автореферат диссертации по филологии, специальность ВАК РФ 10.01.03
диссертация на тему: Тазкире "Маколот-уш-шуаро" МИР АЛИШЕРА КОНЕ ’ и особенности составления персидских тазрике в Индии ХVIII ВЕКА

Текст диссертации на тему "Тазкире "Маколот-уш-шуаро" МИР АЛИШЕРА КОНЕ ’ и особенности составления персидских тазрике в Индии ХVIII ВЕКА"

МИНИСТЕРСТВО ОБРАЗОВАНИЯ РЕСПУБЛИКИ ТАДЖИКИСТАН ХУДЖАНДСКИЙ ГОСУДАРСТВЕННЫЙ УНИВЕРСИТЕТ ИМЕНИ АКАДЕМИКА БАБАДЖАНА ГАФУРОВА

На правах рукописи

РАХИМОВ АБДУРАХМОН СУЛТОНБОЕВИЧ

04.2.01 2 6 7 9 5 1 "

ТАЗКИРЕ «МАКОЛОТ-УШ-ШУАРО» МИР АЛИШЕРА КОНЕ' И ОСОБЕННОСТИ СОСТАВЛЕНИЯ ПЕРСИДСКИХ ТАЗКИРЕ В ИНДИИ XVIII ВЕКА

ДИССЕРТАЦИЯ

на соискание ученой степени кандидата филологических наук по специальности: 10.01.03 - Литература народов стран зарубежья

(таджикская литература)

Научные руководители:

Насридинов А.,

доктор

филологических наук, профессор Гафарова З.А., доктор филологических наук

ХУДЖАНД - 2012

вазорати маорифи ч.умх.урии то^икистон донишгох.и давлатии хучднд ба номи академик бобочон еафуров

Ба хукми дастнавис

рах.имов абдурах.мон султонбоевич

Тазкираи «Мак;олот-уш-шуаро»-и Мир Алишери К,онеъ ва хусусият^ои тазкиранависии форсии Х,индустон дар асри XVIII

рисола

барои дарёфти дара^аи илмии номзади илми филология аз руи ихтисоси 10.01.03 - Адабиёти халкхои мамолики хори^й

(адабиёти то^ик)

Рохбарони илмй: доктори илмхои филологй: профессор Насридцинов Абдуманнон доктори илмх,ои филологй: Г аффорова Замира Абдуллоевна

ХУЧАНД-2012

МУНДАРИ^А

МУКДЦДИМА 3-8 БОБИ АХ.ВОЛ ВА ОСОРИ МИР АЛИШЕРИ К.ОНЕИ

I. ТАТТАВЙ 9-31 §1. Зиндагинома ва мероси адабию илмии К,онеъ 9-18

§2. Мундари^аи ашъор ва сабки нигориши К,онеъ 18-31 БОБИ «МАК.ОЛОТ-УШ-ШУАРО» - ХДМЧУН САРЧАШМАИ

II. МУХ.ИММИ ОМУЗИШИ АДАБИЁТИ ФОРСИЗАБОНИ

Х.ИН ДУСТОНИ АСРХ.ОИ ХУП-ХУШ 32-134

§1. Сохт ва мундари^аи тазкираи «Мак,олот-уш-шуаро» 32-57

§2. Арзиши адабии тазкираи "Мак;олот-уш-шуаро" 58-78

§3. Инъикоси авзои жанр^ои адабй дар тазкира 78-88 §4. Табацоти и^тимоии шоирон ва масоили инъикоси он дар

тазкира 88-97 §5. Тадовуми анъанаи тазкиранависй баъд аз К,онеъ (дар мисоли «Такмилаи «Мак;олот-уш-шуаро»-и Махдум

Му^аммадиброх^ими Халили Таттавй 99-105 §6. Инъикоси равобити адабии шуарои Х,индустон

бо Эрону Мовароуннаэф дар тазкира 106-122 §7. Нак;ш ва ифодаи сабки х>индй дар тазкира ва адабиёти ин

давра 116-133

ХУЛОСА 134-137

ФЕХ.РАСТИ АСОМЙ 138-164

ФЕХ.РАСТИ АДАБИЁТ 165-177

Мук;аддима

Адабиёти форсу тоцик таърихи беш аз х,азорсола дошта, дар муайян ва таъйин кардани дарацаи инкишофу тах,аввули он мак,оми сарчашмахри мухталиф басо бузург аст. Яке аз чунин манобеи мух,ими таърихи адабиёт тазкирах,о мах,суб меёбанд. Тазкира вожаи арабй буда, дар фарх,ангх,о ба маъних,ои «ёддошт», «ёдоварй», «китобе, ки дар он ах,воли шоирон ва намунаи шеърх,ои онх,о навишта мешавад», зикр ёфтааст.

