автореферат диссертации по филологии, специальность ВАК РФ 10.01.02
диссертация на тему: Поэтическое мастерство Мукагали Макатаева

Полный текст автореферата диссертации по теме "Поэтическое мастерство Мукагали Макатаева"

ЭЛ-ФАРАБИ АТЫНДА™ КАЗАК; МЕМЛЕКЁТТ1К УЛТТЫК, УНИВЕРСИТЕТ!

К,опжазба кук^ында

Курленбай ХАМИДУЛЛАЕВ

MVKAfАЛИ МА^АТАЕВТЫН АКЫНДЫК, ШЕБЕРЛ1Г1

10. 01. 02 - K,a3ipri к^азак, эдебиет!

Филология гылымдарынын кандидаты гылыми v дэрежесж any ушж дайындалган диссертациянын,

АВТОРЕФЕРАТЫ

АЛМАТЫ, 1993

Вукис Вл-йараби атандагы Низак меш1бк«тт1к удттык унивврснтетМн Наваг^ вдебизт! кофедрасында орындалда.

Гилши хотсхш! - Назанстан Республикасы Ултшч гилыы

акадеиилсшыц анадеми.г1, ф1лология гы~ линдаршин доктори,профессор ЭДАБДиЛС® Ресии оппоненттер - филология гылиидаршшц доктори, профессор Ы.БАЗАРБА££ - филология гшшмдариныц кандидаты, доцент К.ЫШСЬШ

Шетекш! уйьш - Абай атындаги Алиати ыеилекетт!к университет!, Кааак адебивт! кафедрасы

■ А"

Диссертация 1994 кили сагат /7 Вд-Фараби

атанддги Ндзац ыеылехетт1к удттиц университетах / 4ДО121, Ал»аты, бл-Фераби дангшш, 71./ жаииндагы филология гшшидары->шц /риторы дэрехеЫн беру жешндег! Д 14 А.01.22 шшанданду-рылган иецестщ ыажШспдо норгалада.

Длссрртацияыен Эл-4араби атындаги Цава« ыемлекетт1к улттик уннверснтетЬиц гыльши н{талханасИИД& ташсуга бола^.

Автореферат 1993 ¡шли таиатил;*!

Шишндандарыдган кецвст1и гилими хатшсы, филология/

гылыыддрыиыц дзкторы ( ( Н.иаАшЬВ

ЯШС№ шипы GtfflAIl'AMAGbt

¡Каната казцарас калыптастыру кззен-хндэ турган цаз!рг1 цааан едебце5гх бул Густа куллх элёй эдабие-тшщ сапынан елеулх орындардьщ Sipin иелейдЬ Эдебиет;м1зд1Н же текил саласыныч 6ipx - поэзияиыц эстетйкалын байлыгы артып, кек жиегх кен1Дь Эдебиеттхц даму незеедер1ндег1 ap6ip fleyip 0 3 акынын тугызада десек, назад акындарыкыН зрцайсЫсы esirene цайталанбас творчестаолыц тулга репндз леЯ е дара кар ins ала-ды. Сондай дара талаиттардуц 6ipi - иуКагали Нацатаев. •

Бгздщ дэухр^ьиэдщ 60-шы, ?Q-mi жылдар аралыгындагы казан поэзиясы яэШнде саз козгай цалсай, поэзия 9Н1Лдёр1неи Ц. Мырзалиев, М, Макатаев, С. йиенбаев, 1. Иолдагалиев, I. Hosi-меДенов, Т.Айбергенов сек1лд! езгеше таланттар ес|идерхн ата-наЙ етуге болмайды, Осы толцындар цатарында Муцагали Макатаев цазац поэзиясышч, ecipece «азац лйрикасыныц философийлыц маз-ыунын айрьнуиа байытыл, ewip- тхршШктхя муадМ, сырлы Шындыгын аса шебер зшрлап, цазаН влецшщ шоцтыгын 6ip шама 6niK денгей-ге квтерген дара дарын. Дэлхрек айтсак йуцагаяи - казан поэ-зиясыядагы ерехше кубылыс. Оган Эбд1лда Таи i баев гыц "Бхзде' енд! поэзия дэухрх басталды. Сол гажвйып даналыцтыЧ 6ip icesi-Муцагали поэзйясы" деген ninipi Дэлел.

Мукагали Макатаевтыч акрндыгы хадында ар туста ералуан пШрлер айтылып жур. Акынньщ вдеби мурасын Herisre алып, К. СеЙ1Това кандидаттык диссертация коргада. йуцагали шыгарма-шылыгына белгШ зерттеушиер нен сыншылар да соцпай етпейдх.^'

1.Ta»i6aeB 9. Б1зде де поэзия дэухрх басталды./Ы.Ыацатаевтыц тугашна 60 жыл/ ."дениншл жас В аппан, 1991 жыд.

2.Кдратаев м. Вдебиет жене эстетика. Алыаты, 1970; ^ирабаев С.

Hipan б:еД1Ц зерттеу iwia пакты да затты: 6Í3 Макатаевтын еэге жанр да жазгандарын ез алдына койганда, отыз бес тц жол поэзиялык туындаларын жай шолып, идеялык^такырыптык жагынан .ыазмуидап етпейипэ. Bis акынныч суреткерл!к шеберл^гше ай-рыкша ден ко ямы s.

М. Макатаевтыц акындак epemejiiri не? £13 осы суравда fa-на жауап fiepeuis. Диссертация такырыбынын зерулхгч /актуал-дылыгц/ да осында жатса керек.

?SBSI§yMÍ¡LHSiS£§SM-aS!í.t!¿l!£§IIÉSÍi. Гылыми енбектщ «eris-ri максаты - Ы. .Ыацатаев шгармащылыгы туралы бурый» соцда ай-.тылган, жааылган, жарияланган едеби сын, зерттеу ецбектер1н ескере отырып, акынкын дара тулгасьш айкындап, акындак шебер-airiH кец:нен таны ту болса, ек1нш жагынан акын шыгармадары-ньщ жанрлык, такырыптык жене стильд1к ерекшел1ктер1Н талдау, epi Еннацтау, epi даралау болт табылады.

