автореферат диссертации по филологии, специальность ВАК РФ 10.01.03
диссертация на тему: Сабит Муканов- исследователь литературы

Полный текст автореферата диссертации по теме "Сабит Муканов- исследователь литературы"

ЭЛ-ФАРАБИ АТЫНДАРЫ К^ЗАК; МЕМЛЕШТ1К ¥ЛТТЫК, УНИВЕРСИТЕТ!

Крлжазба к^к;ында

Сара Тайманова

СЭБИТ МУКАНОВ -ЭДЕБИЕТ ЗЕРТТЕУШ1С1

10. 01.- каз!'рп казак эдебиел

Филология гылымдарыныц кандидаты гылыми дэрежесш алу ушш жазылган диссертацияньщ

АВТОРЕФЕРАТЫ

Алматы, 1995

Жумыс Абай атындагы Алматы меылекеттхк университета щ цазац адебиет! кафедраеында орындалды

Гылыми же текшей - филология гылымдарыныц кандидаты, доцент С. М. Мак;шров

Взсми оппоненттер1- филология гылымдарыныц докторы, профессор Т.К.Кэкхшев

- филология гылыыдарыныц кандидаты С.Дзухтов

Жетекш уйым - Ахмет Иассауи атындагы к;азак;-тгр1к халыкдралык; университет!

. «/ V

Диссертация 1995 жилы "Л9 " __(Х-____

Эл-<§араби атындагы К^эан; мемлекеттхк улттьщ университет! канын-дагы филология гылымдарыньщ докторы дережес1Н беру женидегх Д. 14. А. 01. 22. мамандандорылган кецестщ мэжЬпе1Нде моргал ад

Шкен-жайы: 480121, Алматы к;аласы, Эл-Фараби дацгылы, 71 Диссертациямен университеттщ гылыми итапханасында таны-суга болады.

Автореферат 1595 жылы С таратылды.

Маыандандырылган кецестхц р&С^

гылыми хатшысы, филология ^"¡/У

гилымдарыньщ докторы,профессор /И.О.

Та2ы^птыц_езект|л1 ri. ¡^азад вдебизт1 ез1нщ i^a3ipri дец~ гейз.не жету жолында талай-талай даму сатыларынан 8TTi. ^зак; адебиет1нщ н;азхрг1 KYfti - узак; замандар бойындагы есудщ, шын-далудьщ жем!С1. Эдебиеттег! срын алган esrepiciepRi оныц тари-хын зерттеу аркдалы гана аныцтауга болада. Эдебиат тарихында бу-рын-соцды болмаган белг1Л1 6ip цубылыстар к;алай пайда болды, ол к;андай-н;андай кеззцдердт басынан втк1зд1. казхр цандай куйге жетш отыр деген суравда, адэбнеттану гылымы гана нак;ты жене жан-жадты жауал бе ре алада.

Казан тещер1с1нен кеЩн адеби, мэдени мураларда яинау, жаркялау, зерттеу щш стары гана царцьгнмен жанданып, мемлекет таралынан камцорльщн^. алында.

Здеби ыураны жинап, зерттеуде к;азаи;тыц алда^ры цатарлы, KG3i ашык;, KeKiperi ояу азаыаттары Э.Бекейханов, А,Байтурсынов, 'Х.Досмухамедов, М.Дулатов, К.Аймауытов, М.Жумабаев, С.Оей|уллин, I.SaHcyripoB, Б.Майлда, Ш. Э/езов, С. Муцановтардыц казак; эдебие-TiHiH, н;ад1р-в;аси8Т1 мен а^ын-жырау мураларыньщ ман^зы жайындаты жене мектептерге, жогары оку орындарына орулыг;тардыц к;ажетт1Л1-ri, зарулт а&дан сезШп, окудьщтар казу iciHe дек к;ою керек-Tiri туралы мак;алалары мерзшд1 басылымдарда жарияланды.

30-жылдардоц алгащы кезевдеранде-аи, цазак; ауыз эдебиетз:-нщ, жеке ацындардац мураларын яинау, жариялау, зерттеу icTepi-не улес цосцан галымдардац 6ipi - С.Муканов болда.

1Уган эдебиетш13Д1ц цаз турып, цалыптасу, даму кезецдерш-де ар жанр бойынша жемгст! ецбек еткен, к;азак; адебиет! тарихында белгый орны бар С. Муцанозтыц творчествосы сан нвдшы. Ол -ащн, жазушы, драматург, галым, к;огам к;айраткерх. Атадты далам-гер Сэкен Сей|уллш, Мухтар Оуезов сияцты уадытында к;унды-н^нда

хшарлер айтып, адебиет таряхышц куйел1 гылым болуына мол ец-бек сщхрген С.Мукановтьщ бМ1р1 мен творчествосы бхзге дейш де жан-жацгы зерттелш, зерттеушлерден, кепшлхк окырманнан ти!ст1 багасын алда. Маселен, Т.Нуртазин "ЗЕазуш жене еы1р" /1960/, "Жлыц жазушысы" /1960/, А.Нуркатов "С.Мр;ановтьщ ш-гармашыльщ жолы" /1956/, М.Хасенов "Еазушы жане еыхр" /1958/, "Даутр жзке жазуш" /1968/, Сабит ¡¿уцанов жене фольклор" /1960, Т.Бейхсов "Сабит Ыуцанов шыгармаларындагы М.Горький дэстурх" /фил. гыл. канд. дарежесхн алу ущн жаз. диссерт. 1952/, С.Ыак;-пыров "С.йуцановтыц "Еотагез" романыньщ шыгармашылыи; тарихы" /фкл. гыл. канд. дзрежес!н аду ущн жаз. диссерт. 1975/, 1.Ес-хожин "Сабит Ыуканов - публицист" /1978/, Б.Манасбаев "С.Муца-нов поэзиясыньщ тШ" /фил. гыл. канд. дэрежеси алу ущн жаз. диссерт. 1980/, ^.Ергебеков "Кан жылуы" /1981/"Сабит Муцанов" /1989/, Р.Турысбеков "Дунизтаныы жане пыгарлашылык;" /1993/ дз-ген зерттеу ецбектер1 жазуш творчесгвосына арналган. Эс1ресе, Р. Турысбековгщ "Дуниетаным жане шыгармашльщ" /1993/ атты ец-бег1 - С.15укановтьщ 20-жылдардагы творчествосы -туралы бУГ1НГ1 уадыт талабына сай бага берген ецбектщ бхр1 болда.