Дар ИСТИЛОХ.И адабиётшиносй китобест, ки дар он шарх,и ах,волу намунаи ашъори адибон мухтасар оварда мешавад. Нахустин асаре, ки дар таърихи адабиёти форсу точ,ик онро метавон комилан тазкира номид, «Лубоб-ул-албоб»-и Мух,аммад Авфии Бухороист, ки дар сарзамини Х,инд таълиф гардидааст.

Вок,еан, тазкирах.0 дар омухтани таърихи адабиёти форсу тоцик аз мух,имтарин манобеъ мах,суб меёбанд. Онх,о танх,о мухтасари ах,вол ва осори суханварони ин ё он давронро фаро нагирифта, х,амчунин перомуни х,аёти илмию адабй, ич,тимоиву сиёсии ин ё он даврони таърихй, вазъи шаклх,ои шеърй ва мавзуоти адабиёт, нак,ду сухансанцй, хусусиятх,ои даврах,ои адабиёт, робитах,ои адабй, сабку услуби адибон ва Fañpa низ маълумоти пурк;иммат медих,анд.

Дарозои асрх,ои XI-XIX тазкирах,ои зиёде руи кор омадаанд, ки мух,имтаринашон «Тазкират-уш-шуаро»-и Давлатшох,и Самарцандй, «Тух,фаи Сомй»-и Соммирзои Сафавй, «Музаккир-ул-ах,боб»-и Хоца Х,асани Нисорй, «Тазкират-уш-шуаро»-и Мутрибии Самарканді7!, «Тух,фат-ул-ах,боб фй тазкират-ул-асх,об»-и К,орй Рах<матуллох1и Возех, мебошанд. Fañp аз ин тазкирах,о «Сарви Озод»-и Мир Руломалихони Озоди Балгиромй, «Х,афт ик,лим»-и Амин Ах,мади Розй, «Оташкада»-и Лутфалибеки Озар, «Ништари ишк;»-и Х,усайнцулихони Азимободй ва Fañpa дар кишвари Х,инд ба танзим омадаанд. Дойр ба тазкира, хусусиятх^ои он ва таърихи тазкиранависии Х,инду Покистон Сайид

Алиризои Нак,авй дар асари хеш «Тазкиранависии форсй дар Х,инду Покистон» (117) маълумоти муфассал додааст. Лекин маълумотх,ои Нак,авй дойр ба ин тазкирах,о хусусияти муцаддамотй дорад. Аз ин лих,оз, дар алох,идагй мавриди баррасиву тах,к,ик, к,арор додани тазкирах,о барои илми адабиётшиносии кунунй арзиши баланди илмй дорад.

То имруз чандин тазкирах,о, аз цабили «Тух,фаи Сомй»-и Соммирзои Сафавй (134), «Сафинат-ул-авлиё»-и Дорошукух, (14), «Каламот-уш-шуаро»-и Мух,аммадафзали Сархуш (29), «Сафинаи Хушгу»-и Биндробан Доси Хушгу (33), «Тазкират-ул-авлиё»-и Аттори Нишопурй (7) ва Fañpa мавриди баррасй ва тах,к;ик,оти цудогона царор гирифтаанд ва маводи онх,о х,амчун бех,тарин дастовардх,ои илми адабиётшиносй сах,ифах,ои тозае барои илми таърихи адабиёт боз кардаанд. Аз ин нуктаи назар, ба маърази пажух,ишу баррасй кашидани мух,имтарин тазкирах,ои адабиёти форсу то^ик барои илми адабиётшиносии то^ик аз манфиат холй нест.

