Цыён (левща i правща) i некаторыя ¡ншыя.

Трэщ напрамак палпычнага жыдця быу прадстаулены праурадавым1 (санацьшным1 ) партиям^ Да ix адносшся Нацыянальная рабочая партыя, ППС- рэвалюцыйная фракция, Польскае Строншцтва Хрысщянскай Дэмакратьп, Нацыянальна-дэмакратьгчная партыя, створаны у 1928 г. Беспартийны блок супрацоунщтва з урадам i некаторыя ¡ншыя. Разам з праурадавым! партыялп выступала каталщкая царква, якая мела значны уплыу сярод каталщкай частк1 насельшцтва. Дзейнасць гэтых пал^тычных наюрункау i партый была нак1равана на барацьбу за уплыу на рабочых, аеабл1ва у прафсаюзах.

Арган1зацыйна аб'яднаны прафсаюзны рух быу расколаты ¡дэалаг1чна. Да 1928 г. ён быу прадстаулены трымя плыням1 праз класавыя, хрысщянсюя i аб'яднанне польск1х прафсаюзау, пры гэтым галоунае месца належыла класавым i хрысщянск1м аб'яднанням рабочых. Узн1кшае у 1928 г. Аб'яднанне прафсаюзау з'явшася яшчэ адной плынню у прафес1Йным руху рабочых, якая прадстауляла праурадавы нак1рунак. Плынь, прадстауленая праз эндэцыю, была разнароднай i адыгрывала другарадную ролю у прафсаюзным руху рабочых.

У прафсаюзным руху рабочых можна выдзелщь искальи этапау:

1. 1921-1923 г. Аслабленне класавых прафсаюзау i актыв!зацыя прафсаюзау, як1я знаходзшся пад уплывам ПРП.

2. 1923-1926 г. Узрастанне уплыву хадэцьп i паступовае аслабленне НРП.

3. 1926-1930 г. Узшкненне i замацаванне уплыву у прафсаюзах санацыйнай плын1, прадстауленай ППС- рэвалюцыйнай фракцыяй. Поунае падзенпе уплыву НРП.

4. 1930-1935 г. Злщцё санацыйных прафсаюзау у Аб'яднанне прафсаюзау, якое выйшла на другое месца пасля класавых па уплыву сярод рабочых.

5. 1935-1939- г. Далейшае умацаванне класавых прафсаюзау, ямя аб'ядноувал1 3/4 рабочых ycix прафсаюзау. Пераход А'яднання

• прафсаюзау у апазщыю да урада i раскол у iM.

У найбольшых па колькасщ аб'яднанных рабочых - класавых прафсаюзах - барацьба за манапольнае юраушцтва вялася у асноуным гтпж камун1стам1, Бундам i ППС.

КПП i КПЗБ адыграл! вызначальную ролю у разгортвашп нацыянальна-вызваленчай i рэвалюцыйнай барацьбы у Заходняй Беларус!.

Ход выступленняу рабочых пры удзеле камушстау набывау востры, наступальны i палкычны характар.

Праурадавыя партьн, а таксама ППС i Бунд ¡мкнулкя раз'яднаць агульнарабочы рух, праводзш памтыку стварэння прафсаюзау рабочых па нацыянальнай прыкмеце. Патрабаванш рабочых яны ¡мкнулшя звесщ, у асноуным, да вырашэння эканахнчных праблем. Рым не менш, ППС i Бунд бьпп ппцыятарам! MHorix эканам1чных выступленняу рабочых.

У часы найбольшага абвастрэння рабочага руху i пад уплывам шзавых аргашзацый наз1ралася практика сумесных, агульнафрантовых выступленняу працоуных Заходняй Eejiapyci рознай грамадскай i палтинай арыентацьп, што асабл!ва было характэрна для 2-ой паловы 1926 - 1-ай паловы 1927 г., 2-ой паловы 1935- 1-ай паловы 1937 г., а таксама часткова для 1931-1933 г.