Сол сиякда М.^уезов, Г.Мус1репов, Э.Тажхбаев, М.Каратаев, Б.Кенжебаев, Р.Берд1баев, Е.Лизунова, Т.Кекотзв, З.й&бдолов, С.^ирабаев, Р.Нургалиев, Ш.Елеукенов т.б. зерттеудц галымдары-мыз бен ак^н-жазушыларьшыэдоц мацалаларында да каламгер шгар-машлыгьньщ ер щры сез болада. Ы/ньщ ез1 Сабит Мр;ановтьщ к,ай уадытта болмасын адебиет тарихында ез орны бар тулга екещцгчн мойындатада.

"Улттьщ адебиетш1здщ есш-еркендеуше квп улес к;оск;ан, халы к, емхрхмен тыгыз байлашсын ещашан уз бе ген Себецнхц шыгар-

машылыгы туралы эдебиетнц галым Д.Жумалиев; "Ой тглмашы - сез" атты мадаласында: "Kyhí бугхнге meiüh С.Мудановты зерттеущлер оган адын, жазушы ретгнде тодталда да, сын, эдебиеттану, гылы-ми ецбектерх жайлы ат yctí тоцтайда, не мулде ештецз айтпайда. 6p6ip жазушы, ербхр галым ез замаядастарынан мадтау тыемесе де ецбегхн багалауды кутедх, ейткегй олар оз жазгандарын хальщ-тьщ Keperi ydiíh жазада, KeTiríHe бхтеу, жыртыгына жамау болуын арман етедгдеген болатын.

Бул орында айтылган niKip десек те, Сэбецнщ гылыми зерт-теу, ецбектер1 арнайы зерттелмесе дэ ар кезде айтылып, лайыдты багаланып келдЬ Бул ретте "Жазуш яолы" /1962/, "Кэд1мгх Сабит Мун;анов" 3984/ "Себит Муданов тагылымы" /1990/ сек1лдх гылыми жинактар мен галым С.^ирабаевтыч "Эдебиет сыншсы жэне зерттеу-nicí" /1970/ деген мадаласын атауга болады.

Олай болса, сэбиттану гылымында осы кезге дейхн жан-жак,ты зерттеудх далет егетш оныц г алы мда к;- зе рттеуы i л i к болмысы. С.Му-а;анов сия^ты талант-дэтаннмен; к-злам-^а^ымвн туган халдыны« рухани есш-еркендеухне зор дызмет еткен к;айраткердщ зерттеу-П1Л1К, галымдод ецбегше кещл аударгу, зерттеу, оны 6yriHri , {YH тургысынан багалау кажеттхгх диссертацияньщ тадырыбын бел-лледх.

Зерттеудхн нагхзг! мадсаты мен мшдеттерх. Жариялылын; ке-эец вмхрдщ барлыд салаларымен датар керкеменерге, оньщ шшде эдебиет элемше де езгер1стер алып келдх. Эдебиетхм1зд1 жацаша PYciHyre MYMKiHfliK бердх. "Адтавдадтарымыз", ел басцарган хан-^арымыз, билер1М13, дол бастаган багырларымыз туралы жацаша кез-<;арастар далыптасты, олардац жумбад емхрлершщ сыры ашылдо,

гйталта: Сабит Муданов тагылымы.- Алматы; 199и, '¿¿-бет.

халцымен цауышты. Социалистхк. цурылыс тусындагы 70 жылдан; еы1-р1ьазд1 тарюс таразысына салыл, саралап, багалал отырган кезде, академик С.Муцановтыц галымдаи; цырын, казак; адебиет1 тарихын зерттеуге к;оск;ан улесхн айдындап, жацаша кезцарас тургисынан тану тел здзбиетх1из ущн мацызы зор. Сол себептз:, бхз оныц гылы-ми монографияльщ ецбектерх мен мацалаларына талдау жасаудац эдзбиеттану гылымы ушн мацизы.болгандагын айтып, лайыцты ба-гасын берш, казак; адебиеттаиу гылымына схщрген ецбегш кеши-л1кке такыту ма^сатымен "Сабит Муцанов - здебиет зерттеунпсх" деп аталатын диссертациялвд ецбектх жазып отырмыз.

Алга к;ойган осындак мак,сатымыздан мына.-'Дай мхндзттер туын-дайды:

- С.Ыукановтьщ гылыми-зерттеу ецбектер1н уацыт шындагымен байланыстыра, саба^тастыра отырып багалау;

- гальшныц адеби мураларда ждаау, жариялау, зерттеудеи мадсатывдц мзн-мацызьш айк;ындау;

- ауыз'эдебиет1н зерттеу маселесхне кещл бвлген галым екендхгш, окы еэх тустас галымдардащ /А.Байтурсынулы, Х.Дое-мухачедулы, М.^еэов, Ц.Еумалиев, Э.^зцыратбаев, Е.Ысмайлов/ ецбектершен салыстыра керсэту;

- халыц ацындараныц мурасы неншдегх гпкхрдерхмен олардо танып, танытудагы жэне олардац эдебиеттег! орны туралы галым-ньщ тударымдарын зерделеу;

- к,азав; эдебиепнщ тарихын дэу!рлеу мэселес1 туралы ой-пхкхрлерме бага беру;

- абайтану хлхмхне цосцан жацалыгын айи^ндау;

- С.Муцанов - шоцантану Шмхнщ нег!зт цалаушылардоц бхрх екенд1г!Н дзлелдеу;

• Диссертация С. Муцановтыц цаэав; ауыз эде-биет1н зерттеудеп жэне абайтану, шояднтану Шмдзрме к;оск;ан гылыми ецбектерш жан-жа^ты талдап, оньщ здебиет зерттеунцс! енендхгш, галымдын; к,ырын такытуда мадсаг еткен алгащы жумыс.

Бул жумыста Себецн^ц ауыз эдебиет1 удгхлерш, леке ацын-дардан шгармаларын жинап, жариялауы, насихаттауы, оларда жанр-ларга жуйелеу1 сез болада.

Зерттеушипц 20-30 жылдардагы назад фольнлоры лене жеке-леген ак;ындар туралы айтцан, каз1рга кезде уанрт сынына тусш жатн;ан кдйеыльщты ай-ппйрлершщ сыры ашылып, сол уацыттагы белец алган турпайы социологиялын; сынныц эсерхнде болгандагы. керсет1лед1. Сонымен катар, халык; ацыкдары, цазак; эдебиетхН/ Д3у1р-

с,

леу маселес1 мен Абай, Шок;ан шыгармашылыгы туралы гылыми тужы-рымдары талданда. Олардац мураларь'н гануга, эдебиет тарихында алатын орындарын аныдтау мэселесше нагар аударылды.