Яке аз мух,имтарин тазкирах,ое, ки то имруз ба риштаи тах,к,ик,и илмй кашида нашудаанд, «Мак;олот-уш-шуаро»-и Мир Алишери К,онеъ ба шумор меравад. Ин тазкира соли 1756 таълиф гардида, дар бораи 719 нафар шуарои форсигуи Х,инду Синд маълумот мєдих,сід. «Мак;олот-уш-шуаро»-и Мир Алишери К,онеъ соли 1957 бо мук,аддима ва тасх^и Сайид Х.исомиддини Рошидй дар шах,ри Карочй ба табъ расидааст. Тазкираи К,онеъ арзиши бузурги илмиву адабй дошта, дар муайян сохтани робитах,ои адабии Мовароуннах,ру Хуросон ва Эрону Х,индустон мак,оми шоиста дорад. Дойр ба ах,амияти «Мацолот-уш-шуаро»-и Мир Алишери К,онеъ Сайид Х,исомуддини Рошидй дар мук,аддимаи асари хеш чунин навиштааст: «Тазкираи шуарои форсигуи сарзамини Синд «Мак,олот-уш-шуаро»-и таълифи Мир Алишери К,онеи Таттавй аз кутуби гаронба^о ва ноёби адабии форсй ва таърихи адаби Синд аст, ки мардум чуз номе аз он нашунида буданд» (16, 43).

Бояд к,айд кард, ки пештар аз он ки Сайид Х,исомуддини Рошидй тазкираи мазкурро ба ах,ли маънй пешкаш намояд, дар хусуси ин тазкира бори аввал Сайид Алиризои На^авй дар китоби «Тазкиранависии форсй дар Х,инду Покистон» маълумот дода, перомуни ах,волу осори муаллиф ва хусусиятх,ои умдаи асар маълумоти мухтасар додааст (117). Шоир, мух,ак,к,ик; ва донишманди дигари эронй Ах,мад Гулчини Маонй бошад, дар китоби «Таърихи тазкирах,ои форсй» (99) ва Чарлз Стори дар «Персидская литература: библиографический обзор» (140) низ дар мавк,еи худ ро^еъ ба ин тазкира маълумоти мук;аддамотй фарох,ам оварда бошанд х,ам, лекин то имруз тазкираи «Мак,олот-уш-шаро»-и Мир Алишери К,онеъ ба таври бояду шояд мавриди баррасиву тах,к,ик,и х,ама^ониба к;арор нагирифтааст. Ба андешаи мо, тах,лилу тах,цик,и илмии тазкира дар шинохти бисёр масоили мубрами адабиёти форсизабони к;арнх,ои ХУП-ХУШ Х,инду Синд рушанй хохдд бахшид. Чунки адабиёти индавраинаи сарзамини мазкур яке аз дурахшонтарин сах,ифа\ои таърихи адабиёти форсу точ,ик мах,суб ёфта, дар рушду такомули адабиёти ин ах,д бисёр суханварони Х,инду Синд, минч,умла Мовароунна^ру Эрон сах,м гузоштаанд.

Мусаллам аст, ки халк;х,ои Мовароуннах,ру Хуросон ва Х,индустону Эрон аз к,адимулайём ба х,ам х,амсояанд ва ин наздикии мух,ити чугрофй боиси риво^ ёфтану мустах,кам гардидани муносибатх,ои сиёсиву ик,тисодй ва илмиву адабй гардидааст.

Воридшавии забони форсй-точ,икй ба кишвари афсонавии Х,инд ба к,арни XI рост меояд. Юришх,ои пайдарпаи Султон Мах,муди Разнави боис гардид, ки дар андак муддат забони форсй - то^икй дар Х,индустон х,амчун забони давлатию коргузорй шинохта шавад. Ин х,олат боиси он гардид, ки мух,оч,ирати уламову удабо ва ашхоси пешах,ои мухталиф ба ин сарзамин беш аз пеш вусъат гирад. Махсусан, дар давраи шикасти салтанати Бобур дар Х,ироту Кобулу Фаргона ва фирори вай ба кишвари Х,инд х,ич,рати хешону пайвандони ин султон ба сарзамини Х,инд хеле

к,увват гирифт. Ба сари хркимият омадани Шайбониён, авч,и зулму тааддй нисбати мардуми оддй сабаб мегардид, ки х,атто удабову уламо ва намояндагони табак,ах,ои гуногуни ич,тимой рох, суи Х,инд пеш гиранд. Аксари мухрчирони Х,инд х,ангоми сафар муддате дар Синд ик,омат мекарданд ва ё ак,аллан гузорашон аз ин кишвар суи Х,индустон сарчашма мегирифт.