III. ЗАКЛЮЧЭННЕ

1. Палпыка-дзяржауныя перамены, звязаныя з Рыжсгам м1рным дагаворам, не унес.ш прынцыповых змен у спецьвшзацыю прамысловасщ Заходняй Беларуси Яна па-ранейшаму была арыентавана на пераапрацоуку мясцовай прыроднай, мшеральнай i сельскагаспадарчай сыравшы. Вядучым! галшаьп з'яулялюя дрэваапрацоучая, харчовая, а таксама дзякуючы Беластоцкай акрузе, тэкстыльная. Прамысловасць Заходняй Беларуа разв1валася як частка агульнапольскай гаспадарчай сютэмы, таму знаходзшася пад вызначальным уплывам унутраных i знешн1х палпыка-эканам1чных абставш. Эканам1чная пал!тыка Полыпчы у адносшах да "усходшх крэсау" naci.ia калашзацыйны характар, нягледзячы на тое, што зрэдку праяулялюя ушфжацыйныя тэндэнцьи. Пад уздзеяннем эканам1чных i пал1тычных мерапрыемствау прамысловасщ Заходняй Беларуа была нагаравана на першапачатковую апрацоуку i выпуск пауфабрыкатау. Удзельная вага у выпуску гатовай прадукдьн была нязначная, затое у пастауцы сыравшы па некаторых галшах дасягала 30-40% ад агульнапольскага узроушо.

Буйныя прадпрыемствы амаль адсутшчалг У агульным аб'ёме вытворчасщ пераважала прадукцыя дробных прадпрыемствау. Заходнебеларуская прамысловасць знаходзшася у цеснай залежнасщ ад знешшх рынкау i агульнапольсюх сшдыкатау ( асабл1ва дрэваапрацоучая, папяровая, шкляная, цэментная i гумовая).

У цэлым Заходняя Беларусь была тыпова сельскагаспадарчым рэпёнам, са слаба развгай прамысловасцю. Удзельная вага прамысловых рабочых складала у 1921 г.-1,3%, у 1931 г.- 2,5% ад усяго насельнщтва. Большасць рабочых была занята у дрэваапрацоучай i харчовай галшах. Удзельная вага заходнебеларусюх рабочых у 1928 г. складала 4%, у 1936 г. - 5,3% ад агульнапольскай колькасщ рабочых [3; 4; 5].

2. Рабочы клас Заходняй БеларуЫ меу яскрава выражаны шматнацыянальны характар. Асабл1васцю размеркавання рабочых па нацыянальнай прыкмсце было тое, што на буйных прадпрыемствах i чыгунках большасць складагй палят ( у значнай ступай, беларусы-като;ша), затое у дробнай i часткова сярэдняй прамысловасщ гарадоу i мястэчак псраважа'п яурэйсюя рабочыя. Стаиовинча рабочых было вельм1 складаным-фактычна неабмежаваны працоуны дзень, шзкая заработная плата, цяжюя i антысаттарныя умовы працы i быту. Да гэтага дабаулялася пал^тычная безабароннасць, нацыянальны i сацыяльны прыгнет [3; 7].

3. Рабочы рух быу важнай i неад'мнай часткай нацыянальна-вызваленчага i рэвалюцыйнага працэсу у Заходняй Беларуа, разв1вауся у цеснай сувяз1 з агульнапольсюм. Дынамка рабочага руху знаходзшася у залежнасщ не толью ад сацыяльна-эканам1чных, ате i грамадска-пал1тычных фактарау унутранага, агульнапольскага i сусветнага плану.

Прыведзены у працы матэрыял дазвол^у стварыць перыядызацыю рабочага руху у Заходняй Беларуа у перыяд з сакавша 1921 г. па верасень 1935 г.:

I. 1921-1-ая палова 1926 г.

II. 2-я палова 1926-1930 г.

III. 1931-1-я палова 1935 г.

IV. 2-я палова 1935-1939 г. [1].

4. У грамадска-пал1тычным жыцщ Заходняй Беларуа м1жваеннага перыяду выразна праявшася тры паштычныя плыш: рэвалюцыйная або камушстычная, рэфармкцкая i праурадавая (санацыйная). Менав1та пам1ж iwi разгортвалася барацьба за уплыу на рабочы pyx i, перш за усё, за уплыу у прафсшозах. Як паказвае анал13 фактычнага матэрыялу, пераважнае месца у рабочым руху на працягу ^сяго разглядаемага перыяда займал1 класавыя прафсаюзы, яюя аб'ядноуваш звыш 3/4 ycix рабочых. Барацьба за дамшуючае стажжнгча у класавых прафсаюзах вялася у асноуным пам1ж ППС, Бундам i камушстамь Удзел камушстау надавау выступлениям востры, наступальны i палггычны характар, ix дзейнасць была наюравана на аб'яднанне намаганняу i ал ycix рабочых. ППС i Бунд таксама адыгрывал1 важную ролю у рабочым руху. Яны был) аргазпзатарам1 MHorix выступленняу рабочых. Пад вывескам! гатых партый i у рамках левага ix крыла дзейшч&ш камушсты. Тьм не менш, ППС i Бунд, як i праурадавыя партьп, ¡мкнулкя раз'яднаць агульнарабочы рух за паляпшэнне эканам1чнага i сацыяльнага становшгча. Яны на працягу усяго перыяда цвёрда стаял1 на пазшыях стварэння прафеашшх аб'яднанняу рабочых па нацыянальнай прыкмеце. Выступленш i патрабаванш рабочых ¡мкнул1ся звесш да вырашэння толью 3KaiiaMi4Hbix праблем.