С.Муцановтьщ 20-30 жылдары лазылган мацалалары мен "Халык; мурасы", "йдзактьщ ХШ-Х1Х гасырдаты едзбиетшщ тарихынан.,рчерк-тер", "]Карк£!н жулдоздар" мен мектепке арналган хрестоматиядары талданып, онкц халык; ауыз здебиетш, цазац здебиетмпц тарихын зерттеген галым екендхгч танылдо.

Зертт£у_эд|сте£1. Диссертациялыц жумыста тарихи - салыстыр-малы тэсхл басшылывда алкнды.

^ссертауияныц_нег_|зг| материалдары ретйде С. Ыуцановтьщ лог ары да аталган гылыми-зерттеу ецбектерг, окулык;тары, ез№1ц цурастыруымен шьвдан халык; адындарыныц жина^тары, сондай-ак; рес-дубликалын; мерзхыдх баспасвзде жарияланган мак,алалары мен сей-леген сезрррх, баяндамалары пайдаланылда. ■ -

Те о риалыд _?§не _ практ 1И алык_мен I. С.Мук;ановтыц казад ауыз

едэбиет!, казак; едебиетхнщ тарихьзна арналган /ХШ-Х1Х гасыр/ ецбектер1 алгаш рет жеке зерттеу обьекпсх ретхнде карастыры-лып отыр. С.Щцановтыц галымдыгы жайындагы бурынгы азын-аулак ппйрлерге,'жеке макалаларга коса, ецбекте оньщ ауыз едебиетм, казак эдэбиетхнщ тарихын зерттеущ галымдак кырлары кецхрек, арнайы царастырылды. Осылардац натижесхнде Сэбецн:щ ауыз еде-биетх муралары, акын-жазушылар^дьщ шыгармашылыгын танып-багалау даты эстетикалык,, керкемд1к, халыктыц кригерийлерм айкындаута умтылыс жасалдо.

Жумыстыц практикалык mshí. Зерттеудщ жет1ст1ктер1н жога-ры оку орындарында окытылатын "Халык ауыз адебиет1", "ХШ-Х1Х гасырдагы казак; едебиетищ тарихы", "Кецеет1к деугр эдебиетз:',' "Сын тарихы" курстары бойынша лексикалык жене практикалык сабак тарда, сондай-ак С.Муканов шыгармадалыгына арналган семинарлар-да пайдалануга болада.

Жумыстьщ сыннан eryi. /Апробациясы/. Жумыс Абай атындагы Алыаты ыемлекетт1к университет хнщ казак; адебиетх кафедрасында орындалып, сонда /хаттама № 8. 17/04.1995/ жэне Зл-Фараби атындагы фзак мемлекетт1к улттык; уннверситетхнщ казак эдебиeri кафедрасында /хаттама № 17.25/04.1995/ талкиланып, коргауга усынылда.

Жумыстыц Heri3ri мазмуны мен жекелеген корытындолары Ирщы Ara атындагы Нрзылорда педагогикалык институтыньщ /1992-1995/ жэне Абай атындагы университеттщ /1993-1995/ жыл сайынгы про-фессор-окытушларыныц гылыми конференцияларында. баяндалдо жене республик алы к; мерз1мдх басылымдар мен гылыми жинацтарда жария-ланган мацалаларда /5/ KepiHic тал ты.

Диссертацияныц KY^í*3®™ • Гылыыи ецбек зерттеу мацсатына сай к1р1спеден, HerÍ3ri eKi тарау мен корытындадан жене такырып

н;а цатысты пайдаланган адебиет^ерден турада.

_К^ыстыц_нег1згх_мазмуны

Кгрхспеде диссертация таг,крыбыньщ эзент1л1г1, зерттеудхц гылыми жацалыцтары, мад;саты мен мхндеттерх, зерттеу кездерх., теорияльщ, практикалык; \i5Hi мен ¡сажетттгх айздандалада. Сонымен б1рге, С.Муцановтыц "XX гасырдагы ь;азак; едебиетх" /1932/ атты ецбеР1 сез боладо.

"С.Щцзноъ - халык, аукз эдебиетхн зерттеупц'.

Бул тарауда 1^азан тецкерхсйен кей1н хальщ ауыз едебкет1Н зэрттеудщ дереу цолга алынып, оган мемлекет таралкнан кемек керсет1Лхп отырганы, бул игх кадаыныц мадени-рухани ман-магына-сы сез етхледх:. Халыцтьщ бай мурасы - ауыз эдебиетхне, оны зерт-теудхц к;ажетт1Л1Гхне улнен мен берген С.Мукалов 20-жылдардан бастап бул мзселеге крзу ат салысты. "^азая; эдебиет1 Ьэм Ыбы-рай ак^н" /1924/, "Халы к; цазынасын дары с пайдаланайьщ" /1939/, "Айтыс жэне ак;ын" /1939/, "Батырлар жырыныц эдебиеттег1 орны" /1939/, "Халык; ауыз адебиетх жэне Доскей" /1940/, "А^дандар" /1943/, т. б. жекелеген халы к акрндары туралы мацалалар мен олар-доц ем1р1, шыгармашлыгы жайлы гылыми талдаута дурылган к1р1спе /алгы сез/ мацалалар жазып, олардьщ шыгармалар ждаагын бастыру-га катысты. Сонымен цатар, халы к, ак;ындарыныц ¡^азан тецкер1с1нхц он жылдыгына арналг&ч елевдершен "Ак^ндар шашуы" /1927/, ауыз адебиет1 улгхлершен "Батырлар жыры" /1939/ мен "Айтыс" /1942/ жинадтарын цурастырып, ал, к;айс1б1р1не алгы сез жазып, бастырып шыгарды.

Бул С. Муцановтыц 20-30 жылдардагы фольклор жане хальщ ак^н-дарыньщ мураларын зерттеу, жинау жане жариялау саласындагы алгаш-кы цадамдары едЬ 30-жылдары Абай, С.Торайгыров к1таптарьш, 1946

жылы Жамбылдьщ толык; пыгармалар жинагын шыгаруга цатысты. Ша-щубай, Нурпемс, Ыбырай, Доскей т.б- хальщ ацындарыньщ eMipi мен шыгаркашылыгы хадында толымда рылыми мадалалар жаздо.

