автореферат диссертации по истории, специальность ВАК РФ 07.00.01
диссертация на тему: Проблема национальной государственности в общественно-политическом движении Белоруси (март 1917 - январь 1919 гг.)

Полный текст автореферата диссертации по теме "Проблема национальной государственности в общественно-политическом движении Белоруси (март 1917 - январь 1919 гг.)"

РГ6 од

I 3 шн Ш95

БЕЛАРУСИI ДЗЯРЖАУНИ УН1ВЕРС1ТЭТ

/

УДК 329/476/+9

БАГДА.НОВ1Ч АЛЕНА ГЕНАДЗЕУНА

ПРАБЛЕМА НАЦЫЯНАЛЬНАЙ ДЗЯРЖАУНАСЦ1 У ГРАМАДСКА-ПАЛ1ТЫЧННМ РУХУ БКЛАРУС1 / сакав!к 1917 - студзень 1919 г.г./.

07.00.01. - Псторыя грамадск1х рухву I пал1тыпкух партий

АУТАРЭФЕРАТ

дысертацы1 на са!сканне вучонай ступен! кандидата г!старычных навук

МГнск 1995

Работа выканана на кафедры сусветнай 1 айчыннай Нсторы! Белдзяржун!вере 1тэта

Навуковы к!раун1к -

•Аф1цыйныя .апаненты;

Апан1руючая арган!эация -

доктар г1старычных навук, прафесар У.К.Коршук

доктар г1старычных навук, прафесар У.Ф.Ладнсеу

кандидат г1старычных навук, дацонт Э_,А,Л1пеик!

М1нск! педагаг1чны уи!верещат, кафедра сусветнай 1 айчыннай г!стори!

АОарона адбудзецца "28" чорвеня 1995 года у 14 гадз1н на пасядхэин! Сайета К 056.0П.08, па аОароне дысергаций на са!сканне вучонай ступен! кандидата г!старичных навук пры Беларуск1м дзяржауным ун!перс!тэце /220050,г.М1иск,пр.Ф.Ска-рыны.4.гал.корп./.

3 дисертааыяй можна азмайм1цца у б!Сл!ятэцы Белдэяржун!верс!--тэга /г.М1нск,пр.Ф.Скарннн,4/.

Аутарэферат раэасланы _ мая 1995 года

Вучоны сакратар Савем кандидат г1с1арычных наьук, дацэнт

■ АГУЛЬНАЯ ХАРАКТАРЫСТЫКА РАБОТЫ

Актуальнеедь тэмы дысертацы!. 1дэалам,канчатковай мэтайсуся-лякага нармальнага нацыянальнага разв1шя з'яуляецца стварэнне поунасцю самастойнай.незалёжнай дзяржавы.З дасягненнем такой запаветнай мзты нацыя станов 1цца поунауладным гасп'адаром на сваёй эямл!,мае магчымасць так арган!заваць-вытворчую I духоу-ную дзейнасць сва!х грамадзян.каб яна адпавядала !нтарэсам ур!х J кожнага.

15 сакав!ка 1994 года Вярхоуны Савет прыняу Канстытуцыю Рэ-спубл!к! Беларусь.Яна разв!ла I канкрэтызавала палаяэнн! Дэкла-рацы! а<5 дэяржауным суверэнТтэце ад 27 л!пеня 1990 года.

Гэтыя канстнтуцнйння акты тольк! абвясц!л! наву неэалежнасць, якую ягачэ латрэбна напоун!ць рэалышм зместам.Сёння Рэсгтубл1ка Беларусь шукае свае месца у свеце.шлях гэтн цесна звязаны з. дэ-макратычным! пераменам! у гал1не знеиняй I уяутранай пал!тык1.

У такой с1туацы! уяуляецца надзвычай актуальным внкарнстанне вопыту адраджэння беларускай дзяряаунасц! на пачатку «X стагод-дзя.

Увогуле,у г1сторы! любой дзяржавы вял!к! Навуковы I пал1тыч-' ны 1нтарэс выкл1кае пачатковв этап яё разв!цця. Абв.яшч^ине нацн-янальнай дзяржаунасц! - падзея вырлючнай важнаси! у жыоц! народа. Таму невыпадковым з'яуляецца пастаяннн зварот дааледчнкау да складаных падзей сакав1ка 1917 - студзеня 1919 года,да працэсау адраджэння беларускай нацнянальнай дзяржавн.Ствараичы новня формы дзяржаунай ! грамадзянскай арган1зацы1,мы угдядаемся у к!-нулае.каб узяць урок!.убачыць этапы руху,тэндэнцы1 г!старычнага працэсу.

Адзначнм яшчэ адз!н аспект актуальнасц! выбранай для дасле-давання праблемы.Справа у тым.што сучасны рух за с*варэнне рэа-льнай шматпартыйнай с!стэмы патрабуе глыбокага вывучэння г!сто-pul партий I рухау,як!я 1снавал1 у г1нулым на тэрыторы! Белару-ci.Важна,каб парты!,што нараджаюцпа сёння.змагл! выяарнстаць вспыт сва!х папярэдн!кау,не паутарыл! 1х памнлак у пал1тычных установках,праграмах I тактыыы. . •

1стстнае значэнне мае анал!з нацыянальных праграм пал!тычных пяртый.Ёя лае магчымасць вызначыць,як1я стратэг!чныя мэты абвя-2:чал!ся,1 кто было атрымана у вы:!!ку.Ееэ такога анал!зу.без пе-рзасэнсавання урсяау м!нулага немагчн-^а выпр-шавапь сучаснуг, аяпвядаючую ¡нтэрооач д?«акраты!,глы?ока ярадуманую дэяржауяув

нацыяналъную пал!тыку.

Мэта I задачи даследавання. МэтаЙ дадзенай дысертацн! з'яу-ляецца: даследаваць працэс нацыянальна-дзяржаунага самавызна-чэння Беларус1 /праз прызму праграшщх палажэнняу яго непасрэ-дных удзельн!кау - пал!тычных партий I грамадск!х рухау/.пра-сачнць эвалюцыю !дэ! беларускай нацыянальнай дзяржаунасц1 у грамадска-пал!тычнай думцы Беларус!.

Аутар став!аь перад сабой задачи: 1/ Высветл1ць стан распрацаванасц1 I ступен! даследавання праб-лемы адраджэння беларускай дзяржаунасц! у г!старычнай нав/цы. адцюстраванне асноуних яе старонак у арх!уных дакументах I пуб-л!нациях.

2/ Даць разгорнуты анал!з поглядау асноуних.удзельн!кау грамад-ска-пал!тычнага руху на" праблему нацыянальнай дзяржаунасц! Беларус! / сакав!к - кастричн!к 1917 г./.

3/ Вызначыць'ролю I значэнне I Усебеларускага з'езда /снежань 1917 г./ у далейшым разв!цц! беларускай нацыянальна-дзяржаунай !дэ!.

4/ ПрааналЬияаць суткасць незалежнШкай !дэ! .выпрацг.ванай бе~ ларуск!м! наиыяналышм! дэмакратам!.спробы яе.рэал1зашЛ у рамках ВНР /сакав!к - снежань 1918 г./.

5/ Паказац^ лрацэс падрыхгоук! ! абвяшчэння ССРЕ: асэн'саваць ролю прых!ль«<кау Белнадкама ! Беларуси1х секций РКП/б/ у практичная рэал!загш! нацыяначьна-дзяржаунай 1дэ1 на савецк!м грун-це.