Аз ин ру, тазкираи «Мак,олот-уш-шуаро»-и Мир Алишери К,онеъ на танх.0 дар муайян сохтани вазъи адабии Х,инду Синди асрх,ои XVII-XVIII, х,амчунин дар мушаххас намудани робитах,ои адабии ин кишварх,ои х,амсоя мох,ияти бештареро сох,иб аст. Тазкираи Мир Алишери К,онеъ комилан ^авобгуи меъёр, талаботу хусусиятх,ои асарх,ои тазкиравй буда, аз руи тартиби алифбо табацабандй шудааст ва бо зикри ах,волу ашъори Иброх,ими Лох,урй ибтидо гирифта, бо цайди Юнуси Аргун анчом мепазирад.

Мак;сад ва вазифа^ои рисола. Тазкираи «Мак,олот-уш-шуаро»-и Мир Алишери К,онеъ дорой арзиши баланди илмй аст. Аз ин ру, мо пеши худ мак,сад гузоштем, ки дар ин рисола перомуни масоили зерин ибрози андеша намоем:

-тах,к;ик;и ах,волу осори Мир Алишери К,онеи Таттавй; -муайян кардани сохт ва мундарич,аи асари мазкур; -нишон додани арзиши илмию адабии тазкира х,амчун сарчашмаи мух,имми адабиёти форсизабони Х,индустони асрх,ои XVII-XVIII;

-бозгуи робитах,ои адабии шуарои Х,индустон ва Эрону Мовароуннах,р зимни маводи тазкира;

- муайян кардани мак,оми тазкираи К,онеъ дар раванди умумии тазкиранигории адаби форсй;

- муайян намудани мак,ом ва арзиши тазкира дар шинохти равандх,ои умумии инкишофи адабиёти асрх,ои XVIII - XIX ва сах,ми он дар тацвият бахшидани асноди сарчашмах,ои дигар;

- дар асоси маводи тазкира муайян намудани мероси манзуми Мир Алишери К,онеъ ва ба ин васила нишон додани майорати суханварй ва х,унари шоирии у, мак;оми шоир ва тазкиранигор дар адабиёти мавриди бах,с;

Дар рафти тахдик, перомуни ах,волу осори шуарои номвари садах,ои XVII-XVIII Х,инду Синд, вазъи жанрх,ои адабй, мавзуъх,ои адабиёт, табак,оти и^тимоии шоирони ин давр, хусусиятх,ои услубию бадеии тазкира ва таъсири он ба тазкиранависии минбаъда ибрози андеша шудааст. Х,амчунин муайян кардани х,ицрати ах,ли илму адаби Мовароуннахру Эрон ба Х,индустон ва таъсиру нуфузи сабки х,индй дар осори суханварони ин давр яке аз мавзуъхри мех,варии рисола мебошад.

Навоварих,ои рисола. Дар рисола бори нахуст ба таври муфассал рузгор ва осори адабию илмии Мир Алишери К,онеъ, мух,имтарин жанру мавзуоти осори вай, х,унари шоирй ва мах,орати сухангустарии К,онеъ, мак;оми «Мак,олот-уш-шуаро» дар омузиши таърихи адабиёт, сарчашмах>ои тазкира, сохту мундарич,аи он, арзишх,ои илмй-адабии тазкира, таъсири он ба тазкирах,ои дигар мавриди тах,к,ик,у баррасй к;арор гирифтааст. Рисолаи мазкур алок,амандонро бо шахсияти муаллиф ва осори пурмух,тавову гаронмояи вай, х,амчунин дигар намояндагони адабиёти асрх,ои XVII-XVIII -и Х,инду Синд ошно месозад, ки дар пешравй ва инкишофи х,аёти адабй нак,ше доштанд.

Арзиши амалии рисола. Ин рисола дар омузишу тах,к,ик,и вазъи умумии адабиёти форсу то^ик дар асрх,ои XVII-XVIII, хоса, ташаккули адабиёт, риво^и суханварию сухансан^й, тах,аввули анвои шеърию мавзуоти адабй, риво^и таърихнигорй, робитах,ои адабй, татаввури сабкх,ои адабй басо судманд аст. Х,амчунин рисола аз хусуси равняло ва вежагих,ои тазкирах,ои асри XVIII ва таъсири онх,о ба тазкиранависии минбаъда маълумоти дак,ик, ва мушаххас медихдд. Аз ин ру, аз рисола х,ангоми тах,ияи матни дареной назарй оид ба адабиёти асрх,ои XVII-XVIII, хондани семинархрву курсх,ои махсус оид ба тазкира ва

тазкиранигорй, таълифи китобхри дарсй аз таърихи адабиёти точ,ик о ид ба ин асрх,о, хондани дарсх,ои назарй, машгулиятх,ои амалй, таълифи рисолах,ои дипломи ва коркой курей басо муфид аст.