Зерттеуш ауыз эдебиегЬ-пц улгхлер:гн жинастырып, елел-ек-шеп, ой гаразысына сала отырып, орта жэне жогары мектептерге арналган окулык;тар мен хрестоматияларга енгхзхлухне му рында:-; болды. ©дебиетгану гылымыныц алгашцы кезевдершде цазак; эдзбие-tíh мектептер мен жогары оку орындарында окыхудыц басталуына сай алгащы оцулыцтар мен хрестоматиялардоц жазылуы кун терт1-6iHflpri Heri3ri де курдел! мэселе болган кезде-ак; С.Мук;анов бул хеке белсене араласты. 1930 жылы Б.Майлинмен 6ipirin "Ана tíjtí-нщ оку К1табын", cerÍ3ÍHmi, тогызыншы кластарга арнал "Дазав; 0дебиет1н1ц хрестоматиясын" шгаруга ^атысты. Сонымен катар, ол - "XX гасырдагы цазак; адэбиет1", "1^азак;тыц ХУШ-Х1Х гасырдагы эдебиет1н:щ тарихынан очерктер" деп аталатын окульщтардыц авторы.

С. Муцановтыц зерттеушл1К, галымдак жолы осы окулы^тар жа-зу мен хрестоматиялар к;урастыр;у багытындагы ецбектерхнек баста-лады. Зерттеуиилхк ецбегх цазак; эдебиеттану гылымыньщ бала^ ке-31нен басталган Сэбецнщ 20-30 жылдардагы адеби.мураны игеруге байланысты, сондай-ак;, Абай творчествосына, жалпы адебиет тари-хына цатысты дискуесияларга кдтысып, nÍKip сайысына араласып, мадалалар жазуы да оныц зерттеушлнс, сыншылдок;, галымдьщ цалып-тасу жолыньщ бел-белеCTepiH ангартады.

Кецес flayipiHfle казак; едебшт1Н1ц тарихын зерттеу мэселе-ciHe алгалщы лек цатарында кецхл белген А.Байтурсынов, Х.Дос-мухамедов, Э.Бекейханов, С.Сейфуллин, М.срезов, Э.Крвдратбаев, С.Муцанов, Ц.Жумалиев, Б.Кенжебаев, Е.Ысмайылов т.б. адебиетпй галымдар болда десек, булар адебиеттщ тарюсын зерттеуД1 хальщ

зуыз эдебнетш жинау, жариялаудан бастаганы мал1м. Олар халык пыгармашылыгыныц басты жанрлары ертектер, макал-мателдэр, тур-лыс-салт зкырлары, батарлык, гадщтык дастандар, ацыз эцг1мелер-HÍ жинап, зерттедх жене адебиет тарихыньщ ДА Калыптасу, даму П,ау1рлерш1ц зерттелухне кещл белдх:.

Б13дщ ел!М13Де ауыз эдебиетме деген ыстьщ ьщылас, ерешпе Зетбурыс кече с жазушыларыньщ óipirani сьезшде N5. Горькийдщ фоль-пгар мурасы туралы айткан epicTi ойларынан соц езгеше каркынмен apicTefli. Халыцтьщ бай асыл мурасын келешек урпазда жеткхзу -зкялы кауымньщ ортак míhjjstí болда. Осы улкен абыройлы ыэдзни, эдеби науканга алгашкылардьщ 6ipi болып KipicKeH Сабен, сан-сала лакалалар жазып, жинадтар шыгарып цоймай, ел iiniHfleri халык щиндарына, жыршы, жыраулар мен куйщлерге камкорлык жасап, элардоц тыгармашылыгына адыл-кецес öepin отырды. Зерттеушнщ эсы игi максат жолындагы соцгы жемхстх erç6eri - "Халак мурасы" /1974/. Аталган тарихи-этнографиялык гылыми ецбегхнщ "Жан азы-гы" деген тертхшй бел1мз:ндз Сабец халык ауиз эдебиет1нщ тур-перйе жэне олардцн KeñiHri урпак, бхзге, улкен рухани.мура ре-пнде жету жолдары 'мен мацызына кещнен тсщталда.

Сондай-ан; "Ißexipe жене тарих кайында", "^зад халкыныц ер-гедегх когамдыц 9Mipi", " Материалдьщ модениетх" деген бел1мде-рхнде казак халкыныц ертедегг тарихына цатысты шеж1рес1 мен ду-таетанымы, twí, мекен-жайы, иаруашылыгы, мадениетх туралы жан-какты магяуматтар 6epin, оны да халыцтьщ бай ауыз эдебиетхмен байланыстыра царады, кызыцты гылыми коратынды ойлар туйда.

Дазадтьщ кэркем эдебмети "ауызша" жене "жазбаша" дел екх-ге беле отырып, С.Муканов ауызша эдебиетт1 де екх турге белхп карастырады. "Оныц 6ipi авторы белг!С13 болгандьщтан халыктьщ

деп аталып кегкек шыгармалар болса, екюшхех, авторы белгхлхлер. Б1Р1НШ1С1не: ма1фл, такрац, жумбак;, ертегх, кейбхр кене айтыс-тар сшщты уса}; жанрлар жатадо. йаншсме: "Батырлар жыры", 'Ташыцтыц зшры" сшщты курда л г шгармалар ГУйшделе Д1", дзйдг зерттеущ.

СебецнЬ} бул туста айтып отырган пхкгр: нагыз толыск;ан, дэ-лелдвнген, гылыми тужырым деп айта алмаймыз. Сондоцтан да, С.Му-к;ановтиц ауыз адэби.ет1 туралы гылыми ой-к,орытындаларын саз ет-кендз оларда Х.Досмухамедулы /"Аламан" 1926/, М.срезов /"Эдзбиет тарихы" 1927/, "К^зак адебиетйщ тарихы" /1948, 1961/, М.Габ-дуллин/"Н|э.зач халцыныц ауыз адэбиетх:" /1964/ т.б. галымдардыц ецбектер1 мен овульщтарында айтылган рлк1рдер/ен салыстыра алып царастырып, .зерттеушшхц оз1НД1К ерекшелЬстерш алш керсетуге умтылыс касады^. С. Цуканов ауыз эдебиатхщц турлер1 жайындагы ширлерм ез1не дэй№Г1 халык; мурасын жингушылар мен галымдар: Щ.Уэлихановтьщ, В.В.Радловтыц, Э.Диваевтьщ, Ы.Ж.Квпеевтхц т.б. ецбектерхне кепздей отырыл айгты.