Навуновая нав!зна ! практичная значнасць даследавання.

У дисертаци! уперишню у беларускай г!старыяграф!I,у абагульне-ным выглядзе.праблема нацыянальнай дзяржаунасц! асэнсоуваецца праз прызм/. праграмных палажэнняу асноуних удзельн!кау грамад-.ска-пал!тичнага руху на Беларус! у сакав!ку 191-7 - студзен! 1919 гг.

V У рабоце прасочваецца эвалюцыя !дэI нацыянальнай дзяржаунасц!, в&дзеляюцца яе этапы .пагисзваецца спроба рэал!зацы! / на працягу даследуемага перняду /.

Аутарам уводзяцца у навуковы абарот новыя арх!уныя матэрыяли, •• раней закрытия для даследавання.

Матэрыяли дысертацгйнаИ працы мог/иь быць выкарыстанц при падрыхтоуцы спецыяльних I абагульняючых працау па г!стори1 па-л!тычних партий I грамадск!х руха?.па пал!талог!'1 .дзяржавазнау-

ству,г1стсрн! Беларус1,а такс&ча при выпладанн! курса? г1сторы! 1 пал1талог!1 у навучальннх устанбвах.

Апрабапыя вын!кау днсертацы!. Дасертадыйная прада была аб-меркавана 1 атримала станоучня водгуя! йа пасяджэми! кафедры сусветнай ! айчнннай г1сторы! Беларускага дзяржаунага ун!верс1-тэта.

Матэрыялы дысертацьМ дакладвал1ся на Усебеларускай канферэн-цы! г!сторыкау / М!нск.З-5 лютага 1993 года /.

Асноуныя палажэнн1 дысертацнйнага даследавання энайил! ад-люстраванне у публ!кацыях аутара.

Структура I аб'ём дысерташ!. Дысертация екладаецца з уводз!н, пяц! раздзелау.вывадау,сп!са внкарыстаных кран 1ц.

АСНОУНЫ ЗЧЕСТ ДЫСЕРТАШ1.

Ва уводз!нах абгрунтоуваецца актуальнасць выбранай тэмн.яе храналагИныя рамк1.фармулююцца мэта I задачи,вызначаедца на-вуковая нав!зна I практичная значласць даследавання.

У раздзеле 1 "Пстарыягра^чнн агляд" аутар аяал!зуе выкарн-стания при наШсанн! дысерташ! навукова-л1таратурныя I дакуме-нталышя крин!ЦП.

Асноункя г!старычния працн.што маюць дачыненне да даследуе-маЯ праблемы.можна падзял!ць на дзве галоуныя чаотк!:

1/ Айчинная г!старняграф!я.

2/ Навуяова-г!стары»ная л1таратура беларувкага замерла.

1. Еажнай першакрыиГпай для вывучэння праблемы беларускай дзяр-жаунасц! з'яуляецца л!таратура нацыянальна-дзмзкрагычнага как!-рунку.якая выдавалася ? 1917 - 1924 гадах,кал! праыавал! выда-рецтвы "Вольная Беларусь" /М1нск/,"Беларускае Выдазепкае Тава-рмства","В1ленскае Выдавецнае ТаЕзрыства'\пВ!ленскае выдавецт-ва",',Выдав8Цтва В.Ластоускага","Выдавецтва "Гомая" /В!льня/, "Видавецтва !мя Ф.Скарцны" /Коупа/,"Выдавецтва БэларускаЯ ВаЛ-сковай яам!сП" /Шйск,Лодзь/. ВиходзЫ таксама кн1жгЛ вкдан-неч Народиага Сакратарыята /урада/.Сакратарства /м1н!стэрстьа/ м!зяародных сирау БНР,М1н1стэрства Беларуск1х спра? у Л1тве, Беларускага Культурна-Прасветн!акага Тазариства "Бадькаупчниа".

Аутарам! працау гэтага нак!рунку был! вядомыя беларуск!я на-цыянальныя дзеячы - А.Дуцкев1ч ,Я.Варонка*',К.Езав!тау,А.Цв!кс-в1ч4,Я.Канчар5,Ф.Турук6 I !ншыя.

Работы !х змш&чаюць каттоуны фактычны матзрыял.як! датычыцца, у асноунам.пермяду дзейнасц! Белчрускай Народнай Рэспубл1к1.На-п!сани гэтыа рэчы в!давочн1кам1 I непасрэдным! удзельн!кам! колени падзей.што даэваляе сучасным даследчыкам супастав!ць розная меркаюян!.погляди I ацэнк! у дачыненн! да агульнай прабле-мы алраджэння беларускай напыянальнай дзяржаунасц! на пачатку XX стагоддзя.

У 1922 - 1928 гадах у часоп!се "Полымя" з'яв1уся цыкл арты-кулау за аутарствам вядомага беларускага грамадскага I пал!тыч-нага дзеяча З.Х.Жылунов1ча.7 Яны был! присвечаны г1сторы1 нацыя-нальна-вызваленчага руху.арган!зады! I дзейнасц! Беларускага нацыянальнага кам!сарыяту ! Беларуск!х камун(стычных секцый, падрихтоупы I абвяшчэннв Савецкай Сацыял!стычнай Рэспубл1к! Бе-ларус1.

Асобныя питанн! нацыянальна-дзяржаунага будаун1итва у 1917 -1919 гадах закраналИся у праиах беларуск!х камун!стычных л!дэрау

А.1.Усходняя Беларусь:Статыстычния I г1сташчныя матэрыялы.-Менок,1918. Нов1на Антон.Пал!тычныя лозунг! беларускага руху//

Р Зб.Нэяа Н!ва.-В1льня,1920.-С.2-14. Варокса Я.Беларуси! рух ад 1917 да 1920 года.-Коуна,1920. Он же.Белорусский вопрос к моменту Версальской мирной конфе-п ренции:Ист.-полит. очерк.-Ковна,1919.

Езсвгтов К.Белоруссы и Поляки:Документы и факты из истории ок-

4 купании Белоруссии поляками в 1918 и 1919 годах.-Ковна, 1.919. Цвикевич А.Краткий очерк возникновения Белорусской Народной Геспублики.-Киез,1918. Он ке.Беларусь:Политический очерк.-Берлин.1919. Ек жа.Адраджэнне Белаоус! 1 Полншча.-Менск,В!ль- -с- ня.Берл!н,1921.

Канчер Е.С.Белорусский вопрос:Сборник статей.-Петроград. 1919. Он же.Из истории общественных.национальных и революционных fi движений белоруссов // Неман„-19ЭЗ.М1.-С.138-164.

Турук Ф.Белорусское движение:Очерк истории, национального и -ре-

7 волвционного движения белоруссов.-М.,19Й1. Два бак!' бзларускага руху//Пола?'я.-1923,№3-4.-С.69-74: Уступа-м1 да Оквдбра//Полымя.-1923,^5-6.-С.141-149; Арган!заиыя с!л /Ла г1сторы: Савецкай Бсларус!/ //Полымя.-1924,й2.-С.163-179; Зъезд беларуск'х нацыянальных арган!зацый 25 сакав!ка 1917 го-.да//!1е*ыкя.-1925,й6.-С.202-206: Беларуская !нтзл!генцыя у г!-старычным асиекце//Полнмя.»1926.tf5.-C.74-98; Беларуси; !я сек-цы! РКП ! стварэньне Беларускай Савецкай Рэспубл!гЛ/7Полымя.-1923,Я10.-С.73-93.