Шындак кэне щыгарма, Алматы, 1981; Кек1лбаев Э. Дэу1рыен бет-пе-бет.Алматы, 1972; Жумабеков С. "Адамга жене адамзатка-не-месе акын портретшщ эскиз дер i" .-Созстан, 7-к i тал. Алматы, 1986; Сарбалаев Б. Халык тагдарын жырлаган.-К^зыл алма.Алматы,1981; KepiÓaeea Б. i^aaipri казак лирикасыныц пэтикасы. Алматы, I9B8; Ьарьшбетов Э. K,a3iprí казак доэмасы. Алматы, 1982; Акатаев С. Kymíc канатты поэзия. -'1'ерецнен тарткан тамырлар. Алматы, 1988; 8д1баев X. Даланыц бояуымен елен жазган. "Жулдаз".1981, 5 саны; -Алпысбаев К. Поэма парасаты. "1улдыз",1985, 12 саны; Нысаналин А. Музарт шолган ыузбалак. "Жулдаз" 1991, 7саны; Стамбеков Д. Дари га - журек дауысы."Жалын". 1973. I саны; Ээиев 9. Акьждак Куд^рет жене керкемд1к парасат."Дазакстан мектеб1".1984, 4 саны Нуржекеев Б. Бэйгеде Мукагали." Казак едебиетi" , 1984, 24 август; Шалаев Т. Журтым-жер, руыы-кек, далада octím.- Ой ty6íh-де жатцан сев. Алматы, 1989. т. б.

Оси мацсатты неггзге алып, зерттеу Сарысында твкендегх -

дей нхндеттерд1 1ске асыруда каздед1к:

- Муцагали сусындаган поэзия булактарыньщ ацынга всерх;

- Акынньщ эдеби ортасы, ацындац ай нал асы;

- Ыукагалидыч шыгариащылыгьшдап -.стур ыен яацашлдац;

- акын поэзиясыньщ езхнен кейхнгхлерге ыкпалы;

- ацыншц есеид!к эле»п, лирнкалыц кеЯ1пкер1, осыларга байланысты уацыт пен кен^стгк ыаселесх;

- акынньщ эпикалыц туындаларындагы еьпр шындыгынын кэр-кем шындацка айналуы, адаы образин гасау 1яеберл1гх;

- акын поззиясынын керкемд1к ерекшел1ктер1: Т1лх, стилх, елец вр1м1.

Зерттеуд: _жацалугы. Ьул ецбекте Иуцагали Ыацатавв-

?ыц акындыц шеберлхгх алгаш рет диссертациями зерттеу обьектг-;гне алынып, мушиндхгчншэ кенхрек, терец!рек адалып отьф. Му-(агалидац авдндак болыысы, еы1рге кезпарасы, азхне тан дара ;тилх гыльши тургыдан тудырыидалда.

Хадык ауыа здебиетхнхн цайнар квзх болып есептелетхн поэ-¡ия саласындагы он б1р буында казаны кара елеедг Муцагали -

жаца мазыун мен пш1н яагынаш. дамытып, эдеби дэстурд! одан рх халгастырып цана поймай, оган тык тур ыен сыр бергендхгхн, ошыен б1рге акын лирикасыныц эуенх ыен вуез1н, ыргагы йен уй-;асын, ал поэыаларында адаы обраэдарыныц соидалу шеберлхгхн, беЯн елеу тас1лдерш1ц ешкхыге уксаыайтын двралылыгын ашп кврсету, л осы ецбекте гьщыыи жацалыгы болыл табылада•

Ецбектх^ теориялыц жане^пдактикалый ыанх. Осы зерттеу цоры-ындалары каз1рг1, асхресе 60-70 жылдардагы цазац позгиясында уКагали Макатаевтын орны ыен рол1н белгхлеп, оныц еыхр1 ыен

- 6 - ■■■.

шыгармаамлышнан тун кане рацты мзл1меттер бередьБул зерттеудх жогары оку орыдцарЬшдаги филология факультеттерхнде арнаулы курс рвт1нде пайдалануга болады.

. Сонымен бхрге бул ецбект^ц эдебиет зерттеуш мамандарга, в;альщ онырмад цауымга тигчзер кецег! де аз бола цоймас.

Зе^ттеу^озде^ь Енбекке Му^агали Мацатаевтьщ ка'рын; квргвн барлыц жыр жинакгарь), иундел^кт! басылыыдарда ол туралы жаэыл-ган галымдардыц, сыннылардыц ыа^алалары, гылыми пiкipлepi , ес-тел?ктер, Алматы облысы Райьшбек ауданы Царасаз ауылындагы акчынныц муражайындагы деректер мен мэл1меттер пайдаланылды.

11. Ыацатаев выгарыашцлыгы кайында ар жылдарда гылыми П1кхр б1лдхргеи М. Назарбаев, 3. Ахметов, М. Царатаев, С. Кирабаев, Б, Тазибаев.Х. Эдхбаев, 9. Нарымбетоэ, Алоысбаев,'Б. Кар1-баева, К. Сей1това тагы баска галымдардьщ ецбектергде осы жу-ыысца терриялык жэне методологияльщ нег1з рет1нде пайдалан-ылды.

Зв£ттеу_ж](му0цн_сцннан_етк1^_^ап20бация^ Диссертациянын б!р к&тар материалдары Нэкхс мемленеттхк университет1нде /II апрель 1985 к./, Нек1с ыемлеквттш педагогика институтында /16 апрель 1992 н./етк1з1лген гылыми - теориялыч кон$еренция-ларда жасалган баяндамаларда сан -жа^ты талцыланды. Диссертация тацырыбы бойынша 2 кхтапша, 3 макала иарияланды.

Диссертация ал-фараби атындагы Назад мешекетмк улттыв; университетхнщ цазац эдебиет! кафедраг.ында талкмланып, к,ор~ гауга усьшылды.

Диссвртациянын курьшымы. Жумыс к1р1Спеден, уш бел1мнен, цорытындыдан хане пайдаланылган эдебиеттер Т1з1и1нен турады. '

ЖУМЫСЩ НЕГ13Г1 ШШУНЫ

Жумыстыч KipicneciHue ацыннын творчестволы^ к;ызмет1 жайун-да, тацырылтын езектШп, эерттеудщ мацсаты мен мхндеттер1, гылыми жацалыгн, те ори л л ын; жэне практикалын мэнх, сояымен 6ipre зерттеу кээдер1 мен тащырыптиц менгерхлу денгейх айцындалад«.

BipiHmi бел1м. "Му5&г^и^а1$атаевтыц_влещ^

кейптке^г". Бул белгмде Мукдгали поззиясынын негчзгг идеялыц-так;ырыптык мазмуны, философиялык; ой тужырымдары, еленцерхндегч эдеби дэстурдхн уласуы, улттьщ классик а^ындарымыэдин aeepi , . акыннын ан;ындыц болмысы, eMipre идеялыц - эстетикалык кезцарас-тарын жырмен туйхндеу ерекшелхктер: женхнде айтылады.