Ауыз эдебиетмщ келемд1 саласыньщ бхр1 - батырлар жырыныц шыгу тарихын галым цазак; ел!нщ алеуметтхк ем1Р1Ндег1 терт ке-зещзн байланыстыра цараетырып, ойш дайектх далелдей алган. Б1р1нш1С1 - Алтын Орда хандагыныц азып, ыдараган тусы, ягни Точтамыс пен Ак;сак; Теьардщ. зайаны. Екшшт - Взсейдщ мацайын-дагы у сад улттарда отарлау кез1ндег1 тарих сахнасыка шьвдан батырлар. Бул батырлар Вмазан хандагын к;оргасты. Упиши - цалмац-пен жауласып, елд1 цоргайтын батырлар. Терпит - Ресей мемле-кетх н;азац даласын отарлау царсацында аты шывдан батырлар.

Зерттеушнщ тагы б!р гылыми жацалыгы - батырлар зкырына

I. .Мундаов С. Халык мурасы.—Алматы; 1974, 129-бет,

ортад мотивтерд1 саралап беру1нде. Ол 1939 жылгы "Батырлар жы-

рыньщ эдебиеттег! орны" дэген макаласындза батырлар жырын: "Ха-

лыдтьщ ел цоргау тхлепнен туган, халыдтыц журегчне жагатын,

суйет1Н жырлары",^- дзп жогары багаласа, . "Халык; мурасы" едбе-

Г1нде: "Театры, киносы жон; еск1 ауылда еспресе ойын-тойга аз

араласатын егдэлер мен дарттар ушш эпос кещл кетеретш жан

о

азыгыныц 61Р1 болатын", - дзп, кддал айтып, оныц халыдтыц руха-ни мэдениет1н квтерудэг! тербиел1к мэн1 мен элеуметтак орнын дал керсетт1.

Дазад фольклорында кец тараган муракыц б1р: - гашыдтыд ~ жырлар. Бул жырлар тец!рег1Нде С.Муданов социализм дэухрхне дейшг1 гашьщтыцтыц ек1 кезецд1 деу!р1Н атайды. Б1р1 - жан га-шыдтыгы, еК1НШ1С1 - едэбиетте романтизм туа бастаганнан кейм-г1 гашыдтар. "Цозы-Керпеш - Балн сулу", "И^з Ж1бек" жырларын екшд1 деухрге жатядозады. Сэйтхп, осы жырлар жайында ез тужырым-дарын айтады. Сол сиядты "Ашан-Шолпан" жырына да талдау жасал, П1К:р айтдан Сэбит Жданов лиро-эпостыд жырлардац батырлар жы-рынан ерекшел1гг, оларда^ баста тяк;нрнбы мен кейшкерлер тулга-сы, гашыдтыдтын; турлер: жэне жырдоц сюжет! жайында. байыпты гылы-ми дорытындылар туйе бхлген. йэйбгр кейхпкерлерге датысты талас ¡пгирлер де б1лд1р1п, олардац тарихтагы орнкныц дурыс садталуын /"Айман-Шолпан" жырындагы Кот1бар бейнесг/, амецгерл1К салтда дарсылыгын б1лд1рд! /"Кыз Жлбек" жывы/. Булан С. Мукбловтын взт ем1с сурген уакыттагы идеология талабынан танылган перттеупп-галым екенхк керем1з.

С.Му^анов ауыз эдебиетхнтц дисса жакры туралы'да алгая пх-

1. Батырлар жыры, 1-том,-Алматы; 1939, 12-бет,

2. Муданов С. Халыд мурасы/-Алматы; 1974, 132-бет, ..

Kip айтк;ан галымдардац 6ipi. Ол Биссета теориялык, тургыдан анын;-тама Sepin, сны эпихалык; жакрга жат^зады. ^иссаны араб, иран, шагатай здебиетйен келдг деген тужырым жасады. Сонымен к,атар, циссаларда тадырыбына сай eKire беледг /азаматтык, жене согыс такырыбы/.

Эдебиетт1К сапасы жагынан алганда циссалардац зр дилы бол-ганын айта келш, галым Кусхпбек киссаларын терт жуйеге белд1. BipiHmi - араб ацызьшан алынган к;иесадар /"1^сым-1омарт"/, ек!н-ini '- иран ацызынан алынган киссалар /"НдЬарман-Катыран"/, ушн-rai - Опта Азия аныаынан алынган киссалап /"Кыз Кхбек", "Бтпжан-Сара айтысы"/. Осы циссалардац мазмунына шолу жасай отырып: "Эдебиеттхк дэрежес1 бшк "K{J3 Еабектщ" мазмуны да бай, ок;ига-сы да к£1згылык;ты, еуреттеу! де керкем, драмасы да деп жогаш багалады.

Тарихи жырлар тещрегьчде зергтеуш С.Муцанов к£.зад ел1Н, керш отарлау Sipimii Петр заманынан басталып, Эбхлцайыр ханньщ тусында нацтылы icKe аса бастагандагын еекере келе, патшаньщ отарлау саясатына ^арсы курескен халыц батырлары жайлы "1^.зак;-тыц XY1II-XIX гасырдагы едебиетшщ тарихынан очерктер" деген ец-бегхкде жам-жак,ты в;озгайда.

Сырым Датулына байланысты тарихи ацыз зцг1мелерд1 эдеби мура дзрл танып, оган алгаш per ко^хл бвлдх; Сонд^тан да5 галым— ' ныц бул очерк! - Сырымныц эдеби ыурасын зерттеу жайындагы алгаш-бастама, осы Hri бастама Сырымды батыр, шешен, би деп танып, оныц атымен байланысты сацталган ацыз а^г!мелерд1 кинап, зерттеу ге heri3 болда.

Халык; батырлары KeTi6ap, Кенесары, Наурызбай, Канк;ожа, Бекет

I. Муцанов С. Халык; мурасы.-Алматы; 1974, 142-бет,

жене ел басшысы, батыры Абылай туралы тарихи жырларга Себец едьч сагасын бердх. Ь«йЛ.ч Компартия чансатынын, ыклалына ер1п, Кенесары, Наурызбай туралы одды пШрлериен ауыткыган кездз-р! де болганын айтуымыз керек.

Айтыс жанрыньщ эдебиеттегх орны мен мацызына, айтыс акын-дарына да зерттеуш лайьщты бага берш, оньщ шыгу тарихына да гылыми тужырым жасаган. Айтыс жанрына классификация жасап, олар-дыц еркайсысына адеби-гылыми талдау бередх. "Б1ржан мен Сара"' айтысыныц езге айтыстардан мазмуны, тур1 жагынан шоктыгы би1к екенд1г1н кадап-кадап айткан.