- В.Кнорына I АЛарвякова.1

Складаную тэму станаулення беларускай дзяржаунасц! у 20-х гадах пачинаюць распрацоуваць I даследчик!-юристы.Так у 1929 го-дзе у першим томе працау кафедры сучаснага права АН БССР з вя-л1к!м артикулам "1дэя беларускай дзяржаунасц! перад утварэннем Савецкай Беларус!" выступ!у Г.Парэчнн.Аутар разглядае разв!ццё беларускай нацыянальна-дзяржаунай !дэ! на працягу XIX - першай чвэрц! XX стагоддзя.звяртаючц асабл!вую увагу на складания I супярэчл!вия падзе! 191? - 1919 гадоу.''

Зауважнм.што у першае паслярэвалюцийнае дзесяц!годдзе давол! м!рна су!снавал! роэныя школи ! налрамк! даследаванняу.што спри-яла усебаковаму вивучэнню'м!нулага.Аднак так! стаи рэчау праця-гвауся нядоуга - да «энца 20-х - пачатку 30-х гадоу.

Навукова-даоледчая работа актив!зуецца пасля Вял!каЙ АЯчынн пай вайны.Так.у 1940-50-я гадн виходзяць дзве манагра£!чныя праци Н.В.Каменскай.присвечания г!стори! утварзння БССР.® Ау-?ар !х засяродз1ла увагу.галоуким чинам,на кастркчн!цк!х падзе-ях 1 устанауленн! савецкай улади на Беларус!.У меншай ступен! дасле^авалася само нацнянальна-дзяржаунае будаун1цтва.3аузажим таксама.што названия работы Н.В.КаменскаЯ носяць навукова-папу-дярнн характар I не мавць спаснлак на дакументальныя крнн!ци.

Пасля XX з'езда КПСС узмацн1уся акцэнт на рознабаковим кавуновым даследаванн! праблемн беларускай дзяржаунасцА.

Пераадолень спрошчання падыходы,смела адрынуць шараг не ад-павядаючнх фактам палажэнняу змог даследчик-юрнет В.А.Крутале-в!ч,манаграф!чния праци якога вийшл! у свет у 1®?0-х гадах.'1

^ Кнорин В.Г.Камун!стичная партия на Беларус 1//Беларуеь.-М1нск, 1924.-С.215-222: Он жа.191? год в Белоруссии и на Западном •фронте.-Минск, 1 925; Он же.Революция и контрреволюция в Бело-^ссии.-Смоленск.1920; Чарвякоу А.За Савецкую Беларусь.-Менск,

2 Парэчын Г.1дэя беларускай дзяржаунасц! перад утварэннем Савецкай Беларус !//'Зап!ск! аддзелу гуман!тарных навук.Праци ка?е-п дри сучаснага права.-М!нск,1929.-Т.1.-С.1-35. Каменская Н.В.Утварзнне Белаоускай Савецкай Сацнял!стичнай Рэспуйл1к!.-М!нск,1946; Яна ж.Вял!кая КаетрычнИшая еаиыял!с-тнчная рэвалюцня I утварэнио БССР.-М!нск,1954. Круталевич В. А.Рождение Белорусской .Согетской Республики:/На пути к провозгяапенкю республики.Октябрь 191? - декабрь 1918 г,/.-Минск, 1975; Он же.Вождение белорусской Советской Респу<3-лякиг/йрсвозглашенне республики. Развертывание нациенально-"го-сударгтвенного строительства.Ноябрь I 91 8 - Февраль 1919г./'.-Минэк,1979.

Аутара вылучае глыбок1 пра{1ес1янал1зм,широкае выкарыстанне ар-х!унага матэрыяла,анал1з публ!кацый периядычнага друку.

У 60-80-ыя гады граблема разв!цця 1дэ1 беларускай нацняналь-най дзяркаунасц1 закранаецца у работах,як!я маюць прамое ц1 ус-коснае дачынонне да г!сторы! палНычних партий.1

Значны уклад у распрацоуку тэмь г!сторы! партий I рухау.што дзейн!чал! на тэрыторы! Беларус1 у першай чвэрц! XX стагоддзя унёс даследчик М.С.Сташкев1ч.У манагра|)!ях 1 артикулах гэтага аутара змяшчаецца багати маторыял.як! раскривас асноуния рыси I асабл!васц1 беларускага нацыянальна-вызваленчага руху у 19171919 гадах.М.С.Сташкев!ч даслелуе таксама шырокае кола праблем нациянальна-дзяржаунага будаун1цтва,паказвае,як стварауся грунт савецкай дзяржаунас.ц! беларускага народа.2

Прынцыповыя пытапн! г1стори! станаулення беларускай дзяржау-насц! знайшл! адяюстраванне у кн!зе I.М.1гнаценк! "Октябрьская революция и самоопределение Белоруссии",^ у якон на аснове да-кументальних кршПц.вияулених у апошн! час.асвятляецца працзс утварзння БССР .

У другой палове. 80-х - першай палове 90-х гадоу адной з най-больш актуальных там даследаванняу застаецца г!сторыя грамад-ск!х рухау I пал!тычних партий.Упершыню усебакова^ асвятленне

Муджири А.Антинародная сущность программ пс национальном}' вопросу всероссийских мелкебуржуазных партий//Великий Октябрь и национальный вопрос.-Ереван,1974.-С.71-84: Непролетарские партии и организации национальных районов России в Октябрьской революции й гражданской войне.Материалы конференции.-М.,1980; Засинец В.П.Борьба большевиков Белоруссии против мелкобуржуазных партий./0кт.1917 - янв.1919 гг./:Автореф,-дис....канд.ист.наук:07.00.01./Ин-т ист. партии при ЦК КПБ,-Минск.1973; Липецкий Э.А.Борьба большевистских организаций Белоруссии с мелкобуржуазными партиями в период подготовки, и проведения Великой Октябрьской социалистической революции /март 1.917-ЯНВ.1918 гг./: Автореф.дис... .канд.ист.наук: 07.00.

о 01 ,/Белгосуниверситет.-Минск,1973.

. Сташкевич Н.С.На грани возможного:Идейно-политическая борьба ►вокруг создания белорусской государственности:"белые пятна"// Ч!еман.-1989,№10.-С.137-152.№11.-С.142-155*. Ен жа.Непазбежнае банкруцтва:3 гЧсторы! пал!тычнага краху нацыянал!стычных партий у Беларус 1.1917-1925 гг.- М1нск,1974; Он же.При говор революции: Крушение антисоветского движения в Белоруссии:1917-1925.-Мкнск,1983; Он же.На пути к цегине:/Йз истории наци о- •

п нально-освободительного движения вг £елот>уссии/.-Минск,1983. ¿гнатенко И.М.Октябрьская революций и самоопределение Белоруссии.-Минск, 1 992.