М.Мацатаев еленцерхтч идеялык - тацырыптьщ HerÍ3Í теменде-гхшэ турде тщталып нарастырылган:

- ¥лы Отан согысы жайлы;

- owip шындыгы, туган жер, ондагы ецбек адамдарынын бей -нес i;

- шабытца, м^зага, жалпы поэзияга байланысты толганысы;

- жастык, кэрййк, вмхр, еЛ1м, эаман, уак;ыт туралы ой - ' лары;

- адамгерш1л1К, достиг, интернационалдыц эуендер;

- Отан, тыныштыц, бейб1тш1л1К жайлы философиялык ойлары;

- арман мен бацыт жайлы есиет, накыл елендер1;

- махаббат, кеч1Л-куЙ1 кэне табигат лирикадй.

Лчынныч осындай саналуан тацырыптарга жазган лирикалык

елендерхнхн корпстеу цуралдары ар^ылы ажарланг.ан тыц эсерлх цубылтунн, обраэды создерхмен суреттх фразеологиялык сеэ тхр-

- а -

кестерхн «олдацу шеберл1г1Н талдап тус1нд1реы13.

60-ш, 70-1111 жылдар аралыгындагы казак; поэзиясы бурынты еткен дау1рлермен салыстырганда улкен 1зден1с пен серпхлгстер-ге толы болда. Бул кеэечде адебиет есхгхн айкара ашып, оз1н-Д1к жемхст1 1зден1стер1ыен келген жана толкын талантты акын-дардыц бхрх, б1регей1 осы Мукагали Мацатаов еди Акын б 1р елечйде;

"Шындактын ауылында казына бар, Шыр айналыл соны 1здеп алавдайыын"-деген. Мунда отц акындык бет:, ыаксаты, ацсар ыураты, ¿чкар-лык длем! ацгарылады.

Ыуцагали ез^шц азгана азаматтык гуМырында халцына калдыр-ган аде би мол мурасы аркылы шын машндег! с&цлак акыны болып саналада. Ол б1р жолы: "Егер б1р кездерде ыешч ем1р)ы, творчеством алдеядмшч кецШн аударса, оларга былай дер ед 1м: - Менхч кымбатгы до старым! Егер с1здер шынымен мен^ч емхрба-яныыда» творчеством^ зерттемек болсавдар, онда мен не жазсам соныц бар1н тугел окып шыгуды умытпагайсиздар. Мен! аз елеч-дер1мнен Сел1П карамауларычызды вт1неи. Ёстер1ц1зде бол сын, иенщ елеч^м хеке турганда тук те емес. Бгргкт1р1п Караганда ол поэма гспеттг. Басы жане аягы бар. Ол кейде кюимдеген, кейде туцглген ханыышц КУДДУ дауысындай... деген едг. Акыншч букхл поэзиясын шолып шыкканымызда Мукагалидач ев! айткан осы п1К1р!не кв31м13 жег«. Сондыктан да Ыукагалидач 6ук1л поззиясында взг айткандай канык болулы, толык канды ул-кен бхр зпикалык туында секглдг тутастык бар.

Ыукагалидач басты еректелгктершщ бгрг - казактьщ кара

I. Ыакатаев М. Кундел1к, 14 акпан 1976 жыл.

елещнщ купия сырын тереч TYciHin, оныч kguiíh birepi жышш-тып, о дан вркашан тылсым сыр ¿здейтхш: "Колкам.

Мен Лермонтов, Пушкин де емен, Есенинмш демед1м ешк1кге мен. Дазактыч кара елеч* Кудхрет^м, ОнДа 6ip сумдык сыр бар естммеген. Акынмын деп калай мен айта аламын, Халкьшныч ез айтканын к;ай тал ада м, ...Kirni киген каэантыч кара елёЦ1н, Шекпен жауып, взхне кайтарамын.. Бул шумактар йуцагалидыЧ акындак болмысын, философиялык ой тужырьшын кврсвтед1.

Ыукагалидач бал дэурвн балалык шагы Улы Отан согысы жыл-дарына туе келгвн типт1к бейне. Сондыктан ба Му«а?али согыс та-кырыбын жырлауда вз замандастарынан 04 бойы озык келед!.

мукагали 9Mip шындцгын туган жердх, ондагы ёчбек адамда-рыньщ бейнесш жасауда лирикасыньщ басты тацырыбы, api лирика-лык KeRinKepi etin жырга косада. Акын т{ршШкке, туган жерге, • 9 3 замандасына деген ыстык сагынышын дукиедв еш нарсемен течеп немесе салыстырган емес. "МэчгШкке gaiMMeH ала кетнен, Мен1Ч нззхк жанымды kím TVcÍHep" деп, поэзияныч тылсым сырын вэ бой-ына терец ciHípin, поэзия злем!не жан- тэнхмен epKÍH саигагаИ Мукагалидач esí влеч!не айналып кеткендей.

Ак^нныц "Сонау 6ip жаэда" дейт i и влечен шынайы кврквн-fliri4Í4 оэ1-ак, акындак орбитасыннч кёНД^*и, api акындак свнныч эволюциядык калыптасуын корсетедЬ

М. Мацатаев шыгармаларында эм1рд1Ч KVpeciH, .шьш-иытырык

цайшылыгын реалисток не романтикалык тургыдан керсете бхлген. Бул тур алы Э.Тажхбаев: "...Азаыаттык лирика ep6ip акынныц бар-лык саладагы щыгарыаларыныц б:рден-б1р барометрi..."*ftece бутан жауап рет1нде акынныц "Поэзия", "Сыр", "ifcpa елец". "6«ip-хыыен втер болды-ау бул елец" т.б. елевдерхнен акынныц терец-нен Te6ipeHin философиялык ой тукырыыдаганын байкайшэ. Акыннын букхл жырыныц eseri - шындак, сезхм, ой, сенхм. Оныц поэ-зиясындагы философиялык ойдьщ теревдхгхн, акынныц аскак талан-тын, улагатты парасаттылыгын Си¿к тургыдан ангартатын ерекше белгхлер о сил ар.

Акын лирикасынан кец орын алган жастык, керШк, euip, ел1ы заыан, уакыт такырьштарына жазган елепдерх керкемдхгх пен терец ыазиуны, пхшхнх, ыргагы, уйкасы жене зерделi ойымен акын шеберл1г1н анык байка тыл турады. ОсындаД такырыптардагы елец-дер i не акынныц "1^арлыгашьш келдщ бе?", "Мавр", "/¡дрига -жу-рек", "Аккулар уйыктаганда", "6ы1рдастан", "yuip-взен", "Шол-паня кинактарына енген квптеген елецдергн каткызуга болады.