1939 жылдощ езшде-ак айтыс жанрына ден койып, айтыска, айтыс акынына гылыми аныктама бергп," айтыс жанрына классификация жасауы С.Мукановтьщ едебиеттану гылымына, фольклористикага кос-кан улес1 1спетт1. Ол ауыз едебиетшщ кейб1р усак жанрлары ту-ралы да гылыми топшылаулар жасады- •

П_таваул "Сабит Мукаяов -казак эдебиетхн1ц' тарихын -зерттеуш:,

Бул тарауда галымныц зерттеу е^бектериде кец орын алатын гылыми объект!^ - халык акьшдары жане олардоц шыгармашылыгы, абайтану, шокантану, 1л1мдер1не к°скан езхщцк улес1 сез етхле-Д1. Сол сиякты, галым ХШ-Х1Х гасырдагы казак едебиетх: тарихын ек1 дэухрге белш карады. Б1р1 - бостандык куресхн сипаттайтын эдебиет, ек1ншхс1 - :,зар-заман': эдесжет1. Бостандьщ куресхн сипаттайтын эдебиетт1 Букар шыгармаларынан бастада. "Дазадтыц ХУИ-XIX гасырдагы едебиетхнщ тарихынан очерктер" /1942/ жэне "Халык мурасы" /1974/ ецбектериде Букар жыраудьщ творчеств о сына кец орын бер!лген. Ол - галымныц орынды пайымдауынша, тек акын, жырау гана емес, Абылайдьщ акылшсы, сен1мд1 сер1г1, сэуегей1 болган. Ел Ш1ндег1 элеуметтхк маселелерге араласып отырган 1р1

мемлекет дайраткер1, ел дамдоры. Оныц жырларын галым надыл тол-гауларга жатдызадо. Шыраудыц пыгармаларында кетерыген жайлар-га, жырау айтдан надыл, есиет сездерге жан-жадты талдау жасай отырып, С.Муданов: "Будар жырау - ез тусындагы дазад турмысыньщ айнасы... 6i3n¡e, Будардыц сездер1 XYill гасырдагы казак; Tipmwi-гхнщ энциклопедиясы",^- деп, жырау шыгармашылыгына алгашдылар-дьщ 6ipi болып лайыцты, еды багасын бердх.

С.Ыудановтьщ Будар шгармашлыгын тану мен танытудагы бул мацызды дорытындысы сол кездегх уадыт тургысынан да, 6yriHri кун тургысынан да мацызын жойган жод. Бударды С.Мудановтан кейш зерттеген галымдарымыз да /М.Магауин, Ы.Дуйсенбаев, А.Сейд1м-беков, тарихшы галым М.Нрзыбаев т.б./ осы батаны 6epfli. Ekíhidí, бостандыд гшíh курест1 сипаттайтын поэзияда Махамбет жырларыныц да орны ерзкше. Будар секхлд1 Махамбет жырларын Сабит Муданов-» да дейш де^ кейхн. де зерттеген галымдарымыз бар. /К|.Жумалиев, Б.Аманшин т.б./. Сзбе^нщ ерегапелхг1 - ол езше .neñiHri зерт-теушхлер айтпаган тьщ деректер келт1р!п, соны 1ик1рлер айтдан-дыгы. Махамбеттх Кенгхрдщ баласы Зулдарнаймен 6ipre болда де-геи тужырымныц дурыс емест1пн алгаш дэлелдеп öepymi де - Сэбен,. Махамбет жырларыньщ тарихты жэне XIX гасырдагы кетерШс тугыз-ган халыд поэзиясын, халыд дамын ойлаган акдндарда тану ydíh улкен мацызы болгандагын зерттеупц орынды атап етед1. Осы ой-лардыц негтзтнде Сэбец Махамбет жырлары жыраулар поэзиясанын заады жалгасы eneHfliri туралы гылыми байыпты ой туйел1.

Сонымен датар, С.Муданов 1942 жылгы очерк1нде "сарай адын-дарыньщ" /Боран, Байтод, Шецгерей/ жырларын будара тхлегхне дар-

X. Муданов С. Н^задтыц ХШ-Х1Х гасырдагы адебиетппц тарихынан очерктер-Алыаты,' 1942 , 31-32 беттер.

сы келетш жырлар деп укданымен, оларды к,азак; едебиет1Н1Ц тари-хын б1лу^тануда езхнд1к мацызы бар дзп бхлдц. Себец Ц.Жумалиев-тен кейхн XIX г а сыр даты щзад эдебиетх тарихыньщ окулыгына Бай-ток;, Боран, Жянузак; жыраулардац есхмдерхн енг1зд1.

1^зак; эдэби8Т1Ндег1 толгауларды эпикалыд жанрга жатщаза отьзрып, зерттеуш оны нан^л толгауы, ереу1Л толгауы, тхрш1Л1К толгауы деп ушке белш жЬстейдз:, ал, Махамбет жырларын ереухл толгауларана жатку зада. Ал, XIX гасырда ода /мадак;/ жанрын жа-саган Байтод пен Жанузад екен1н, эдебиет тарихында ода жанрынын ез1нд1к объективен багалы жаты да бар екен1не тоцталган.

"Зар заман" едебиет1 XIX гасырдыц 50-70 жылдарында басым болды. С.Муданов "Зар заман" эдебиет1Н1ц екхлдерхне Шортанбай Цанайулын, Шрнияз Жарылгасулын, Мурат Моцкеулын жатдызады. Бул кезец туралы С.Муцанов: "Жер отарлаудыц мэн1С1 - к,азад даласына 1шк1 Россиядан переселендердх к,алтатып, жщлетз:п, орыс-шаруа по-селкелерхн орнату, дазацтыц бар дунарлы жерлерхн переселендер-ге беру, сейтз:п, жерге мал багумен гана кес1п еткен дазац хал-к;ын мал отынан айырып /отынан айырылган соц мал все ме?1/, да-задты кедейленд1ру, содан кейхн аздерыл-тоздырып, улттыгын, ел-дхгхн жою",х- деп жазды.