атрымоуваюць г!сторыя фарм!равання,1дэалог!я I праграмн кансер-ватыуннх I л!беральных партий.1

Праблемц беларускага этнагенззу,фарм!равання наш1 .барацьбы беларускага народа за нацыянальнае самавызначэнне знаходзяцца у сферы навуковых 1нтарэсау сучасных г1сторыкау I дзяржавазнауцау - В.Круталев!ча,М.Б!ча,С.Рудов!ча,Л.Лича I 1ншых даследчыкау.2 2. Псторыя беларускай дзяржаунаоц! била I застаецца адной э га-лоуных тэм у навуковай праду.чцы! Беларускага 1нститута навук! I мастацтва/БШ!М/ ? На старонках выдаваемага 1м штогодн!ка "За-пIch" знаходзяпь адлюстраванне актуальння праблемы м!нуушчына Беларус!.Акрамя таго.БИПМ падрнхтавау I выпусц^у свет хрэс-таматыю I б!бл1яграф!ю "Беларуская дзяржаунасць".

Сярод аутарау беларускага замежжа адзначым работы А.Адамов!-ча,А.Калубсв1ча,П.Урбана I Я.3апрудн!ка,як!я даследавал! прабле-му адраджэння беларускай дзяржаунасц! на пачатку XX стагоддзя, звяртаючы асабл!вую увагу на г1сторио абвяшчзння I дэейнасц! БНР.падрыхюуку ! утварэнне БССР.5

^Сташгсевич Н.С. Общественное движение в Белоруссии: осногные идейные течения и политические партии.1917-1925 гг.:Автореф.дис. ...д-ра ист.наук:07.00.01 .-Минск,1990: Октябрь 1917 и судьбы политической оппозиции.Ч.2:У истоков политического противостояния Материалы и документы по истории общественных организаций и политических партий Геспублики Беларусь.-Гомель,1993* Пал!тачныя парты! Беларус!:Дапаможн!к для вывучаючых г!сторыю о Беларус!.-М!нск,1994.

Круталев1ч В.БНР-БССР-РБ.або пал!тычныя нататк! з пагоды юб1-ле»//Голас Радз!ш.-19S3.-25 л!ст..9,16.23,30 снеж.-С.5,1994. - 6,13 студз.-C.ö; Б!ч М!хась.Дзяожаунасць Беларус!:стана?ле-нне.бараиьба за аднауленне//Беларуская м!нуушчына.-1993,Л5-6.-С.3-7,21; Рудовяч С.С.Белорусское национальное движение в период февральской буржуазной и Великой Октябрьской социалистической революций:дас....канд.ист.наук.-Минск,1987; Лыч Л.Бе-о ларуская нацчя ! мова:Л1т.-г1ст.арт.-М!нск.1994. Б!НШ- Беларуск1 1нстытут навук! i мастацтва - грамадская ! навукова-культурная арган!зацыя беларускай эм!граца! у ЗША.За-снаваны у 1951 годзе.мае ф!л!ялы у ФРГ/Мюнхэн/ I Канадзе/Та-4 ронта/.

Byelorussian statehood.Header and Bibliography .Edited by Vi-& taut Kipel and Zora Kipel.-tfew Jork,1988.

0 Недасек H./A.Адамов!ч/.Большевизм в революционном движении Белоруссии.-Мюнхен, 1956; Ен жа.1917-1947: Да. трыццатых угодкау

^аивызначнейшых падзеяу наяага нациянальнага руху.-Мияхэн,1948 и жа.Камун!зм' ! беларуск! кацыянал!зм//Зап!сы.-1962.-Кк!га 1. -С.138-177; Калубов!ч А.Крок! г!сторы!:Дасьледаваньн!.артыку-'лы,успам;нч.-Беласток,В1льня,Менск,1993; Урбан Л.Беларуская Савеикая Сациял!стычная РзспублЬ-саХ/Беларуск! Зборн'к.-Мотхэн, 1959.-Кк!га 10.-С.5-49; Запрудн!к Я.Да rlcropul Каиук1етычняй парты! Беларус!//Беларуск! ЗборШк.-Мгахэн,1959 -Кя!га 10.-С.50-75: Ен жа.Устауныя Грауаты ЕНР//Зал!си.-Нк»с-Еря. 19"й.-toilra 13.-С. 87-93.

Увогуле.эм!грацыйная публ!цыстыка Î навуковыя працы маюць у carte шмат вартага.бо дазваляюць азнаём!цца з 1ншым1 падыходам! да ацэнк! з'яу 1 працэсау г1сторы!.Аднак,адмоуным момантам.як! уласц!вы для гэтых выданняу.з'яуляецца иедастатковая дакумента-льная абгрунтаванэсць.адсутнасць спасылак на арх!уныя крын!цы, некаторая тэндэнцыйнасць выказаных сцвярджэнняу.

Так!м чинам,праблема адраджэння беларускай дзяржаунасц! на пачатку XX стагоддзя была I застаецца адной з найбЬллш актуальных у айчыннай ! замежнай беларускай г!старыяграф1!.сведчанне чаму - шматл!касць выдадзеных навуковых працау.Аднак.недастат-кова вывучаным!,на наш погляд.пакуль што яшчэ застаюцца так!я аспекты агульнай праблемы.як праг-рамныя устаноук1 I дзейнасць беларуск1х партый /у дачыненн! да нацыянальнага пытання/,1 Усе-беларуск! з'езд,1дэя незалежнасц! у грамадскай думцы Беларус! I 1ншыя.Патрабуюць перагляду.э ул!кам новых дакументальннх кры-н!ц,1 мног!я пытанн!.звязаныя з утварэннем Беларускай савецкай рэспубл!к1.

Прапануемая работа нап1сана на грунце разнастайных дакумен-тальных крын1ц,як!я мала ц! зус!м не выкарыстоувал!ся у айчын-най г!старыяграф!!.

Асабл1ш каштоунчм! з'яуляюцца матэрыялы Нацыянальнага арх!-ва РзопублШ Беларусь-- ф.С2,воп.1/Арх!у БНР/,ф.60,воп,3/Даку-менты.сабраныя »нстытутам г!сторы! парты! ! Кастрычн1цкай рэва-люцы! пры ЦК КГТБ/, ф. 35. в оп. 1 /Дакументы Выканаучага Кам!тэту За-ходнягц, фронту/,ф.59.воп.1/Дакументы Пауночна-2аходняга аблас-нога кг>».',!тэта РКП/б/ /.

У Ееларуск!м дзяржауным арх!ве знаходзяцца матэрыяли,як!я датычацца арган1зацы! I дэейнасц!" Белнацкама I Беларуск!х каму-н!стычных секцый/ф.4,воп.1/,Народнага Сакратарыята БНР/ф.325, вон.1/,Беларускай ЦэнтральнаЯ рады В!леншчыны I Гродзеншчыны /ф.8?8,воп.1/.Аса0л!вую ц!кавасць для даследавання уя^ляюць асаб!стыя фонды БДА : фонд К.Езав!тава/ф.458,"воп.1/ I Я.Канча-ра/ф.ЗП.0©п.J/.

Дакумехты па Г)"сторы1 бсларуеаага нацыянальна-вазваленчага $>уху змяшчае фаЗ,воп.1 Беларускага дзяржаунага арх!ва-музея л!-таратура ! мастацига /Кэлекцая дакументау аддзелу рукап!сау Бе-ларускага ЦУ3*st !вана Луц«ев1ча у г.В!льня/.У справах готага (роцду мскиа матэрыялы.як1я тычацца дзейнаец! беларуск!х

гр.анад«к ! ж эргам»'зацый ! ггал!тьг<тих партий - В!ленскай Белару-

«

екай Ради,БСГ,БПС-Р,БСДП.БПНС,Маг!лёускага Беларускага каы!тэта, Беларускага кам!тэта у В!льн! 1 1нш.,а таксама асобних дзеячау беларускага адраджзння - В.Ластоускага,А.Бурб!са,А. ! 1.Луцке-в!чау,А.Смол1ча.Дз.Сабалеускага I 1нш.