Мукогалидац кайсы Oip влецш окысакта ондагы лирнкалык кей-хпкерлердщ адамзатка ортак ой козгап, алеуыетт1к коrawда адам-дар арасындагы карыы-к&тыкастыц euip кубылыстарьшен астаса Gipirin кеткендхгх сонаалык. акынныц "ыенх" букхл халыктык "центе" айналип кеткенхн квреыхз,

Акынныц eTipiK айтушылык, жагьшпаадак. жылпостык, екшуз-дихк, турацсызда^! инктаншактык снякты адаы мхнег1ндег1 кез-десетш парыксыздыкты дал тауып, оларда ез елецдерхнде квркем тглиен шебер бейнелел, ашкералеп отырганын байкайиыэ.

Мукагали достьщты терец сезхшл жогары багалап "Нагыз дос-

I. Такiбаев 9. ttmip жене поэзия.Алматы, 1960, 282-6ет.

-п-

тык - 6ip жгрекпен со гада, Qip-ак fvpeK - кос кеуде" деп тецеп бурын айтцлмаган корней образды свздешней пакта бейнелеп, дрс-тык туралы адалдокка» турактыльвда взара сыйласуга, 6ip-6ípÍH курметтеугё баулиди.

кукагали жастар мен кармер арасындагы сыйластакты катынас, ыоральдак- зтикалык такырыпка елуге ауык влек шгарган. Бул акыннын жастарга, к&рияларг&деген курыет!, с*МспеншШг1,пак махаббатын кврсетвтш деректер.

Ц, Ыакатаев асыл аркан, баянды бакыт туралы фнлософиялык терен мазыуида квптеген вдендёр .жазда:

АрмандаЛмыз, ацсаймыз, киялдаймыз,' *ына думан evipre сия алмаймыэ, Ьос киялыен втпесек жарар ед!, Кектемеген егхнд1 жия алкай 6Í3. b3iui3^i ceóeúi «ni аддайицз, оз1«13ден - ез|м!з уялиайиыз.

АЯтып келгенде акын поэзнясынын бас кейinnepi - а^ыннын e3i, болмыс óítíuí. tiasipri кегде поэзия десек - йукага?1иды, Ыукагали десек - поэаияны TVcinevÍ3. Сейткен йукагали "Осынау' сауле шашкан кен алкеде, cipa ыен каламын-ау квдецкеде" деп «г-мандануиен турыай, взшщ адеби мол мурасьжа канагатсыздацпен карайды.

Акын поэзиясыньщ ipi такырыптарыньщ б ip i - махаббат лира-касы. Ьул такырыпка акын калткысыз адал журекпен, пак свз|мд1 гухцымдм-тухцындн дунлелер берд!- Олардан: " Ыахаббатым взгмде", Ташикдин! шн гашиклын!", "Махаббат диалоги", "Хат", "Иек арт-(ан теноре муй1стей1н", "иайкалмавтын иахаббат*, "Суйген ерхн" 1ейт1н влевдер!н аркайы атап айтуга бол ада.

- 12 -

Сондай-ак M. Ыакатаевтьщ кечы-куйт суреттеуге арнад-ган лирикасы да ез алдана бхр тебе. Бул елевдерхн1Н идеялык -эстетикалык» психологиялш;, философиялык карыш дал реалист« тургыда. пакты бейнел1 сездерыенвриектелген. Ыукагали кецхл-куйх лирикасында лирикалык кей шкердхч мхнез-кулкын, хай-куй хн . терец бейнелейтхн психолог акын. Мукагали лирикаяарындагы квркем-Д1К идеялардрц акынньщ акындак куатын, акьшдык шеберлхгхн, влеуиеттхк квзкарасын, дуние такыыын айкындайтьш белхчлерш, . касиеттер1Н колдан келгенше вйцын, ашк карсетуге куш салдак« Ошн acipece хацашылдагын пайымдадак.

Акын туындаларында: ерекше орында иелейтхн такырыптардац 6ipi - табигат лирикасы. Мукагалй esi туыл- ескен Царасазда, XaHTarçipi теуларыныч эсеы кврхнхсхн, касыл аелектх кец жайлау-дарын, жупар aieti хусанын, керек десечхз бхр тал шид1Н сыз-гытып эн салган шыбыгына дей1н, бУК1л Кдзакстанныц улан байтак кец даласын, тугаи хер табигатын шабаттана хан ceaiiiÏMeH жир га косып, онын сулу карÏHi стерхн калач алыай табигат кубылыстары-ыен адаызат тхршШгхкен тыгыз байлашстыра аса шебер суреттей-fli. Сондацтаи да акыншч; "Мен тугаи хер- Нарасаз баурайдагы. Жалганда хер б!ткеншч бал - кайыагы" деп 6ук1л дуниел1к кен-icTXKTi ка«шп тургашн ачгарып, api лирикалык кейикердщ ой-Киялыныц syitpiKTiriHe суйс1нес1Ч.

£к1ншх белхи. "Мукагали Макатаевтыч позиалары: ашр иынды-& . _____ _____ _ _ _ . ~

■ гь1№Щ.керкец ц1ынлыкка айналуы, ^кыннын апикалык ^улааы, адак образы» хасау me6epjiri. M. Макатаевтыч поэзиялык шыгарма-дарыныч катарынан акынньщ поэмаларыньщ алашн орны ерекше, Ыакатаевшц эпикалык жанрдаты мазмуны мен керкеыдхг i, идеялык-астетикалык хагынан тущьшда 20-га жуык лоэ«алары иен толгау-

л ар да дуниеге келтгргендипн ескерсек, оныд бул жанрда да внхм-Д1 ецбек еткендтн керемхз. Акын позмалары казак поэшясында замандас бейнесгк жасауда взхндхн врнехчмен танылган тамаша туындылар.

Ыукагали каламынан шыккан поэмалар сюжетт1-эпикалыч, ли-ро-публицистикалык» кейде циклдхк, кейде элегиялык турде кезде-седх.

Ыеселен, "Ильич" поэмасы бIз кеп кездесе бермейтш соны тур-циклй1к поэмага жатада. Атап айтканда бул поэма Тасырлар .перзент1", "Жыр жалгаси", "Аппасионата", "Сонгы мянуттар" атты терт циклдЦ нег1з1нде куралада. Акында халывда кеЦхнен таньшал еткен осы "Ильич" поэмасы Мукагалидач казак ооэзиясына экелген жацалыгын, квркемдгк жагынан тьщ бейне аасаудагы табыстарьш, ке-лемд! эпикалык поэма жазудагы еэхнхч алгашкы туындысы бола тура акындак алгырлыгын, сез1мпйч шексхздхг1н, шабытыныч талк&р, ойынын теречдхгхн бай ката да.