Сарчашмах,ои та^к;ик;от. Х,ангоми навиштани рисола асосан аз нусхаи ба чоп омода намудаи «Мак,олот-уш-шуаро»-и Сайид Х,исомуддини Рошидй истифода намудем. «Тазкират-ул-авлиё»-и Аттори Нишопурй, «Тазкират-уш-шуаро»-и Давлатшох^и Самарк,андй, «Нештари ишк;»-и Х,усайнк,улихони Азимободй, «Мацмаъ-ун-нафоис»-и Сиро^иддин Алихони Орзу низ дар шаклгирии андешах,ои мо кумак намуданд. Х,амчунин асарх,ои Саидалиризои Нацавй - «Тазкиранависии форси дар Х,инду Покистон», Ах,мад Гулчини Маонй «Таърихи тазкирах,ои форсй», Стори - «Персидская литература. Библиографический обзор» ва дигар рисолаву асархри илмй дар таълифи рисола мададгори мо буданд.

Методологияи таэдик;. Дар таълифи рисола методи тах,к,ик,и мук,оисавй-таърихй ва усули оморй инчунин методи тадк,ик;оти олимони шинохтаи ватаниву хори^й мавриди истифода к,арор гирифтаанд.

Сохтори рисола. Рисола аз мук;аддима, ду боб ва нух, фасл, хулоса, фехристи асомии шуаро ва фех,расти адабиёт фарох,ам омадааст.

БОБИ 1

АХ.ВОЛ ВА ОСОРИ МИР АЛИШЕРИ К.ОНЕИ ТАТТАВЙ §1. Зиндагинома ва мероси адабию илмии К,онеъ

Дар таърихи адабиёти форсу точик ба як тахаллус кору эчод кардани суханварони адвори мухталиф х,одисаи маъмулист. Чунончи, ба тахаллус^ои Мушфик,й, Нахлй, Нозим, Махфй ва Fañpa бисёр суханварони гузаштаи мо дар пешравии адабиёт нак,ш гузоштаанд ва дар натичаи сах,ех, тах,лил нагардидани баъзе маъхазх,о эчодиёти эшон ба х,ам нисбат дода шуда ва гох,е имтизоч низ пайдо намудааст. Аз чУмла> ашъори шоири хушсалик,аи садаи XVIII Нахлии Бухорой то солх,ои 80-уми асри XX ба цалами муаллифи «Шарафномаи Шох,й» - муаррихи к,арни XVII Хрфизи Таниши мутахаллис ба Абру нисбат дода мешуд.

Дар адабиёти асрх,ои XVII - XVIII низ бо тахаллуси К,онеъ чор суханвар ба фаъолияти эчодй машгул будаанд.

Оид ба К,онеъ ном шоир х,ануз Абдулганй Мирзоев дар китоби «Адабиёт» (31) маълумоте фарох,ам оварда, аз чумла, чунин навишта буд:

«Дар бораи х,аёти К,онеъ низ то х,оло сарчашмае ба даст надаромадааст. Агарчанде соли таваллуд ва вафоти К,онеъро дар вацти х,озира таъин кардан мумкин намешавад, аммо дар асоси мероси адабии у дойр ба зиндагониаш баъзе маълумотх,о ба даст даровардан мумкин аст» (31) Сипае Абдулганй Мирзоев аз Насаф будани К,онеъ ва аз сабаби дар Бухоро бисёр ицомат ихтиёр карданаш, унвони К,онеи Бухорой касб кардани вайро таъкид намуда, шоири сох,ибдевон будани К,онеъро махсус таъкид менамояд. Бино ба маълумоти Абдулганй Мирзоев девони К,онеи Бухорой байни солх,ои 1749-1750 аз ч°ниби худи муаллиф мураттаб гардида, так,рибан аз 9000 миераъ иборат аст ва асосан фарогири газал мебошад. Зимни ин маълумот замони зиндагии К,онеи

Бухорой, хоса камолоти маънавии уро нимаи дуюми к;арни XVIII муцаррар кардан мумкин аст. Абдулганй Мирзоев х,амчунин таъкид мекунад, ки «...К,онеъ яке аз пурк;увваттарин шоиронест, к и дар асри XVIII услуби Бедилро пайравй кардааст. Аз ин сабаб, дар масъалаи таджик, кардани ч,араёни бедилизми адабиёти то^ик х,артарафа сан^ида баромадани мах,сули адабии у низ шарти асосист» (103, 135).