ГГри нап1санн1 работы аутарам был! выкаристани таксама матэ-рияли Арх!ва Кам!тэта дзяржаунай бяспек! Рэспубл!к! Беларусь -уласнаручныя паказанн! А,ЦвIкев!ча\А.СмолIча,Я.Лб'с Iка,В.Ластоу-скага.арыштаваних АДЛУ Беларуе! па справе СВБ у 1930 годзе/Спра-ва 20951-С/.

ВажнаЯ крын!цаЛ стал! публ!кацы! периядичнага друку даследу-емага перыяду.Ц!кавы 1 разнастайны матэрыял змяшчаюць адраджэн-ск!я газетн'- "Вольная Беларусь"."Беларуск1 шлях","Ееларуская зямля"."Белорусское эхо","Дзянн1ца".а таксама партийная проса -"Вестник партии Народной Свободы","Звезда","Грамада","Дело Народа" . "Рабочая газета","Знамя труда","Минская жизнь" 1 !ншыя ви-данн!. - ,

Г1у0лIкацыI агульнарас!йекага ! беларускага периядичнага друку дапамагл! узнлв!ць шматл!к!к падзе!,што не зна.Чшл! адлюстря-вання у арх!уних дакументах.

У раздзеле 11 "Питанн! нацыянальнзл дзнржаунасц! у праграм-ннх дакументах пал1т!Тчнцх парты!Г~БёларусТ_7саказТк - кагтрйчнТк ТТ)17 года/» аутар праводзПДь парау нальни анал1з прагралнмГТта-лажэнняу пал!гнчиых партий /у дачыиенн! да праблеми беларускай . дзяржаунасц!/.

Нерамога ЛюхаускаЙ рзвалюци! 191 7 года значка пашырнла кла-савыя рамк! грамадска-палН'ычнага руху.цала магчимасць арган!за— ыацца беларускЬл пал(тычтш партиям ! арган1зациям,розним па сваей сацыяльна-класавай сутнасц! I пал!тычнай арыентацы!.

Усяго.у сакав!ку - кастричн!ку 1917 года на торытори! Бела-рус 1 дзейн!чал1 больш.чим 20 пал!тичных партий.у там л!ку:бела<-руск!я надиянальния - Маг!лёуск! беларуск! нанияналыш кам!тэт, Гомельск! саюз беларускай дэмакрати!,В!цебск! саюз Оеларускага народа.Аршанск! беларуск! народны кам!тэт,Хрнсц!янска-дэмакра-тичная злучнасць.Беларуская партия народных сацинл!стау.Еелару-ская партия ау танам 1стау, Бе. ларуекгш с'ациял!стнчнан грамада,Бели-руская народная грамада; яурзйск!я - ПаалеЙ-Цнён,Ай'яднаная яу-рьйская сацнял!стычная партия,Бунд I агульнарас!йск1я - Партии сш!иял1стау-рэвалюццянерау.Канститу!1ийна-дэмакратичная партия, Рас!Йская Сациял-дэмакратичная Рабочая [1артил /бальдавШ ! мен-

юав!к1/.

Нацыянальныя праграмы гэтых партий,Ix бачанне будучага дзяр-жаунага уладкавання Рас 11 I Беларус1 !стотна адроэн1вал!ся.

Л!беральна-буржуазны варыянт вырашэння нацыяяальпага питания, прапанаваны кадэтам!.прадугледжвау захаванне цуласнасц! ! непа-дзельнасц! Рас 11.Беларус!,у лепаым выпадку,надавауся статус "области" з мясцовым эаканадауствам у культурна-нацыянальнай сферы.

Меншав1к1,як I кадэты,абаранял1 непадзельнасць Pací 1.Для не-руск1х народау выстауляуся прьшцып культурна-нацыянальнай аута-ном!I.

Шырокай тэрытарыяльнай аутаном!I,дэцэнтрал1зацы! Рас!! на грунце федэрацы! I нацыянальна-персанадьнай аутаном!I для эке-тэрытарыяльных народау дамагал1сч эсэры.

Галоуным1 патрабаванням! яурзйск!х партий был! персональная аутаном1я уурэяу у Рас И 1 права на культурна-нацыянальную аутаном!» для неруск!х народау.

I тольк! партия бальшав1коу выстав!ла сва!м патрабаванне»! права наци! на самавизначэнне аж да аддзялення I утиарэння еа\щ~ стойиай дзяржаеы.У тей жа час.прыклэдна да чэрвеня 1917 года у балывав1коу ланавал! адмоуныя аднос1ни да принципу федэрал!эму. Уперпшню палажэнне аб тым.што Рас1я можа стань саюзам доб^аах-вотна аб'яднаных рэспубл!к,былс выказана У.ЛенЬшм у крайне на I Уоерас!йск1м з'ездзе Саветау рабочих ! еалг^ацк!х дэпутатау 9 чэрвеня 1917 года.1

Што ж датычицца уласна беларуск!х нацияналъних партий,то тут вияуна акрасл!л1ся два нак!р;унк1:прих1льн[к! абласн!цка!1 1дэ1 I ауаанам1сть.

Абласн!икую !дэю у той Щ 1ншай форме выказвал! прадстаун!к1 маг1лёускай,гомельскай,в tцебскай,аршанскай арганIзаиый,як Iя л I-чыл1,што Беларусь не з'яуляецца краем з асобным народам.Але.як мяоцоваоць.што усе ж так! адрозн1ваецца ад цэнтру.Беларусь па-трабуе специальных законау мясцовага характару.

^,Аутанам1сти - БХДЗ.БП:С,Беларускгя партия аутанам!етау,БСР, БНГ - дамагал!ся надання Беларус 1 статуса нацыянальн'а-дЭаржау-най аутаноиП у межах Рас 1йекай федзратыупай рэспубл1к1.

У раздзеле 111 "Канцэпцыя аутаном!¡ у грамадска-нал(тычным

ч ' — • —-

Леш.н В.И.Поли.собр.соч.-Т.32.-С.286.

руху Беларус!. 1 Усебеларуск! з'езд аб праблемах нацияналытй дэяржаунасц! " аутар даследуе разв'щцё канцэпцы'1 крайвай аута-номП.паказвае ролю 1 значэнне I Усебеларускага з'езда у разв!-цц! беларускай нацыянальна-дзяржаунай IдэI.

Пасля Лютаускай рэвалюцы! 1917 года у Рас II нациянальна-вы-зваленчыя рух! неруск1х народау пачынаюць ствараць канцзшш! па пераутварэнню ун!тарнай звышцэнтрал1заванай манарх!1 у федэра-тыуную дэмакратычную рэспубл!ку,у якой бы кожны кампактна пра-. жываючы этнас атрымау нацыянальна-дзяржауную аутаном!ю.

Сваю канцэпцыю сфарм!равал! I беларуск!я адраджэнцы.Яна была абвешчана на першым з'ездзе нацыянальных арган1зацый /сакав!к 1917 г./Дэлегаты з'езда выказал!ся за утварэнне Рас!йскай федэ-ратыунай дэмакратычнай рэспубл!к!.у склад якой пав!нла увайсц! Беларусь у якаса! аутаьомнай адз1нк1.Арган1заваць "Беларуск! Краёвы урад" даручалася абранаму на з'ездзе Беларускаму Нация-нал внаму Кам1тэту /БНК/.