Мундай сулулык эсерам 613 акынньщ аталган поэмалар циклх-нен гана емес, оныч "Дарига- журек" лиро- психологиялык поэма-сынан да нэзхк туйсхнем13. Сез1м кудхрет1 б1здх окыган сайын . баурап зкетш, акынныч Дарига жечгесхн сулулыктыч символы ре-тшде идеялык- каркеад^и жагынан аса шебер бейнзлегенхнэ ту-щынамыз. Йуньщ эз1н акынныч сыршыл туындаларында адам обраеын жасаудагы тек 931не гана тэн дара шеберлхгч десек, артык айт-кан болмаймыэ.

Ьдетте казак поэзиясында Улы Отан согысы такырыбына арнал-ган поэмалардач сюжетт!к мазмуны майдандагы жауынгерлердхц ер-л1к1стерхне байланысты тартысты окигалар жел1схнде жазылатаны белгЪп. Ал, осындай тарихи поэмалар катарынан табылатеи Ма~

цатаевтыН "Дарига-журегГ1 согыстагы каЬармандык ерлхк туралы . емес.Дарига ари;ылы елдегч болып жаткан согыс жылдарындагы TypMüc-tipuiwiriH,' киын carrepiH, кецхл-куйш шебер суреттеп керсетедх, сондыцтан да бул поэма терец сезшх-е толы шын мэнхн-дег! лиро-психологиялык поэманыц ynrici.

А^ын .шыгармашылыгьшый тагы бхр бйхк шоктыгы болып санала-тын тамаша позмаларыныц 6ipi - "Аедулар уйыктаганда", Поома фабуласы ежелден сулулык символы болган акку кустын киелi ка-сиеттерхн жырлауга курылады: газиз ананыц жан сырын, балага деген мйлдхр махаббатьш адам ce3ÍMÍHÍH туцгиык терец MipiwAepi-не айналдырады. Мукагалидыц бул шыгармасында екх бiрдей сабак-тас идея бар, Оньщ 6ipi - киел1 куска карсы ок атпау,. тэттх тыныштыктыц шаркын бузбау, яки адамгериШк пен игШктх дэрш-теу болса, екхншхсх - цоршаган ортаны коргау, табигатка жана-шыр, камкор болу. Поэмадагы Heri3ri кёй1пКерлер ана мен зкен1Ц сом тулгасын, типт1К бейнеди акын образ М1неэ-кулкын шнуда, диалог аркылы ана мен екеге сез бередх, бул жерде кейхпкерлер сёзх олардыц психологиясын реалистiк тургыдан нанымды беруде акын Шеберл1г1н танытып тур.

Акынныц поэмасыныц керкеьцЦк жагынан сатт! шыгуы уш!н цолданган К1ЛТi - тап-таза реализм. Ыундагы табигат KepÍHici, адам тагдыры барынша ыцшам, нактылыгымен багалы. болып келед1. Осындагы acipece ауырып жаткан нэрестеге газиз ананыц не íc-тер!н бхлмей, кандай жагдайда баласын ажалдан алып цалуды ойлап жаны тезбей, акыры тзут шалдыц баланы акК20Ч% аластавдар Деген сезЫен баска умхт! цалмаган ананыц, epiKcÍ3 келге барып

аккуга о к; ати;ан жерхндегг керхнхст!, аланын сол кеэдег1 аяныш-. ты халхн суреттеген тустары акын ойынйц мол аукымЫн, кец кулал1Ь,н> адамныц шкх жан-душесхн терец берудеН тапкырлигын таштада. Поэмадагы аваныц да, акенщ де, поэмада б{р-ак ¿зет керхнсе дё окырманныц квз алдында цалатан карт жылкчшынын иарццн бейнелерх ете нанымды, керкемдгк бояуы дара кей ткерлер.

Сондыктан да "АкКулар уйыктаганда" - каэ1ргх каэак поэзия-сындагы эпикалык туындилардыц маццай алдынан орын альт отыр.

Нукагали Макатаевтын даетандарынын эркайенсы ез обьектх-схн шебер, корнем игэрумен бхрге, сол аркылы жекелеген адам-ныч гана ему с, кулл! ког^мныц, заманньщ бейнесш жасайды. Со-нын баран дэухр тынысымен тыгыз байланыста, терец фйлософиялЫК толганыстармсн бейнелеп керсетуде ез1н1н нусКалы стилхмен ерек-шеленедх. Бул - талантты акынга тан унамды р;аскеттер.

■ Мукагалидьщ эпикалык туындыларыньщ шлщог! тагы бip шок-тчгы'Си!:', гаыг'армасы халыцаралык такырыпка жазылган "Чили -шуагым мен1ц" поэыасы. Бул поэма Чили халкыныц ер журек улы ацыны Пабло Нерудагы арналган кэркем ескерткш, автордыц буК1Л элемдхк шецбердег1 жалпы адамзаттык мазмун мен П1Ш1НГе кете алатын■ кемеЛдххч мен шеберл.1Г1Н ацгартатын аун;ымды шгарма. Сонымен бгрге, бул поэма - яер бетгндег1 бейбхтшхлхктх баянды етуге щакырган акынньщ аскак ураны 1спетт1, эрI элем кецхстхгхн икынныц эпикалык кец кула^ымен тугел камтыган керкем де кесек, дара туынды.

Акын бул поэманыц басты кейхпкерх болган Паблоньщ керкем бейнесгн жаеауда айрыцша шебершк танытып, оиыц халкына, Ота-иына деген ак та пэк махаббатын ерекше кастсрлеп, жогары ба-.

галап ар цырынан суреттеп, оган жаны ашыган акын дуниедегг барлык акынды бхр адамныч баласы санап" ... Саулыгын Паблонын бШп кайт деп, Акындык рухымды аттандыргам" деп улкен журекпен парасатты туйхн туйед1. Сайып келгенде, бул лирико-публицисти-калыч поэмада Чили халкыныч айг1Л1 акыны Пабло Неруданыц керкем бейнесх реалист!« тургыдан нанымды да накты шыгуы, Чили халкыныч фашизм зулымдыгынан отца оранып жаткан ауыр халхн Муцагали-дьщ терец туйспип, кудды ,ез1Н1Ч жеке басынан еткергендей куй кешш,-куатты сезгммен толранып, ак,журегчнен актарылып жырга цосуынан деп те ойлауымыэ керек.

М.Мацатаевтын "Чили - шуагым тнщ" позмасы тутастай алганда, а^ынныч шыгармашылык эволюциясынын тын белес!.