Номбурда бо баёни ин матлаб абёти зерини суханварро ик,тибос меорад:

Манам, ки сабзаи помоли кучабоги Насаф, Насиби оташаму равгани чаропі Насаф. Сиришти ман магар аз обу хоки мех,нат буд. Ба ранги лола чигаргушаам ба боги Насаф Агарчи субх, хамуш аст, х,амдами нафасам, Кушодаам чу сабо гунчаи димоги Насаф Набуд майли ватан расми ихтиёрам бас, Агар зи хеш равам, мекунам суроги Насаф. Зи тангчашмии гетист тангдил К,онеъ, Багал кушо, надамидам гули фироци Насаф.

Афзудан <^оиз аст, ки Абдулганй Мирзоев ба сарчашмаи ин маълумоти хеш ишорае накардааст. Мураттибони ма^муаи «Гулшани адаб» низ бо зикри ^амин андешах,ои адабиётшинос иктифо намудаанд.

Шоири дигари К,онеътахаллус, ки дар хусуси у муаллифи тазкираи «Мак,олот-уш-шуаро» маълумот фарох,ам меорад, ба к,арори зайл аст: «К,онеи Систонй... аз ну^абои содоти он цо ва толибилми пуристеъдод аст. Хидмати Махдум Мух,аммад Муин рисолах,ои улум дида. Фак,ир х,ам дар Муродобод ик,оматаш дарёфта буд. Бузургй бар у хатм аст. Салик;аи шоирй хуб фаро андохта, назди Мир Руломалии Озод машк,и

сухан карда ва бо вай ёри Fop буда. Ин чанд ашъор аз «Яди байзо» (тазкира - А.Р) навишта шуд. Минх,у:

Зи ашки дида маро обутоб мебошад, Зи чоки сина маро фатх,и боб мебошад. Шудам гудоз батадрич аз фуруги рухат, Чу нахли мум, ки дар офтоб мебошад (16, 529-530).

Дар "Мак;олот-уш-шуаро" дар бораи шоири дигар бо номи Мир Зайнулобиддини Урфй Мир Лутфуллох, валади Мири бузург, мутахаллис ба К,онеъ низ маълумот фарох,ам омадааст. Аз руи гуфтаи муаллифи тазкира маълум мешавад, ки Мир Зайнулобиддини Урфй Мир Лутфуллох, валади Мири бузург аз авлоди Мир Сайидалии Шерозй буда, "дар балда сари сабад ва мушорилайх,и содоти Шерозй ва гайрух,ум" буд ва назди х^укком рутбаи арчманд дошт. Хурду бузурги балда "аз файзи сух,баташ мустафид ва тамоми содоти цабила мах,куми амри у буданд". Зайнулобиддини Урфй истеъдоди илмии баланд дошт ва китобе бо номи «Х,ирзулбашар» тасниф карда ва сох,иби девони рангин низ будааст. Аз ишораи сох,иби "Ма^олот-уш-шуаро" маълум мегардад, ки х,ангоми омода гардидани китоби мазкур Урфии мутахаллис ба К,онеъ "дар макмани адам ва мафк,уд" будааст. Дар бораи сох,иби табъи баланд будани К,онеи мазкур яке "чавоби таркиббанди Мулло Х,асани Копій ба вачх,и х,асан" гуфтани у будааст. Муаллифи "Мак,олот-уш-шуаро" дар бораи таърихи вафоти у низ маълумоти дак,ик, дода, дар соли сию ду баъд ёздах, сади х,ичрй (1132- А.Р.) аз дунё х,ичрат кардан ва дар замони фавти у моддаи таърих гуфтани хешро таъкид кардааст: "мух,аррир-ул-х1уруф вак,ти тах,рири к