На з'ездзе прадстаун!коу беларуск!х партий I арган1заций /В-12 л!пеня 1917,г.М1нск/ замест БНК быу створанц новы к!руючы орган - Центральная Рада беларуск1х арган1эацый.Права дэлегават. сва1х працстаун1коу на першую сес!» Рады мел! усе арган1зацнI. што признавал! права Беларус! на аута«<?м!и.

•15-25 кастрнчн!ка 1917 года.пад час работы 11 сесП Цэнтра-лънай рады беларуск!х арган!зацый,была праведзена яе рэарган!-зацыя ! утвораны новы краёвы орган пад назвай Зял!кан Беларус-кая Рада /ВБР/.

Унутраныя супярэчнасц!.уздзеянне знешн!х абстав!н.рэзкае уз-мацненне равалзшшйнаец! працоуных напярэдадн! Каетрычн!ка 191? года паскараюць падзел беларускага нацыячальнага руху на дзье галоуныя плын! - нацыянальна-дэмакратычную I класава-рэвалюций-ную,як1н характарызавала рознае разумение сацыяльна-эканам!чных I пал!тычных асноу будучай беларускай дэяржавы.

Г!радстаун!к1 наццянальна-дэмакратычнай плын! узял! курс на неадкладнае здяйсненна дзяржауна-самавизначалытга !дэалу.

Паваротнав вехаю на гатим шляху отау 1 Усебеларуск! з'езд, _скл1каны у снежнf 1917 года па 1н!циятыме ВБР f Келарускага аб-ласнога как!тзту при Усерас!Йск!м Савеца сялянск!х дзпутатау /БАЦ/.

У час работы з'езда выразна акрэсл!л!ся два галоуныа нак!ру-нк!,як!я прадстаулял! "радауцн" /прых!льн!к1 ВБР/ ! "абласн!к!и

/прых!льн1к1 БАК/.-

"Абласн1к1" л!чыл! пергаачарговай задачай арган!зацию ус!х бе-ларуск!х зямель у адзГную вобласць на грунце шырокай ау'таном!! у пал!тычнай,эканам!чнай I культурна-нациянальнай сферах.Што ж датычыцца непасрэднай арган! зацы1 краё'вай улады.то прых!льн!к! БАК разумел! яе як Часовы Савет Беларус!.паунамоцны да скл!кан-ня 2-га Усебеларускага з'езда,а эатым - Беларускага устаноучага Сходу.1

"Радауцы" адмаулял! неабходнасдь 2-га Усебеларускага з'езда, але далучыл!ся да прапанови скл!каць Беларуек! Устаноучы сход для канчатковага устанаулення формы дзяржаунага к!равання.

Прых!льн!к1 ВБР патрабавал! неадкладпага абвяшчэння Беларус-кай Народнай Рэспубл!к! ! прапаноувал! тэрм!нова арган!зава^ь часовы заканадаучы орган "па тылу Савецкай улади". '

У вын!ку дасягнутага пагаднення дэлегати э'езда принял! пер-шы пункт рэзалюиы! аб уладзе.у як!м права вырашаць лес беларускага народа надавалася будучаму Устаноучаму соЯму.А пакуль што арган{зоувалася Часовая краевая улада у асобе Усебеларускага Са-вета сялянеМх,салдацк!х I рабочих дэпутатау.

Увогуле.з'езд яскрава засведчыу.што.чягледзячы на наяунасць розных думак 1 падыходау да формы наииянальнага самавизяачэиня Беларус!,дам!н!руючай у грамадск!м руху застаецца 1дэя Беларус-кай рэсяубл!к! у складзе федзратиунай дэмакратычнзй Рае!!.

У раздзеле 1У " 1дэя незалежпасц! у грамадска-пал!тичнай думцы Беларус! I спроба яе рэал!заци! у разках БНР'эутар раскрывав сутнасць незалежТТПкай" 1до1 .выпрацайанаЯ б©ларувк!м1 национальным! дэмакратам!.паказвае яе паступовую эЕалюццю.даеледуе спробн яе* рэал!зацы1.

Разгон 1 Усебеларускага з'езда,Иншин падзе! канца 191? - па-чатку 1918 гадоу на Беларус! I вакол яе /савецка-германск1я пе-рагавори I затым падп!санне Ерэсцкага м1ру при поуным ¡гнарава«-н1 беларускай праблемц'.абняшчэнне незалежнасц! Укра1нскай На{>о-дйай Рэспубл!к1,а асабх1ва - Л!тоускай рэспувл!к1.што азначала неажыццяв!масць канцэпцц! в1ленск!х дзеячау аб стваранн! супо-льнай беларуска~л!тоускай дзяржави'.узросшия прэтэнз!! на белару-

1 Канчер Е.С.Из истории общественных национальных и революцион-о «ых движений белоруссов//Неман.-1993,№1.-С.153.

* НАРБ,ф,62,воп.1,спр.195,арк.72.

ск!я зекл! э боку палякау/ умацавал! у беларуок!и грамадска-па-л!тычным руху 1мкненне да незалежнасц!.

21 лютага 1918 года Виканаучы Кам1тэт Савета з'взда звярта-ецца з Першаю Устауною Граматай "Да народцу Бе ларус!" 1 утварае часовн урад - Народны Сакратарыят Беларус!.

9 сакав I ка 1918 года Другой Устауной Граматай было абвешчана усеагульнае.прамое I роунае выбарчае права,грамадзянэм прадста-улял!ся свабода друку,права ствараць пал!тычныя парты! ,'грамад-ск!я арган!зацн!,прафсаюзы,гарактавзл!ся права на забастоук!, свабода сумлення.недатыкальнасць асобы I памяшкання,тайна карэ-спандэнци!.Зямля.яе нетдж.лясы ! веда абвяшчал!ся уласнасцю рэ-саубл!к!.3ямля перадавалася у спадчыннае карыстанне таму.хто на ёй праиуе.Уводз!уся васьм!гадз1шш рабочы дзень.Приватная ула-снасць у гандл!,сферы паслуг ! прамысловасц! не касавалася.На-шянальным меншасцям прадстаулялася права на чацыянальна-перса-нальную аутаном!ю,а !х прадстаун!к! уводз!л!ся у склад Радн БНР,

Так!м чинам,закладвал!ся аснови дэмакратичнай правлпой I са-цияльиай дзяржави.

Рас!йск! ! германск! уради не признал! БНР.У так!х варунках Рада БНР пайшла на абвяшчэнне 25 сакав!ка 1918 годаС неэалежнас-ц! Беларус! у яе этнаграф!чных меках.Трэцяя Устауная Грамата як бы пад.водз!ла вин!к! акта н'ациянальна-дзяржаунага самавизначэн-ня Еёларус!.

Але развШь усе формы дзяржаунасп! ураду БНР не дал! кайзе-_рауск!я акупанты.як!я перашкаджал! стварэнню мясцовых органау улади,пад1ии!.судсу.не дазвол!л! стварьшь беларускае войска.