АКынньщ "Райымбек! Райымбек!" атты поэмасы - тарихи т;и,ы-рыпца, ерлхкке, ел цоргауга арнзлган келемдх Де жумыр туын.ад. Мукагали бул поэмасьшда казак халкыныч басынан еткен ей, СНр ауыр, кайгылы кезэЦ1 "Актабан шубырынды, алка кел сулема'" окигасыныч ел жадында сакталган деректерхн, тарихи орындг-рда,-гы мэл!меттерд1 жинацтап, ете шеберлшпен.сол кезещац осте . каларлык сумдык окигаларын кен келемде алып, шынайы, нанымды етхп суреттеп берген. Не бэ^х алты жуз сексен сехчз жолдан туратын, шагын-шагын уш тараудан куралган.бул поэмадач еткен тарихты окырманга кеч таныстыруда, оларга асерл1 сезхм беруде адаы тач калгандай сапасы, керкемдгк кули бар. Сондай-ак поэ-мадагы адам образын жаоаудагы бейнелегш тасхлдер керкем ком-поненттермен катар, кейхпкер монологышч» Дйалогыныч, кейхпкер сезхшч аткарып турган poлi де ерекше. Дорыта айтканда, поэ-мадагы тарихта болган Райымбек батырдыч керкем образын ете езттх

сомдаган, ал Цабнй жырау, Элмерек бидхц де керкем образдарын жасауда да ацыннын ойыныц жуйр{кт:г1 мен алымдшшгыь айтарлык-тай. Акынныц бул поэмасы бурЫннан келе жатырган казак халык ауыз эдебиетхнхц езектх саласы эпостык батырлар жырыныц дэстурх, жалгаеы ¡[спетп. ... ¿. , ^

ЕцбеНмхздщ осы екшшг белхмхнде жогарыда шолу жасалыккп еткен поэмаларынан баска келем1 жагынан шагын, мазмуны жагынан Кунды, эр1 курделх шыгармасы "Моцару, Жан.азасы /Реквием1/". Поэма негхзхнен алгы сезхнен баска "Табыт унх", "Халык унх", "Жесхрлер унх", "Жетгмдер унг", "Бес1К жиры" атты тараулардан турады. Акын бул злегиялык-поэмасында улы композитор Моцарт Вольфганг Амедейдщ /1756-91 ж.ж./хормен, оркестрмен айтылатын "Реквием", "Жан азасы" атты эйгШ музыкасыныц желхс1не курьм-ган поэма. Бул поэманыц казак адебиетхнде кандай орын алатынын 613 ецбег1М1зде накты талдап, акыннын мундагы шеберл1гхн жан-какты сез еттхк.

М.Макатаевтын поэмалары жешнде яалпы гикхр берер болсак, олардыц'басти ерекшел!г1 - кандай окиганы болса да автор тек глган такырыбыныц тец1регтнде шектемейдг, эр1 заманныц, эрх *огамныц, уакыт пен кещстхктж образын жасайды, терец уакыт-гыц астарына акындык туйсхкпен барлау жасайды. Осы жерде айта сетет1Н нэрсе диссертациялык жумыстыц келеыхне симагандыктан щынныц поэмалары мен толгаулары тугелхмен камтылмаганын ьскерте >тырып, бул керкем туындыларды толык зерттеу эдебиеттану гыльвва-, |ыц алдагы мíнД0ттepiнiн бхрх деп есептейм1з.

Упиши- белш. "Мукагали Мадатаев поэзиясыныц керкемдхк :Р§кшел1ктер! :_адынн^_ас!эмд1К_ёлем1д_тхл11_стил1д елец__

la. .

epiui". Бул бел1мде акын лоэзиисыныц керкемдщ ерекшел1ктер1не, ¡ <шц идзвсы- мен мазцун TepeHSiriH, тхл байлыгын, нускалы стшгн, елец ершхндегх жацадыгын зерттеу, байыитау, пайымдау арк^ли . Макатаевтыц K^aipri казак адебиетхне квркемдхк тургыдан крскан yneciHe, api акындык шеберлхгчне баса назар аударылды.

- 60-ш,. 70—mi кылдардагы адебиегпн 6eTÍn айцындап, иоэ-зияга койылатын керкемд1к талаптар бойынша езхнше ун катып, ,цуаттц лирикасын алга тартып, когамдык ка*еттШкке иумсал-. дамытатын веке дара сез енерх савдактарыныц катарынан корпштхн Ц.Мак&таев поэзияснныц эсерi осы туста басымдау болтаны талас тудырмайды. Акын езхнхц шыгармадарында керксм образ жасауда, сезбен сурет салуда езхне тан езгеше манер, машуч танытып, кв-рштеу кур^лдарын орасан шебер колдадады. Солардыц 6ipi квркем шыгармада кеп.цолданылатын эпитет пен тецеудх, метафора мен метоннмняиы мейдхнще утьшды пайдаланады, Цуныц eai акынныц канатты киялра бай асемдхк алемхнш -keHAiriti, ninipre jkotík, TÍJire шебер екендйчн ицгиртиды.

- . Ыукагшш кубылтулары мен айшыктауларында коддана-колдана абдеи жауыр болган кврхктс'у куралдары жок, акын оларды к^йтала-мастац» езхнща хзденш бейнел1 cuздердi .»¿щарта, жоцгырта цол-. данады. Айталык. айцындаудын ар TypÍH жырларыида аса шеберли;-пен, талгаыпаздикпен пайдаланады, сондыктан олар орнын тауып, ойнап ту рада. Акынныц киыннан киыстырган образды орамдары жыр-ланып отурган объектам, ewip кубылыстарын ыцшам да бойналi, api нацты, api затты керсетед|.

Акынниц Ka86ip блыЦн алып царамайык, олардыц арцайсысында

троп атаулыныц кубылып, кулпырып, олардьщ жылы лёб1 мен терец acepi азара ерШп, езгеше уйлес:м тауып, Абай айтцандай: "Сылдырап ецкей нел!С|м, тас булацтьщ суындай'! айрыкша гармо-нияга кашin турады. Будан шыгатын тужырым: Мукагали тШ бай, ой-кыялы мол, cesi cypeTTi, ce3ÍMÍ кг-.... ¡u, елец epiMi езгеше айшыкты, демек, ол - туа б1ткен тума, мелд!р талант! Мукагали Мацатаев туган халкыныц аунэ адебиетх мен жазба эдебиет удгч-лерхнен мол сусындаган; езгеше енеге алган; сондыктан да оньщ 8flety¡,epi халыктык» улттык сипаты да ап-айцын; дестурге ез жаца-яыгын цосып, саз енер1н 6ipmaMa байыта биген.