М1не,'осы ащл шындакты кере б1лген, бхр кездерх шыгармала-ры дайшыльщда толы деп саналган курдел1 тулгалардац б1р! - Шортанбай ¡^анайулы. Оньщ шгармалары жениде вр кезде шкхр айтцан зерттеушлердхц б1р1 - С.Муданов. 0л заманыньщ хр! суретши,-караты ацыны болган Шортанбайдыч уш зарына /"Зар заман", "Бала зар", "блер зар"/ едеби талдау жасал, жырлардоц негхзг1 сарынын,

I. Муцанов С. Цазадтыц ХШ-Х1Х гасырдагы едебиетмщ тарихынан очерктер.-Алматы ,4 1942, 118-119 беттер.

халыктык; мазмунын дзл ацгартады. 1957 жылы к,азан; тхл1 мен аде-биетхнен сабак; беретхн мугалхмдерд1Ц ресцубликальщ кецеслнде сейлеген сезхнде С.Жданов Шортанбай мурасьша цайта оралып, оныц к;ателхгх мен кеми1л1г1н заман талабы тургысынан ашып керсетт1, оны мектеп окулыгына к;орыкдай енгхзш, урпаеда таныту меселесхн квтерд1.

Шзрнияз шрларына талдау жасаган Сабец: "Шортанбай жырлары-нан 613 "зар заман" кезиде алеумет басына ттскен трагедияньщ картинасын керсек, Шзрнияз жырларынан жеке адамныц, адресе халык; ацыныныц басындагы трагедияныц картинасын керемхз" деген тужырым жасады.

Мурат Мечкеулы хацындагы п1к1р1нде де Сабец она ез1 ем1Р сурген цогамнан бел:ш к,арамайды. 1942 шлдыц езшдз-ак; ол Мурат адын мурасын жогары багалада. Ел адебиет1 мен пшаресине жуйр1к %рат ацынныц "кайгыныц тун^иыгына батып кетпей, к;айгы тец1з1-не к;улаш сермеп, батып кетпеуге, малтып. шыгуга" тырысцанын ай-тада.

Галымныц ецбектерхнде ^азад адебиетмде ез ес1мдер1 садтал-ган айтыс ан;ындарынан баска дара акындар, жыраулар бар екендвд айтылды, оларлы ауыз эдзбиетхнхц ек1лдзр1не жатк^зада. Б1рац, б!э ез жушсымызда оларды жазба адебиеттщ ек1лдерхнщ 61Р1 ре-тшде к;арастырдык;, ейткен1 ауыз эдебнетмщ кецес дау1рхндег1 жалгасы - ел ак£1ндарыныц шыгармалары. Олар дастурл1 ауыз эде-бкеихнщ улгглерхн жаттап, кепщлхкке таратушы болганымен, жазба адебиегтен нар алып, цогамныц езектх мэселелерше та цо-сып отырда. Олар: Мурын жырау, Жамбыл, Нурпей1С, Шадубай, Ыбырай,

I. Мук;анов С. К^задтыц ХУШ-Х1Х гасырдагы адебиетищ тарихынан очерктер.—Алматы, 1942, 150-бет.

Доскей, Сэоччгул т.б. Сейт1П, кецестхк дау1рдег1 халык акындары жайлы да зерт'теуш1 азшщ кунды ой-пШрлерхн айткан.

Абай мура сын гылыми жолмен зерттеп, абайтану 1Л1М1Нщ к;а-лыптасып, дамуына кеп ецбек еткен галымдарымыз /Э.Бекейханов, К.Ыскадов, А.Байтурсынов, М.Дулатов, М.Эуезов, Г.Тогжанов, былоз, Д.Жубалов, Б.Иенжебаев т.б./ бар, солардыц б1рх - Себит Муканов. Оньщ "1^ра тактага жазыльш жур-гецдзр, шешендзр" /1923/, "ерк1м езхнше ойлайды" /1928/, "Абай - халык акыны" /1937, 1939/, "Абай - казак халкыныц улы кемецгер1" /1945/, "^.зактыц улттьщ адебиет1 туралы" /1947/, "В.Г.Белинскийдщ эстетикалык кезка-растарыньщ Абайга эсер!" /1948/, "Абайдыц шэк1рттер1 туралы" /1951/, "фзак халкыныц мактанышы" /1954/, "Смы мэцг1 цурметтей-М1з /1954/, "Армансыз Абай" /1968/ деген ер жылдарда жазылган макалалары, сондай-ак "Жаркын жулдоздар" /1964/ монографиялыц ецбег1 /ек1нпй бел1М1/ Абай мурасын тануга эр1 танытуга арналган."

С.Мукановтыц зерттеупи рет1нде Абай туралы ой-гик1р1 арине, барлык кезде б1рдей болган жок- Эдеби мурага деген нигилисток кезкарастыц кальштаскан, талтьщ жалац идеология ерхстеген, енер мен ем1рге, барлык кубылыстарга талтык тургыдан караган сол б!р алмагайып кезде Абайдыц устемдер арасынан шыкканы нег1зг1 себеп болып Сабец оны "байшыл таптыц акыны" деп таныдо. 2С-жылдары адебиет майданында "Абай 1амнщ акыны, оньщ кезкарасы кандай?" деген айтыс-тартыс кезшде де жас зерттеушх осы багытты устан-ды. ЗО-жылдардыц бас кезхнен бастал С. Мукановтыц кезкарасында, Абайдац пыгармашьшыгын тану мэселесшде оц езгер1с пайда бола бастады. Абай шыгармаларын танып, оньщ жеке басыньщ шыккан тег1 мен дэухрхне, ескен ортасына беГпмдей бермей, суреткер ретхнде едхл багасын беру керек екенхн тус1ндх.

1931 жылы жазылган С.Муцановтьщ "Блокшлдьщтан демьяншыл-давда" деген мак;алаеында осы жацаша tycíhíktx4 нышаны байк,алды. 1937 жылы улы ан£1н мурасына жаца кез^араспен карал, тьщ тужы-рымга нег1зделген "Абай - халык ак;ыны" атты белг1л1 мацаласын жаздо. Бул мадалада зерттеуш Абай туралы бурынгы ойларыньщ те-pic, бгржадты екенхн ашьщ мойындап, ан^н шыгармаларына жацаша мазмунда терец талдау жасады, улы афмга жогары бага берд1. Бул макала 1939 жылы Абай ^унанбайулыныц 6ip томдык; толык; жинагына алгы сез ретшде енд1. Ал "Жарцын жулдыздар" /1964/ монография-лык; ецбег|нде /екши белхм1/ зергтеуш! Абай туралы ойларын жи-нактап, жаца деректерге негхзделген ез1Нщ тыц ой-пайымдауларын айтты.