Змест дзейнасц! ЕНР бну !стотна абмежаваным.Найбольшых по-спехау ёй удалося дасягнуць у культурна-асветнШкай сферы.Мена-в!та у культурная дзейнасц! - у адраджэнн! I разв!цц! беларус-кай моги,культуры,аезеты - дзеячн БНР бачыл! .аснову для разв!ц-ця нацыянальнаЙ самасвядомаси! ,якая у сваю ча'ргу была грунтам дзяржаунага суверэк!тзту.Увогуле,1дэя беларускай дзяржаукасц! I пал!тнчнай незалежнасц! била маг1стральнай у канцэши! нацияна-льнкх дэмакратау.З будаваннем уласна-беларускага дзяржаунага жн;щя. яни задавал! перспектыви пад1тичнага,экакам1-чнага I духо-унзга роскз!ту народа.

3 абзяшчзннем ЕНР I яз незалежнасц! !дэя нацыянальяаП сама-битнаси! беларусау уступ!ла у плоскас^ь яе прякгиччтай рэал!за-вд!.Але шзраг ебетав!н унугранага ! зкетияга хараШар/ пе

звол!л! ажыццявШь канцэпцыю незалежнасц!,Як рэальнае дзяржау-нае утварэнне.БНР не склалася.

У раздзеле У "Самавызначэнне Беларус! на савецкай аснове.

Абвяшчзнне ~С2РБ"аутар став1у сваЕй мэтай дас'ледаваць працэс падрихтсукг Г абвяшчзнне ССРБ,асэнсаваць ролю прых!льн!кау Бе-лнацкама 1 Беларуси!х камунIстычных секцый у практычнай рэал!-зацы! нацшнальна-дзяржаунай 1дэ1 на савецк1м грунце.

Як зазначалася вышэй.на пры канци 1917 года адбыуся падзел беларускага нацыянальна-вызваленчага руху.Побач з нацыянальна-дзмакратычнай плыняй, !дэалам якой была незалежная Беларусь,усё большую мои наб!рае класава-рэвалюцыйны рух.Г1радстаун1к1 гэтай плын! распрацавал! сваю канцэпцыю вырашэння нацыянальнага питания на Беларус!.Носьб1там! яе стал! Белнацкам I Беларуск!я секцы! РКП/б/,як!я настойл!ва дамагал!ся' рэал!зацы! беларуск!м народам права на самавызначэнне на аснсве савецкага ладу I у саюзе з'РСФСР.Пад уплывам гэтых арган!задый !дэя Беларускай Савецкай Рэспубл!к! набывае усе' большую падтрымку.што выйуляла-ся у прыняцц! адпаведных рэзалюцый беларуск!м! сходам!,канфе-рэнцыям! ! з-ёздам!.

Iтагах паз1иый у нацыянальным нытанн1 прытрымл!вал!ся Пауно-чна-ЗахФдн! кам!тэт РКП/б/ I Абласны выканаучы кам!тэт Саветау рабочих,салдацк!х I сялянск!х дэпутатау /Аблвыкамзах/,як!я,па сутнасц!.адмаулял! права беларускага народа на самавызначэнне.

Аблвыкамзах ! Пауночна- Захода! кам!тзт РКП/б/ адх!л!л! пра-панаваны Белнацкамам у жн!ун! 1918 года "Праект дэкрэту пра утварэнне Беларускай вобласц!",як! прадугледжвау стварэкне заимеет ¡снуючай Заходняй Беларускай вобласц! у межах этнаграф!ч-най карты Беларус!,састауленай акадэм!кам Я.Карск1м.Пры гэтым, у праекце падкрэсл1валася,ыто Беларускай вобласць будзе !сна-ваць чассва - да скл!кання Уоебеларускага Устаноучага э'еэда Саветау,як! прыме пастанову аб "дзяржауным ладзе 1 к1раун1цтве Беларускай Нацыянальнай Распубл.'кай".1

Так!м чынам.капярэдадн! вызвалення Беларус! ад нямецкай аку-пацы! выразна акрзсл!л!ся два оупрацьлеглыя падыходы адшосна •далейшых шляхоу дзяржаунага будаун!цтва на Беларус!.

Першы налрамак прадстаулял! к1раун!к! Заходняй вобласц!.Янн

1 БДА,ф.4,воп.1 ,спр.1 ,арк.13Я.

л!чил!,што I пасля збаулення краю ад нямецкай акупацц! Заходяяя вобласць,значка пашираная тэрнтарыяльна,пав1нна захоувацца як ада1н1страццйнан адз1нка.Нацнянальнае самавизначэнне беларусау успрамалася як праява дробнабуряуазнай !дэалог!1.

Друг! напрамак прадстаулял! Белнацкам I Беларуск!я секци! • РКП/б/.Гзта бил! левия беларуск!я патри£ты,як!я верил! ,што на-цыянальную дзяржаунасць можна адрадз!ць.абап!раючися на Савец-кув уладу у Рас!1.Янн зиходз!л! з таго.што у вын!ку самавызна-чэння пав!нна быиь створана Беларуская сзвецкая рэспубл!ка.як частка РСФСР.На гэтай жа паз!цы! низменна стаяла ! газета "Дзя-нн!ца".

Фактична питание аб дзяржауннм уладкаванн! внзваленай ад нямецкай акупацц! Беларус! стала виращацаа у апошн! тыдзень снея-ня 1918 года. 24 снежня 1918 года ЦК РКП/б/ нриняу рашэнне аб утварэнн! Беларускага Савецкага урада.ЗО снежня 1918 года 6-я Пауночна-Заходняя канферэнцыя РКП/б/,якая адбылася у Смаленску. абвясц!ла "самастойнуа Сациял!стичнуи Савецкую Беларускую Рэс-публ!ку".У склад новага утварэнля увайял! ияць беларуск!х губе-рн!й - 'И1нск<ад,Смаленская,Маг!леуская.В!це0ская I Гродзенская. Так!м чинам,партийная кан£>ерэнция узма на сябе |.ункп.и! устано-учага сходу I парламента Беларус!.

Сфарм!равани Часов« рабоча-сялянск! савецк! урад Беларус! на чале з 3,Х.Унлунов!чам сш!м Ман!3'С<гтам гад 1 студзеня 1919 года абпясц!у Беларусь "вольней незалзжнаЛ Саииял!стнчна:1 Рэспубл!-каЙ".Так на савецкай аснове била узиоулена машинальная дзяржаунасць беларускага народа.

У апошняй чаотц» дисертагш! - "Вивадах" - аутар падводз!ць вин!к! даследавання.роб'ць- неабходния абагульненнI.

Павукодыя палажэнн!,што выносяцца на абарсну.

1. Амаль усе пал!тычння парти! ! арган1заци!,што дзеЙн!чал! на тэрыторы! Беларус! у сакав1ку - кастричн!ку 1917 года,усвеш!М-лял!,шго Беларусь мае усе внсновц биць нейкай излай адм!н1стра~ цнйнай а,из!пка[1.Аднак, !х нагшянальння праграмц !стотна нал!ся.Пераважвала ж у гра.мадска-пал!тычнай думии Беларус! таго часу !дэя наццяналькай дзяржаунасц! у Форме широка:! краевая ау-таном!I у складзе Рас!Яскай ^дэратиунай дэмакратичнай рзспубл!-к!.

2. ! Усебеларуск! з'езд паклау■пачатзк усяму працасу.зиязакаму

з Беларускай Нарсднай Рэсиубл!кай.Ул1чваючы,што беларуск! наци-янальны рух разв!вауся складана.быу неаднародным ! расколатим, усе тэта знайшло адлшотраванне I у рабоце з'езда.