М.Мацатаев ез!Н1Ц шыгармаларында диалог саздерд1 kkí кане утымды цолданган. Ол лирикалык каЬарыан ба, жоц элде эпи-салык шыгармадагы басты кейткер ме, 6api 6ip, сол даалогты аз :озбен кей!пкерд1н жан дуниесхн, iami болмысын, оныц жасаган >ртасына деген коан;арасын, дуние танымы мен мхнез-кулкын реалды -ургыда ашып, керкём турде суреттейдп Сондай-ак Мукагалидыц :ирикалык шыгармаларында, поэмаларында диалогтарды пайдаланудагы ie6epfliriH api осы тасммен ap6ip адамныц езхне тан болган apaKTepiH amy, лирикалык немесе эпикалык цаЬармандардыч каркем бразын эркайсысыныц тек цана oaiue тэн ерекшелхгхн екшеп кер-ету, оныч esÍHÍ4 стильд1К колтацбасын айкындаЯ туседi. Акын-ыч саз yc-riHfleri алып арекетхн, шеберл!к дегенн!ч 03Í ар саз-ÍH орнын тауып колдану, елец жолдары жай баяндаудРН емес, сез-т сурет салудан туратындыгын жете угынганын ар ел9Ц1н окыган 1йын угып, TyciHin кана коймай, кэд1мг1дей TyBciHin отыдещыэ. {Л да оныц акындьщ ерекшелггше саятын нарсе. Элецдегх окыс, 1шык, окшау контраст езгеше орамдар курайды: "Буйра булттар

бусанып терлегешм", "Шашыц cbhím - кан баспаган жапандагы кара орман", "Жаралганда бут1н ем, уш белекгпн", "KyperÍM - Африка, бауырым - Кипр, миым - Музды мухиттай..осылардын бэр: тек Макатаевка гана тан, тек соньщ гана колынан сомдалып шыгатын сез образдары.

Сондай-ак М.Макатаев туындыларында эде'би twaíu aceMfliri api эсерлхлхгх уш1н кажсттх тес i л кубьштудыц турлергнеи шебер пайдаланганын ерекше атап айтуымыз шарт.Бул туста да акыцныц сезхм cepreKTiriH, кещл xyflpiKTÏriH, квз кырагылыгын, керкемде-riiu тэс1Л кей!пгеудх ете тапкырлыкпен н;убылтып, кулпыртып, башартык сез коспай, балвмаларды уйлесхмд1, табиги, жарасымды . Колдана б1летхн1н. ацгарамыз; Бул да Мукагалидьщ акын psTÍHKeri басты ерекаел1гх.

Казхргх казак поэзиясында керкемдег1ш куралдардыц цитарын-да ken колданылатын кубылтудьщ 6ip турх - символ яки аста^лау. Мукагали муны да ерекше тапкырлыкпен шебер пайдаланады. Ооымен Öipre, акынныч мзтонимияны качай пайдалангандыгы Им mti&Vimj ерекшелхктерх туралы да осы белхмдо елец жолдары аркыш накты дэлелдеп керсеичк. Мукагали Макатаев шрлары осы тасгл аркылы сырткы тур гана емес, íuikí сыр терен ыагынага, бай мазмунга. ие. Сол секхлдх акын алмастырудыц турхне жататын мегзеу яки синок-доханы да орынды жерхнде ееберл'хкпен к; с л дан а отырып, длен т~кс-.Tepinin квркемдхк бояуына табиги сипат 6epin, калам Í3inin оз-геше сулу ернепн твгедг.

Жумыстыи осы ymiHfflí бел1мхнде М.Макатаев шыгармаларында жогарыдагылардан баска, сирек те болеа cóttí кездесетЬ) кер-кемдеу куралдарынан кекесхн-мыскыл, ээ!л-эжуа-юмор, ирония,

сатира, сарказм элементтер! де баршьшьщ. Муны да 6Î3 накты мысалдармен дэлелдеп керсеттхк.

Мукагали позэиясыныц зсерп де шебер болып шыгуыныц тагы 6ip KYnt,i!ctI 01,u4 эдеби тодх кубылтып, ажарлаумен катар, елец сезге айрычша змоциялык жьшылык дарыт •>;/ ; nyiwAe жатыр. Населен, акын арнау, кайталау, ег1здеу секхлдх фигуралык орамдарды най колданбайды, елецнщ эсерл1, эмоциялык баурагыш куш:и кушейте тусу ymin орнын, орайьш тауып, шебер цолданады. Мукагали ли-рикасында acipece сурай арнаудыц эсерл! дэ терец магыналы тур-лер1 кептеп ушырасады. Далел рет^нде "Мен дарапайым карттарды , суйем", "Армысыццар, адамдар!", "Цасым солай болмаса?", "Сыба-гам цайда?", "Не керек...", "Арыз жазып кетейхн", "Жанар тау-ым...", "Бауыржан Момышулына", "Тунде мен уйыктамаймын, ол HeJiiKTeH?" т.б. елецдерш атап етсек те жетш жатыр.

Сол еияцты, керкем шыгармаларда цолданылуына карай жай Кайталау, еспе кайталау, eftenKi кайталау - анафора, кезектх . кайталау - эпифора болып бвл1нет1н аралуан айшык Typaepi де Ыукагали лирикасында молынан кездеседх. Дайталау туралы Ахнет Байтурсынов: "Bip сезд1 яки леб1здх кайта-кайта айту - нарсенщ eiiHe яки гамалына кебхрек назар салгызу ушхн 1стелед1п* дейдх. Ал, Ыукагали Макатаев тек "кебхрек назар салгызу ушхн" тана емес, окырманга эсер устхне эсер ету ушхн колданады. Осы кайталаудьщ - турлер1н елендер1нде колданганда акын кандай талгампаздык таныт-ты жане орынды жер1нде уйлесхмд1 турде сездердхц магынасын

удете_0ты£ып ^ал_айша шебер пайдаланд» ? BÏ3 диссертациялык

I.A.Байтурсынов. ИЬгармалары. Алматы "Жазушы" баспасы, 1989 жыл, 169-бет.

жумысымыздыц ушншх бeлiмiндe осы сурактардьщ жауабын табуды | жан кердхк. Акын елецдерхнде кеэдесетхн кайталау сеодерх есер-л1л1к пен есемд1КТ1 арттыру,- окырман наза^н сол айтажак негхз г: ойына аудару ушгн ойды окшаулап, даралап керсету максатында Колданганын дэлелдед1к. Оныц устIне, сеэ канша рет пайталанса да текстш лексикалык магынасына, уйлесхмд1 уйкасына, ыргагына ешкандай нуксан келтхрмей, окыган сайын окырманга ка& тэсхлмен эстетикалык эсер берш, оны ез1не кай адхепен баурап екетш отырганын нан;ты мысалдармен пайымдауга тырыстын;, Айталык, акын нын "Иек арткан тецхзге муйктейхн" деген елеихнде "ихс" ceэi 6 рет, "Мына каска" елецхнде "мына" сез1 13, "каска" сез1 8, "Шыда,шыда" елецхнде "шыда"" сез1 II, "Унс1зд1к" дейт1н елецхнд "унс1з" сез1 20 жерде кайталанады. Неге? Урине, сезге назар аудару ушхн гана емес, сез зсерхн кушейте тусу ушн едей1 кайталанады.