Гылым алемшде жулдаздай жарв&'рап кершген Шок;анныц мура-ларын жинал, жариялау iciHe де С.Муканов ез улесш цосты. Ол Шок;ан талерыбына арнап 1943 жклы "Ариадна арщуы", 1957 жылы "Шон;ан Уэлкханов", кейЪирек "К^щар цызы" пьесаларын жазда, Бул шгармаларда жазганда ол кегхзхкен архив к;ужаттарына суйен-fli. 1928 жылы Ленинград университетхнде ок;ып жургенде "23-к;ор" аталатын Шок;ан материалдарымен танысады. Автор - осы цорды ал-галщы цараушылардоц 6ipi.

Шоканды ескен уя, крршаган ортамен байланыстыра алып карас-тырган зерттеуш оньщ Омбы кадет корпусында о^ыган кездзрм де жеке ал?.;ай, элеуме.гйк ортамен, заман агымымен байланыстыра керсетедь Бул ецбегхнде галымньщ ата Teri, eMipi туралы жан-жакты мэлхмет беpin, оньщ гылыми ем1рбадаын жазда. "Шоцан жэне оньщ орыс достары" деген угымдо бурынгыдан да кец магынада ty-ciHflipfli. "Шоцан - к;азак; гылымыньщ шолланы". Сэбец галымньщ тур-л! гылым саласындагы ецбектер!не гылыми-едеби талдау жасай келе,

оньщ галымдак бейнесхн образда гтрде осылай атада, Сбнымен катар, Шоканныц гылымга белгхсхз жана кырларын ашып берд1. Ол Шоканды "казактан пывдан тунгыш синолог, тюрколог" деп бегалап, оньщ кытай, кыргыз, казак;, уйгыр т.б. Т1лдерд1ц тарихы туралы кызыкгы, гылыми мэнд1 ой-пхк1рлерше талдау жасады. Шоканныц эдебиет, ^зыка, тарих саласындагы зерттеу ецбектерше дз ез1Н-Д1К бага берш, тыц топшлаулар усында. Шоцан мен Ыбырайдьщ агартушлык кезкарастарындагы -ортад,- сипаттарды ашып кер-сетт1. Сейт1п, зергтеушх: "Шокан пшн магынаеындагы академик, оньщ бхл1м1 - энциклопедшлык б1лхм","*- деп багалал, онын ул-кен галымдок тулгасан елге танытты.

С.Муканов 20-жылдар'дан бастап-ак халыктыц ру-хани бай мурасы - ауыз адебиетш ел арасынан жинап жариялауга белсене араласкан алгалщы галымдардьщ бхр!. Ол халык мурасын ел тарихымен байланысты алып карады, оныц кадхр-касиети, ха-лыктык еилатын, керкемд1к алемхн, тэрбиелхк мани ашты, ез ой-п1к1р1Н, кезкарасын б1лд1рд1. Сонымен катар, ол - казак адебке-т!нщ тарихкн зерттеудплердщ бхр1. Сондыктан да, бхздщ зерт-теу1м13 С.Мукановтьщ гылыми ецбектерхн камтып, онын фольклоршы, эдебиет зерттеуш!с1 рет!ндегх ез1нд1к ерекшелитерхн, галымдак тулгасын такытуга арналда.

Диесертацияныц такырыбы бойынша мынадай макалалар жарияланды:

1. Ауыз эдебиетй зерттеудег1 С.Мукановтьщ енбектер1.— 'Цор-Кыг Ата атындагы Б^зылорда педагогика институты. Профессор -окытушылардац 41 - гылыми конференциясыньщ баяндамалары мен тезистерЬ 1993 ж. 49-50 беттер .

2. С.Муканов - халык ауыз едзбие^н зерттеуш,— ф.зак еде-биет1н зерттеу мен окытудьщ кейб!р мэселелерЬ Когары оку орын-

дарыньщ огдатушылары мен асплранттарыныц гылыми макалалар жинагь 59-64 беттер. Алматы, 1994 к. Абай атындагы Алматы мемлекеттхк университет! .

3. С.Муцановтьщ "Хальщ мурасы". // ^.зан; Т1лх мен едебиетз №3, 61-63 беттер. 1994 к.

4. С.Myк;анов - абадтанушы. "Мен жазбаймын елеадх ермек yrniH..." Абайдац 150 жылдогына арналгая гылыми мачалалар жина-гы. 57-65 беттер. Абай атындагы Алматы мемлекеттхк университет] 1995 ж.

5. Сэбит Мук;анов - шодантанушы. // "1зден1с" - "Поиск", К 21-27 беттер. 1995 ж.

РЕЗЮМЕ Сара Тайманова Сабит ¿Цуканов - исследователь литературы

В диссертационной работе рассматривается научно-исследовательская деятельность видного казахского писателя, академика Сабита {¡{уканова.

Диссертационная работа состоит из введения, двух глав, за] лючения и библиографии.

Во_вве£§нии обосновывается актуальность теш, определяются цели и задачи исследования.

ё_первой_главе, названной "Сабит Ь|уканов - исследователь устного народного творчество", раскрывается плодотворная фольклористическая деятельность С.%канова в 20-30 годы, где он за нимается сбором, исследованием и публикаций фольклора. Здесь анализируется его научные статьи по классификаций жанров устно го народного творчество и историко-этнографическая монография "Народное наследие".

расматривается научно-исследовательские труда, по историй казахской литературы, его монография, посвященные жизни и творчествам Абая и Ч.Валиханова. Глава называется "Сабит Ь^уканов-исследователь истории литературы" /ХУШ-XIX вв./

В заключении диссертации обобщаются основные вывода.

STJI.i;IA.Ry Sara Taitnanova Sabit i.Iukanov is an investigator of the literature

In the dissertation scientific research work of the fa-nous Kazakh writer, academician Sabit i.Iukanov is examined. The paper consists of introduction, two chapters, conclusion and bibliography.

In the introduction actuality of the problem under inves tigation is grounded, also tasks and ains are determined.

In the first chapter entitled "Sabit Itukanov as an inves tigator of the folk-lore" fruitful folk-loric activity of Sabit Huksnov in 2Cifh-30th years, when he was engaged in collecting, investigating and publishing folk-lore has been 'examined.

Here his research articles on classification of folklore janres and his historical-ethnographical monograph "People's legacy" are accumulated.

In the second chapter the author exanines scientific research wcr ks on the history of the Kazakh literature and his monographs devoted to the life and creative activity of Abai and Chokan Valihanov. The chapter is entitled "Sabit Mukanov as an investigator of the history of the literature"(XVIII-XiX centuries).

In conclusion the main ideas are generalized.

m1^