3. У форме Беларускай Народнай Рэспубл1к! упершыню пытанне аб праве беларускай наци! на самавыэначэнне было пастаулена у пло-скасць рэал!зацы1.Гэта была сприба ажыщшв1иь !дэю неэалежнасц!, выпрацаваную нацыянальным1 дэмакратам!.3мест дзейнасц! БНР быу абмекаваним.

4. ПрадстаунikI Белнацкама ! Беларупк!х секцый РКЛ/б/ распрапа-вал! уласную канцэпцыю вырашэння напыянальнага пытання.сутнасць якой была у прызнанн! неабходным нацыянальна-дзяржаунага будау-н!цтва Беларус! як складанай частк! савецкай Федэрацы!.

5. Рэальная беларуская дзяржаунасць бярэ свой пачатак з утварэ-ння Савецкай Сацыяд!стычнай Рэспубл!к! БеларусI.

Асноуныя палажэнн! даследавання выкладзены у публ!кацыях ау~ тара:

1.1дэя дзяржаупасц! у нацыянальна-вызваленчым руху Беларус1 у пачатку XX стагодая /1900-1917/ // Весн!к БДУ.Серия 3.-1993, ЙЗ.-С.З-6.

2.1дэя нацыянальнай дзяржаунасц! у праграмах л!бяральна-бур-жуазных партий Беларус! /сакав!к - кастрычн!к 1917 г./ // Вес-н!к БДУ.Серия 3.-1994.№3.-С.5-8.

З.Нацнянальна-дзяржауная !дэя у грамадска-пал!тычнай думцы Беларус! /1914-1917 гг./ // Пстарычная навука ! г!старычная адукацыя у Рэспубл!цы Беларусь:Новыя канцэпцы! I падихеды.У дзьюх'чао ках.Частка 2/ Усебеларуская канферэнция г!с.турыкау. М!нск,3-5 лютага 1993 г./знаходз!цил у друку/.

Р Э 3 Ю М Э

Багданов!ч Алена Генадзеуна

ПРАЕЛЕМА НАШШНАЛЬНЛЯ ДЗЯРЖАУНАСЦ! У ГРАМАДСКА-ПАЛ1ТЫЧНЫМ

РУХУ БКЛАРУСI /с акав Ik 1917 - студзень 1919 гг./.

Беларусь,нация,напыянальнае с&мавызначэнне,дзяржаунасць,аутано-м1я,федэрацня,нацнянальна-вы зваленчн рух,не залежнасць,пал!тич-ная партия,грамадская арган1зацыя.Усебеларуск! з'езд.Геларускан Народная Рзспубл!ка,Беларуская Савепкая Сяциял!стичная Рэспуб-л!ка.

У дысертацы! аутар даследуе працас нацнянальна-дзяржаунага сачавызначэння Беларус! у сакав!ку 1917 - студзен1 1919 гадоу.

Работа грунтуецца на аб'ектыуннм анал!зе юырокага кола раз-настайних I малавядомчх дакументальних крин!ц,а таксама на вы-карыстанп! дасягпенняу айчиннай I беларускай замежнай г¡старая-граф II.

Навуковая нав!эна даследавання заключаециа У тым.што аутар упершмню у беларускай г1старияграф1I прадпрымае спробу асэнса-ваць праблему нацыянальнай дзяржаунасц! праз призму праграмных палажэиняу аспоуннх удзельнЧкау грамадска-ггал!тычнага руху на Беларус! у сакав!ку 1917 - студзен! 1919 гг.

У рабоце прасочваецца эвалшия !дэ! нацыянальнай дзяржаунас-ц!.вылучаюцца яе зтапи.паказваюцца спробы рэал!зацы! на праця-гу даследуемага перыяду.

Матэриялы дысертацы! могуць быць выкарыстаны яры падркхтоупи специяльннх ! абагульняючых працау па г!сторы! п;?л!тичных партий I грамадск!х рухау.па пал!талог!I,дзяржавазнауству,г!сторн! Беларус!.а таксама пры выкладанн! курсау г1сторн! I пал!талог11 у навучальных установах.

РЕЗЮМЕ

Богданович Елена Геннадьевна

ПРОБЛЕМ НАЦИОНАЛЬНОЙ ГОСУДАРСТВЕННОСТИ В СЩЕСТВЕННО-ПОДШ»

ЧЕСКОМ ДВНТЕНЙН БЕЛАРУСИ /март 1917 - январь 1919 гг./

Беларусь,нация,национальное самоопределение,государственность, автономия, федерация., национально-освободительное движение,неза-

висимость,политическая партия,общественная организация,Всебело»' русский съезд,Белорусская Народная Республика,Белорусская Советская Социалистическая Республика.

В диссертации автор исследует процесс национально-государственного самоопределения Беларуси в марте 1917 - январе 1919 гг.

Работа основывается на объективном анализе широкого круга разнообразных и малоизвестных документальных источников,а также на использовании достижений отечественной и белорусской зарубежной историографии.

Научная новизна исследования заключается в том,что автор впервые в белорусской историографии предпринимает попытку осмыслить проблему национальной государственности через призму про-грамных положений основных участников общественно-политического движения на Беларуси в марте 1917 - январе? 1919 гг.

В работе прослеживается эволюция идеи национальной государственности, выделяются ее этапы,показваются попытки реализации в исследуемый период.

Материалы диссертации могут быть использованы при подготовке специальных и обобщающих трудов по истории политических партий и общественных движений,по политологии,государствоведению.истории Беларуси,а также при преподавании курсов истории и политологии в учебных заведениях.

SUMMARY Bogdanovich Elena Gennadjevna

'CHE NATIONAL STATE STST3SM PROBLEM IN THE SOCIAL АЙВ FOLI'riCAL MOVEMENT IN BELARUS (March 1917 - January 1919)

Bel sruE,nation,national celf—determination,state uysttjni,BU— tonon/,federation,national liberation movement,independence,political party,BOcial organisation,All-Belorussian c0ngre3s.Be-lorusaian People's Ropublic,Beloru8Sion Soviet Sociclint Republic.

In the thetds the author researches "the proceee of the Beloru-qBieu national (tnd Governmental Belf-detenainntioii within the period оГ tiae of î.'arch 1Ç.17 - Jtmu&ry 19*19.

Thu ressnrch work is baoed upon the objective analysis of the *;idc range of vnrious littl© knosn docuaentary coursee nnd also

upon tpking advantage of home en4 foreign Belorueaian historiography achivements,

The scientific neyraesa of the research work is that the author attempts to comprehend the problem of the national state system in the light of programme tenants of the principal participants of the soial pn4 political movement in Belarus in March 1517- January 1919 for thq first tim«»,

In the research work one can trace back the ^volntion of the national state system idep,pick out i^s stages,display the attempts of realisation during the research period.

The thesis pateriple may t>4 used to prepare special and general! ring works on history of political parties and public movement ,on political science,on statq pcience,pn Eelorussian history, The thesis materials may also be used for conducting ,courses on history and political science in educational establishments,

Падп!сана у прук 23.Ob.95. Фесмат 60x84 l/l6

Н«ппГС № 2- Дгук "фсетны. ТырЬж 80. ЗвкпзОЕ Надрукавянв на ратдпоынце 1ПК...Щн!стэпствр рЖР1/«' K8PyKf РэспублТк? Беларусь! Р ¿¿00В8 Щнск, вутт.Звхврпве, 59