Акын шыгармаларында бул ар дан баска стилистикалык; фи гураны антитеза немесе шендестгру тэр1здх турлерх де жи! ушырасады, Кер1ктеу куралдарыныц градация-дамыту тэсхлхнде Мукагали улкек шеберлхкпен, бихк талгаммен колданып, езхнхц алдыцгы см шеи сочгы сез1Н, алдыцгы ойынан соцгы ойын аскактата, асыра тус-кенхн, елец мазмуны мен магьгнасын устх-устгне устемелеп, угым/ терецдете тускенхн керекиз.

Дчскг'оы, акын шыгармаларын цай кырынан альт дарамайщ» гылыми тургыдан калайша талдамайык» Мукагали Макатаеатыц сыр мен муцга толы сулу жырларыныц кандай шебер колдан туганьш тусхнш кана к°ймаймыз,туас1нем1з. М.Макатаев елечдерх1Иц кулл! кадхр! мен касиетх дал осы арэда жатыр.

^0£ытыиды. Мунда Мукагали Макатаев поззиясыныц та^ырып ien6epi кец екен:, керкем идеясыныц 6híktípí, ацындык тургыеыныц 1йкындыгы, лирик алы к цаЬарманыныц типт1л1гх, философйялык ойла-;ыныц терецд1Г1 оныц шеберлхгхмен уштастырыла зерттел1п, гылыг.:и ■уй1н-тужырымдар жасалады.

[тМацатаен поэзиясыныц басты epewsieaiví - дестурЛ1 казак; поз-1иясыныч кащангы кайнар кез| - кара елецнеи нар алып, сол."Kyni ;иген казактьщ кара влеьйн, шекп'ен иауып ез1на кайтарамын" 'Мацатаев/дей турганмен, оныц купия сырларын оэгнше ЕётЙ мец-■epin, турхне жаца тур, еырына жаца сыр косып, мазмуны мен ni- . iíhíh жeтiлдipe тускенг накты талдаулар аркыла двлелденедх. !укагали Макатаевтыц акьшдьщ дарыныныц KYflipeT-Kyiiii - оныц 03Í >лец1не, елецх езхне кешхп, осы гармония аркасында тутаск&н ■ворчестволык тулгага айналуында жатыр.

Акынныц лирикасымен коса зпикалык еркхн тынысты, ерен ку-ашты, api epici кец поэмаларын талдай келе ондагн коркемдхк -эстетикалык сырларды байыптап, керкем образдар галереясын айымдап, осындагы QMip шындыгыныц енер шьшдыгина кай жолмен алайша шебер айналдырылганын зерттед«, талдал-тексердхк.

Нэтижес1нде Мукагалидыц кеше 63Í елхктеп, творчестволык чвге алган улы Дбайдыц, 1лиястыц, Ндсымньщ адеби дэстургн ке-í-келе одан api 931 жалгастырганан, ал SyriHri KyHi Мукагалидыц ухал-эсерхмен оган елхктеп, оныц яыр мектебгнен, елец вазу дапнен улг1 алып, ендх Мукагалиды жадгастырып журген keftinri 'ын акындарга назар аударып, дастурлер жалгастыгын топшладыц.

.Мукагали езхнщ санаулы творчестволык гумырыниц гохндв ркем ой мен сезхмге толы, "тас булактыц суындай сылднр агаи

.ецкей келхс1мге" /Абай/суарылган тамаша лирикалык олевдер, кец тынысты зпикалЫк туындылар казып, артына ешпес мура кал-дырып кетиен айрыцша талант екенхн толгап-талдай келе, оныц акындыц шебарл|гхн зерттеу обьектхс1 етт1к.

Диссертациялык жумыстыч к°рытындысьшда осы такырыптыц жогарыдагы уш бвл1мш1ц енбойында цалай игер1лген1н, тацырып бойынша Мукагали ацындыгына жасалган эстетикалык тал д аул ар мен тексерулерден туган гылыми тукырымдарымызды ту й i и айттыц.

Диссертавдя такырыбы бойынша мынадай ецбектер

жарык керД1:

1. Муцагали мурасы - сез маржаны. Гилими . зерттеу. Kiianma, келем1 5 б.т. Хожелх, "Достык yHÍ" баспасы, 1993. •

2. Муцагали Ыацатаев творчествосындаги каракалпак тацырыбы. Эдеби талдау, Кхтапша, келемх 1,5 б.т. Heicic, "Журналист" баспасы, 1993.

3. М.Мацатаев шыгармашылыгы кацында. "Вмудерья" журналы, 1990, » 10.

4. Кыран циядан щалады. /М.Макатаев туралы/ "Совет каракалпаке тышп. 13 октябрь 1990.

5. каракалпак г- казак адеби байланысы. Д(.Иакатаев творчеством негхзхнде/. "Каракалпакстан мугаллими" журналы, 1993, №2-3.

- 25 -РЕЗЮМЕ

К.Хамидуллаев

Диссертационная работа на тему "Поэтическое мастерство Мукагали Макатаева" написана для соискания ученой степени кандидата филологических наук и посвящена исследования твор* честна казахского поэта, поднявшего казахскую поэзию 60-х, 70-х годов нынешнего столетия на новую высоту.

Если работа К.Сейтовой была посвящена исследованию поэтического наследия М.Макатаева, то данный труд подвергает всестороннему изучению поэтического мастерства поэта соответственно научным требованиям по теории литературы и литературоведению. В данной работе научно обобщены поэтическое дарование Мукагали Макатаева, его мировоззрение, только ему присущий великолепный стиль.

Главной научной целью этой работы является раскрытие особого таланта, отчетливое выделение жанрового, тематического и стилевого своеобразия произведений одаренного поэта.

Диссертационная работа состоит Из введения, 3-х глав, заключения и списка использованной литературы.

- 26 -A SHORT SUMMARY

OS THE DISSERTATION THESIS

K. KHAiJI DULAEV

In this thesis is written for a master's degree on the theme "Mukagaly Makataev's poetic masterliness and devoted to the work of the Kazakh poetwho widely contributed to the Kazakh ¡poetry of the 60-th,70-th of the XX century.

If K.Seytov's work is devoted to Stady M.Makataev's poetic legacy,then this work stadies the poetic masterliness concerning a literature theory analysis.In the thesis M.lia-kataev's poetic genius,outlook and remarkable style are suaaarized.

The main aim of this work is to understand a distinct type of masterliness,theme and style peculiarities of the poet creations.

The dissertation work consists of an interoductiDn, 5 chapters,a conclusion and referencies.