Адсутнасць адзшства i барацьбы партый за дамшуючае становпнча у рабочым руху раз'ядноувала i аслабляла выступленш рабочых, дазваляла

прадпрымалыикам i ураду манеураваць на разнагалоссях прафсаюзау i партый [6].

5. Рабочы рух у 1921-1939 г. займау вызначальнас месца у грамадска-паттычным жыцц'1 Заходняй Беларуси i Польшчы, сведчыу аб ¡мкнент шыроих пластоу насельнщтва да змены у экапам1чным, палЬычным, сацыяльным i культурным становпнчы [1].

IV. СГПС ПУБЛ1КАЦЫЙ ПЛ ТЭМЕ ДЫСЕРТАЦЫ1

1. Сямёнчык М. Б. Дынамша i асабл5васш рабочага руху у Заходняй Беларуа (1921-1929 г.) // Веснж Гродзенскага дзяржаунага ушвератэта ¡мя Я. Купалы.-1999.-№ 1 .-С. 10-16.

2. Сямёнчык М. Б. Пытанш рабочага руху у Заходняй Беларуа 1921-1939 г. у польскай пстарыяграф11 // Беларуси пстарычны 4aconic.-1999.-№3.-С.15-17.

3. Сямёнчык М.Б. Колькасдь, нацыянальны склад i гал1новая дыферэнцыяцыя рабочага класа Заходняй Беларуа па 2-м Усепольск1м nepanicy насельн1цтва // 36opHiK артыкулау асшрантау Гродзенскага дзяржаунага ун1верс1тэта 1мя Я. Купалы,- Гродна, 1996.-С. 73-76.

4. Сямёнчык М. Б. Эканам1чная пал1тыка Польшчы у Заходняй Беларуй. // Шлях у навуку. Матэрыялы 7-ай рэспубл1канскай навукова-практычнай канферэнцьй, прысвечанай 40-годдзю студэнцкага навукова-краязнаучага гуртка ГрДУ ¡мя Я. Купалы. 31 мая 1995 г.- Мшск, 1997,- С.49-53.

5. Сямёнчык М. Б. Прамысловае разв1ццё Ваукавыска у 1921-1939 гадах. // Ваукавышчына: з ricTopbii краю i лесу людзей. Матэрыялы навукова-практычнай краязнаучай канферэнцьп. 22 снежня 1995 г.- Ваукавыск, 1997.-С.158-164.

6. Сямёнчык М. Б. Да пьггання аб уплывах пал1тычных партый i фамадск!х аргашзацый на рух прамысловых рабочых Заходняй Беларуа (1921-1939 г.) // Этнасацыяльныя i культурныя працэсы у заходшм рэпёне Беларус!: псторыя i сучаснасць. Матэрыялы рэспублканскай навуковай канферэнцьй, Гродна, 5-6 снежня 1997 г.- Гродна, 1998,- С.141-148.

7. Сямёнчык М.Б. Беспрацоуе i эм1грацыя населыпцтва Заходняй Беларуа у «¡жваенны перыяд // 3 ricTopbii вякоу i пакаленняу 1уеускага краю. Матэрыялы навукова-практычнай краязнаучай канферэнцьй. 18 лютага 1998 г. - Гродна, выд-ва ГрДУ ¡мя Я.Купачы, 1999. - С. 107-114.

РЭЗЮМЕ Сямёнчык Mixam Баляславав1ч " Рабочы рух у Заходняй Беларуси (1921-1939 г.)"

Ключавыя словы: прамысловасць, прамысловыя рабочыя, рабочы рух, забастовка, стачка, акупацыя, паштычная партыя, прафесшны саюз.

Аб'ект даследавання- псторыя Беларуси у 1921-1939 г., прадмет -рабочы рух у Заходняй Беларусь

Мэта работы заключаедца у комплексным анал1зе праблемы рабочага руху у Заходгай Eejiapyci з 18 сакавжа 1921 г. па 1верасня 1939 г.

Тэарэтычнай асновай дысертацьп з'яуляюцца навуковыя прынцыпы i метады пстарычнага даследавання: аб'ектыунасщ, пстарызму, псторыка-параунаучага анал1зу, навуковасщ, статыстычнага i астэмнага анал1зу.

У вышку праведзенага даследавання удасканалена характарыстыка развщця прамысловасщ, вызначаны асаблшасщ i спецыфша Заходняй Беларуа у агульнапольскай прамысловай вытворчасщ; праанал1заваны колъкасны i этнасацыяльны склад прамысловых рабочых, ix галшовая дыферэнцыядыя, разгледжана палггыка-прававое i сацыяльна-эканам!чнае станов1шча, удакладнены звестю аб беспрацоу! i эм1грацьн сярод рабочых, зроблены найбольш поуны падлк i сктэматызацыя выступленняу прамысловых рабочых, вылучаны асноуныя формы i метады ix барацьбы; упершыню у айчыннай пстарыяграфп прапанавана перыядызадыя рабочага i прафсаюзнага руху; удакладнена пытанне аб уплывах палпычных партый i грамадсйх аб'яднанняу на рабочы рух.

У дысертацьп упеРшьшю зроблена спроба комплекснага анал1зу праблемы рабочага руху у Заходняй Беларуа у 1921-1939 г. Сабраныя матэрыялы могуць быць выкарыстаны пры падрыхтоуцы лекцый i спецкурсау па ricTopbii Беларуа м!жваеннага перыяду, nanicanHi абагульняючых работ, вучэбных дапаможшкау для школ i вышэйшых навучальных устаноу рэспубл1и.

РЕЗЮМЕ Семенник Михаил Болеславович

« Рабочее движение в Западной Беларуси ( 1921-1939 г.)

Ключевые слова: промышленность, промышленные рабочие, рабочее движение, забастовка, стачка, оккупация, политическая партия, профессиональный союз.

Объект исследования - история Беларуси в 1921-1939 г., предмет -рабочее движение в Западной Беларуси.

Цель работы заключается в комплексном анализе проблемы рабочего движения в Западной Беларуси в период с 18 марта 1921 г. по 1 сентября 1939 г.

Теоретической основой диссертации являются научные принципы и методы исторического исследования: объективности, историзма, историко-сравнительного анализа, научности,статистического и системного анализа.

В результате проведённого исследования усовершенствована характеристика развития промышленности, определены особенности и специфика Западной Беларуси в общепольском промышленном производстве; проанализированы количественный и этносоциальный состав промышленных рабочих, их отраслевая дифференциация, рассмотрено политико-правовое и социально-экономическое_ положение, уточнены данные по безработице и эмиграции среди рабочих; сделан наиболее полный подсчет и систематизация выступлений промышленных рабочих, выделены основные формы и методы их борьбы; впервые в отечественной историографии предложена периодизация рабочего и профсоюзного движения; уточнен вопрос о влияниях политических партий и общественных организаций на рабочее движение.

В диссертации впервые сделана попытка комплексного анализа проблемы рабочего движения в Западной Беларуси в 1921-1939 г. Собранные материалы могут быть использованы при подготовке лекций и спецкурсов по истории Беларуси междувоенного периода, написании обобщающих работ, учебных пособий для школ и высших учебных заведений республики.

SUMMARY Semyonchik Mihail Boleslavovich "The Working Movement in Western Belarus (1921-1939)"

Clue words: industry, industrial workers, working movement, strike, occupation, political party, trade union.

The object of the research is the history of Belarus from 1921-1939.

The subject is the working movement in Western Belarus.

The aim of the work in infered in the complete analysis of the problem of the working movement in Western Belarus from March 18, 1921 up to September 1, 1939.

Theoretical basis of the dissertation is scientific principles and methods of the historical research such as objectiveness, historism, historical comparative analysis, statistical analysis and systematical analysis.

In consequence of the research the characteristic of the development of industry was improved, peculiarities of Western Belarus in All-Polish industrial manufacture were determined; quantitative and social structure of industrial workers and the diffentiation of branches of industry were analysed; political-legal and social-economic situation was distinguished; fuller information of the statistic of the unemployment and emigration among workers was specified; fuller calculation and systematization of the marches of industrial workers was done; main forms and methods of the workers' struggle were distinguished; first, in the historiography of the science of our country a system of the working and trade union movements was suggested; a question about the influences of the political parties and public organizations upon the working movement was specified.

For the first time, in the dissertation a shot of the complete analysis of the problem of the working movement inn Western Belarus from 1921 to 1939 was done. All the gathered materials can be used to prepare lectures and special courses in the history of Belarus between the war period, to write general works and teaching aids for school higher educational establishments of the republic^*"- /)